تاملی بر مهدور الدم بودن مرتد و کافر در فقه جزایی با تاکید بر آموزه های قرآنی

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 9، دوره 13، شماره 50، شهریور 1401، صفحه 131-152   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/qsf.2022.1959081.2867

نویسندگان

حمیدرضا دژن^{* 1}؛ اسماعیل اسلامی²

¹استادیار،گروه حقوق ،واحد جیرفت،دانشگاه آزاداسلامی،جیرفت،ایران(نویسنده مسئول)[e-mail]

²استادیار،گروه زبان وادبیات عرب،واحد جیرفت،دانشگاه آزاداسلامی،جیرفت،ایران

چکیده

چکیده:

بطور کلی در جامعه اسلامی حمایت از اشخاص و احترام به خون آنها یک اصل است و هیچ گاه اسلام اجازه تعدی به حیات اشخاصی را که در قلمرو آن سکونت دارند نداده است. بر اساس دیدگاه فقهاء، حقوق دانان، نصوص شرعی، و به تبع آن قانون مجازات اسلامی ارتکاب برخی از اعمال و رفتارها توسط مسلمانان یا افرادی که در سرزمین های اسلامی سکونت دارند موجب مباح شدن خون آنها می شود که فقهاء و حقوق دانان از آنها به عنوان مهدور الدم یاد می کنند. مهدور الدم بودن مرتد و کافر یکی از مهمترین مباحث فقه سیاسی اسلام است که آیات و روایات زیادی به آن اشاره دارند. در این نوشتار، عکس العمل نظام سیاسی- حقوقی ایران در قبال این دو جرم با روش تحلیلی- توصیفی و کتابخانه ای مورد مطالعه قرار خواهد گرفت. این مقاله ضمن بررسی این دو جرم به این نحو نتیجه گیری می کند که در نظام فقهی و حقوقی ما کشتن کافر از نوع حربی و مرتد از نوع فطری مورد اجماع فقهای شیعه می باشد، البته با توجه به شرایط موجود و استقرار قوه قضائیه و نهادهای ذی ربط و به منظور جلوگیری از هرج و مرج و اختلال در نظام اجتماعی و تضعیف حکومت اسلامی اجرای چنین احکامی از عهدة افراد جامعه ساقط و از وظایف اصلی حکومت می باشد.

کلیدواژه‌ها

مهدور الدم؛ مرتد؛ کافر؛ حقوق کیفری؛ نصوص قرآنی

مراجع

قرآن کریم.

ابن قدامه، عبدالله بن احمد بن محمد، بی تا، المغنی، جلد 10، بیروت: دار الکتب العربیه.

ابن منظور، 1996، لسان العرب، جلد 5 و 15، بیروت: موسسه التاریخی العربی احیاء التراث العربی.

ارجمند دانش، جعفر، 1378، ترمینولوژی حقوق جزای اسلامی، تهران: نشر اعظم، چاپ اول.

آقا بابائی، حسین، 1379، قتل نفس به اعتقاد مهدور الدم بودن مقتول، فصلنامه فقه اهل بیت (ع)، س6، ش22.

بندرچی، محمد رضا، 1379، مقوله کفر در اسلام، ماهنامه دادرسی، شماره 23.

جبعی عاملی (شهید ثانی)، زین الدین، 1381، الروضة البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، اسدالله لطفی، تهران: مجد.

جبعی عاملی (شهید ثانی)، زین الدین، 1381، شرح لمعه، باب حدود، فیض، الوافی، اسدالله لطفی، تهران: مجد.

الجزیری، عبدالرحمن، 1406، الفقه علی المذاهب الاربعه، جلد 5، قم: دار الفکر.

حبیب زاده، محمد جعفر، 1379، محاربه در حقوق کیفری ایران، تهران: انتشارات دانشگاه تربیت مدرس.

حرعاملی، محمد بن حسن، 1968، وسائل الشیعه، جلد اول، بیروت: دار الاحیاء العربی.

حسنی شیرازی، محمد، 1409، الفقه، ج89، قم: دار العلوم، چاپ دوم.   

زراعت، عباس، 1381، شرح قانون مجازات اسلامی( بخش قصاص)، تهران: انتشارات ققنوس، چاپ دوم.

سبحانی، جعفر، 1369، منشور جاوید، تهران: انتشارات سید الشهداء.

شاکری گلپایگانی، 1382، اسلام، حق حیاط، کدام قاعده؟ ، اینترنت.

شامیابی، هوشنگ، 1382، حقوق کیفری اختصاصی، جلد 1، تهران: مجد، چاپ هفتم.

شهید اول، محمد بن مکی، 1373، ترجمه کتاب لمعه، ترجمه علیرضا فیض و دیگران، ج2، تهران: دانشگاه تهران.

شهید اول، محمد بن مکی، 1378، لمعه دمشقیه، ترجمه علی شیروانی، ج2، قم: دار الفکر، چاپ دوازدهم.

شهید اول، محمد بن مکی، 1414، الدروس الشرعیه، جلد 1، قم: موسسه نشر اسلامی، چاپ اول.

طباطبایی، محمد حسین، بی تا، المیزان، جلد5، قم: جامعه مدرسین.

طبرسی، فضل بن حسن، بی تا، مجمع البیان، جلد 5،  بیروت: دار التراث العربی.

عمید، حسن، 1374، فرهنگ عمید، تهران: امیر کبیر، چاپ ششم.

عوده، عبدالقادر، 1373، التشرح الجنائی الاسلامی، ترجمه قربانی و دیگران، ج2، تهران: میزان، چاپ اول.

عوده، عبدالقادر، 1373، حقوق جزایی اسلام( بر اساس مذاهب پنجگانه با تبلیغات مرحوم سید اسماعیل صدر)، جلد 1، ترجمه اکبر عفوری، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.

فخر المحققین، بی تا، ایضاح الفوائد فی شرح اشکالات القواعد، جلد 4، قم: اسماعیلیان.

فروحی، محمود رضا، 1381، بررسی تطبیقی ارتداد در فقه شیعه و مذاهب اربعه، تهران: نیکان کتاب، چاپ اول.

فیض، علیرضا، 1371، مبادی فقه و اصول، تهران: دانشگاه تهران، چاپ پنجم.

فیض، علیرضا، 1381، مقارنه و تطبیق در حقوق جزای عمومی اسلام، تهران: وزارت فرهنگ، چاپ ششم.

کلینی، محمد بن یعقوب، بی تا، الکافی، جلد 7، قم: دار الکتب الاسلامیه.

گرجی، ابوالقاسم، حدود، تعزیرات و قصاص، تهران: دانشگاه تهران، چاپ اول.

گلدوزیان ایرج، 1382، محشای قانون مجازات اسلامی، تهران: نشر مجد، چاپ دوم.

لنکرانی، محمد فاضل، 1375، رساله توضیح المسائل، قم: نشر مهر.

محمدی گیلانی، محمد، حقوق کیفری در اسلام، تهران: نشر سایه.

مرعشی، محمد حسن، 1376، دیدگاه های نو در حقوق کیفری اسلام، تهران: میزان.

مکارم شیرازی، ناصر، بی تا، تفسیر نمونه، جلد4، تهران: دارالکتاب الاسلامی، چاپ اول.

موسوی خویی، ابوالقاسم، 1422، مبانی تکمله المنهاج، القصاص و الدیات، قم: موسسه احیاء آثار الام الخویی.

هاشمی شاهرودی، محمود، 1378، بایسته های فقه جزاء، تهران: میزان، چاپ اول