تحلیل لایه‌های موسیقایی مهدوی‌سروده‌های بختیاری

فصلنامۀ ادبیات و زبان های محلی ایران زمین

دوره 12، شماره 3 - شماره پیاپی 37، آبان 1401، صفحه 33-60   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/irll.2022.1955663.1504

نویسندگان

فرهاد براتی^{* 1}؛ عنایت اله محمودی²

¹استادیار بخش زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سلمان فارسی کازرون

²دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سلمان فارسی کازرون

چکیده

مهدوی‌سروده‌های معاصر غالباً به دلیل پرداختن به اندیشه‌های آزادی‌خواهانه، دادخواهی، ستیز با ستم و ترسیم جامعۀ آرمانی، از گیراترین و ارزشمند‌ترین انواع ادب پایداری و گونۀ آیینی به شمار می‌آیند. پرداختن به مهدویّت و انتظار، بعد از انقلاب اسلامی به دلیل رویکرد ایدئولوژیک حاکم بر انقلاب، به یک بن‌مایۀ پر‌رنگ در فضای شعر و ادبیّات ایران تبدیل شد. شاعران بختیاری نیز متأثر از فضای حاکم بر شعر این دوره و همچنین به دلیل باورمندی ایلوندان به آموزه‌های شیعی، به سرودن اشعار مهدوی پرداختند. تعداد مهدوی‌سروده‌های بررسی‌شده در این پژوهش، سی و یک سروده از هجده شاعر گویشی‌سرای بختیاری است که همگی در قالب کلاسیک سروده شده‌ و به چاپ رسیده‌اند. در پژوهش حاضر، لایه‌های موسیقایی مهدوی‌سروده‌های بختیاری بررسی و تأثیر زیبایی‌شناسی این لایه‌ها‌ بر کلان‌لایه تحلیل شده‌است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که شاعران بختیاری در هنگام بهره‌گیری از امکانات صوتی و موسیقایی زبان، علاوه بر کارکرد تزیینی، به نقش‌مندی آواها و پیوند آن‌ها با موضوع توجّه جدّی داشته‌اند. در مهدوی‌سروده‌های بختیاری، هر سه سطح موسیقی بیرونی، درونی و کناری به فراخور درونمایه و متناسب با موضوع به کار گرفته‌شده‌اند.

