مخاطب روایات متضمن تعیین سنّ بلوغ

فصلنامه مطالعات میان رشته ای فقه

دوره 3، شماره 1(پیاپی9)، دی 1401، صفحه 81-104   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سید محمد کیکاوسی^{* 1}؛ مارال جعفری قاضی جهانی²

¹دکتری رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی و عضو باشگاه پژوهشگران جوان، واحد شهر ری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. (نویسنده مسئول): [e-mail]

²کارشناس ارشد رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد شهر ری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. [e-mail]

چکیده

بلوغ، پدیده ای است طبیعی که با تکامل استعداد جنسی و قوه تولید مثل به منصه ظهور می‏رسد، اما در تفسیر بلوغ با نگاه به روایات و مصادیق و نشانه‏های گوناگون بلوغ، آرای متفاوت و متمایزی صادر شده که موجب گردیده است برای تبیین این مرحله از توانایی جنسی، سنین متعددی برای تعیین بلوغ دختران و پسران معرفی شود؛ و نتیجه‌ی آن این شده که فقهای امامیه در پیروی از احادیث امامان شیعه (ع) و فقهای اهل سنّت در برخورد با سنّت و خط مشی روسای مذاهب خود متفاوت عمل نمایند. پژوهش حاضر با هدف بازخوانی آرا و ادله فقهی مذاهب اسلامی در مساله بلوغ ضمن تاکید بر مخاطب شناسی روایات این حوزه، در صدد تبیین معیار و اتحاد مبنا در مساله است. دست آورد این پژوهش، نشانگر آن است که در حوزه فهم روایات بلوغ، آن‏چه چندان مورد توجه قرار نگرفته، مخاطب شناسی در زمان صدور روایات و سنّت است. چه‏این‏که پیامبر اکرم (ص) ‏و امامان معصوم (ع) همواره بر اساس ویژگی‏های متنوع مخاطبان و وفق تاثیر اقتضاهای مختص ایشان و پرسش‏گران احکام، در مواردی حکم مختص به واقعه‏ای خاص را بیان نموده‏اند که در نتیجه، جنبه عمومی ندارد. به دیگر سخن، ایشان متناسب با گنجایش افراد، آگاهی‏های پیشین مخاطب و نیاز وی سخن فرموده‏اند. از این رو، توجه به مقوله مخاطب‏شناسی در روایات بلوغ نشان می‏دهد که تعیین سنّ مشخص برای بلوغ آحاد افراد در همه زمان‏ها و مکان‏ها ملازمه با حقیقت آن ندارد و تعیین سنین گوناگون طریقی برای حقیقت بلوغ داشته و خود از موضوعیت برخوردار نیست.

کلیدواژه‌ها

بلوغ؛ نکاح؛ آیات؛ روایات؛ مخاطب؛ فقه؛ فقیهان

مراجع