کلیدواژه‌ها

مهدوی‌سروده؛ بختیاری؛ شعر کلاسیک گویشی؛ موسیقی؛ زیبایی‌شناسی

سایر فایل های مرتبط با مقاله

چکیده انگلیسی.pdf

مراجع

• ادیب طوسی، محمد امین. (1337). «فهلویات لری»، مجلۀ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، (10)44، 1-16.
• ارسطو.(1343). فن شعر، ترجمۀ عبدالحسین زرین‌کوب، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
• امامی، نصراله. (1369). مرثیه‌سرایی در ادبیات فارسی،اهواز: نشر دانشگاهی.
• آسترکی، غلامعلی. (1394). چویلِ دم برف، قم : میراث ماندگار.
• آسترکی، غلامعلی.(1390). تُرنه طلا، قم: منشور وحی.
• آسمند جونقانی، علی.(1399). «تحولات و دگرگونی‌های شعر قوم بختیاری پس از مشروطیت»، فصلنامۀ ادبیات و زبان‌های محلی ایران زمین، 10 (2). 22-1.
• بهرامیان، زهرا و دیگران. (1391). «بررسی کارکرد عناصر موسیقایی شعر انتظار در دورۀ معاصر»، پژوهش نامۀ زبان و ادب فارسی(گوهر گویا)، 6 (1)، 59-82.
• جربزه‌دار، عبدالکریم. (1393). تذکرۀ شعرای بختیاری، تهران: اساطیر.
• حمیدیان، سعید(1383). درآمدی بر اندیشه و هنر فردوسی، تهران: ناهید.
• خسروی،عبدالعلی.(1375). فرهنگ و ادبیات بختیاری«کتاب سوم»، اصفهان: ایل.
• دلبری، حسن و بهرامیان، زهرا.(1394). «ارزیابی لایۀ بلاغی شعر انتظار در دورۀ معاصر با تکیه بر عناصر بیانی»، فصلنامۀ شرق موعود، 9 (33)، 103-124.
• رضایی، جبار.(1390). تَش و تُنگ، قم: ایده گستر.
• زارعی، جمیله و نظری، نجمه. (1398). «تقابل‌های دوگانه در شعر مهدوی عصر قاجار(بر اساس تذکرۀ انجمن قدس)»، عصر آدینه، 12 (30)، 149-169.
• سلیمانی، روشن. (1391). طُم دهون خدا، قم: ایده‌گستر.
• سلیمانی، روشن. (1392). عزیز کردۀ خدا، قم: ایده‌گستر.
• سلیمانی، روشن. (1400). لمچلور، قم: نقش.
• شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1391). موسیقی شعر، تهران: آگه.
• شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1396). رستاخیز کلمات، تهران: سخن.
• شمیسا، سیروس. (1387). انواع ادبی، تهران: میترا.
• شمیسا، سیروس. (1390). نگاهی تازه به بدیع، تهران: میترا.
• شمیسا، سیروس. (1393).کلیات سبک‌شناسی، تهران: میترا.
• طاهری ماه زمینی،نجمه و دیگران.(1396). «بررسی مضامین انتظار در شعر بعد از انقلاب اسلامی». نشریۀ ادبیّات پایداری دانشکدۀ ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه کرمان، 9 (17)، 179-199.
• طهماسبی، طغرل. (1380). موسیقی در ادبیّات، تهران: رهام.
• علی‌پور، مصطفی. (1387). ساختار زبان شعر امروز، تهران: فردوس.
• عمرا‌ن‌پور، محمدرضا. (1383). «موسیقی قافیه در شعر م. سرشک»، فصلنامۀ پژوهش‌های ادبی، 2(6)، 123-146.
• فتوحی، محمود. (1391). سبک‌شناسی، نظریه‌ها، رویکرد‌ها و روش‌ها، تهران: سخن.
• فضیلت، محمود و نوروزی، یعقوب. (1389). «تأملی در تناسب موسیقی و مضمون در شعر معاصر»، ادب فارسی، 1(3-5)، 277-294.
• محمدی ده‌چشمه، حمزه و محمدی، فرزاد.(1398). «بررسی اندیشه‌های محوری در دیوان ملّا زلفعلی بختیاری»، فصلنامۀ ادبیات و زبان‌های محلی ایران زمین، 9 (4)، 112-85.
• محمدی، قهرمان. (1390). گزیدۀ شعر بختیاری: کتاب اول، فرخشهر: جهانبین.
• محمدی، قهرمان. (1394). گزیده شعر بختیاری: کتاب دوم، شهرکرد: نیوشه.
• محمدی، قهرمان. (1395). بانوان شعر و ادب بختیاری. تهران: ایل‌دخت بختیاری.
• منجزی ویسی، سیما. (1392). تیگ‌نویس، قم: دارالکتاب(جزایری).
• منصوری، مجید و قاسمی دورآبادی، طاهره. (1399). «ردیف آغازین در شعر فارسی»، مجلۀ علمی مطالعات زبانی و بلاغی،11(21). 363-386.
• میرصادقی، میمنت.(1376). واژه‌نامۀ هنر شاعری، تهران: مهناز.
• ناصری، مهرداد.(1392). تش بی دی، قم: دارالکتاب جزایری.
• نوروزی بختیاری، غلامعباس.(1377). آنزان– کتاب دوم، تهران: آنزان.
• ولک، رنه و وارن، آوستن. (1373) . نظریۀ ادبیّات، ترجمۀ ضیاء موحد و پرویز مهاجر، تهران: علمی فرهنگی.
• همتی،قاسم. (1399). تمدار بیت، بروجن: ساحل امید.