نقد مارکسیستی با برررسی اشعار سواره ایلخانی زاده

مطالعات نقد ادبی

دوره 17، شماره 52، شهریور 1401، صفحه 23-44   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

بهار کاظمی¹؛ جمال احمدی^{* 2}

¹، دانش آموخته ی دکتری گروه زبان وادبیات فارسی، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران.

²استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران

چکیده

از میان پژوهش­های بین رشته­ای، جامعه­شناسی ادبیات یکی از رویکردهای نوین نقد ادبی است که مسائل جامعه در اثر ادبی را مورد تحلیل و بررسی قرار می­دهد و به تعامل جامعه و ادبیات می­پردازد. در میان مکتب­های نقدی، تاریخ نقد مارکسیستی را می­توان متعلق به قرن بیستم دانست. در این نوع نقد از ارتباط جامعه و ادبیات سخن به میان می­آید و ادبیات را بر اساس شرایط تاریخی پدید آورندة آن تحلیل می­کند؛ بنابراین برای نقد مارکسیستی شناخت زمینة تاریخی آن نیز ضرورت دارد. با اشغال ایران و منطقۀ کردستان، بعد از جنگ جهانی اول توسط نیروهای متفقین، جریانی بر ادبیات کردی مسلط می­شود که بسیاری از ادیبان و روشنفکران کرد را تحت تأثیر مارکسیسم و کمونیسم قرار می­دهد. سواره ایلخانی­زاده (1316ش ـ 1354)، از شاعران مطرح شعر معاصر کردی است که در دهۀ چهل و پنجاه در تهران زندگی می­کرد. او همچون بسیاری از روشنفکران آن دوران، متأثر از جریان­های ایدئولوژیک زمانۀ خود بوده است. سواره بنابر اقتضای زمانۀ خود، زبان سمبولیک را برای اشعارش برگزیده است. او سعی می­کند اندیشه­های خود را با زبانی رمزگونه مطرح کند. در این پژوهش که به روش توصیفی- تحلیلی، با استفاده از منابع کتابخانه­ای صورت پذیرفته، سعی می­شود که ضمن بررسی زبان سمبولیک اشعار او، به  تحلیل مؤلفه­های نقد مارکسیستی در شعر او نیز پرداخته­ شود. نتیجه­ها حاکی از این است که اوضاع سیاسی و اجتماعی زمانۀ سواره بر اشعار او تأثیرگذار بوده است و این اشعار وسیله­ای برای بیان افکار و ایدئولوژی او که همان افکار مارکسیستی ـ سوسیالیستی است بوده است. 

کلیدواژه‌ها

نقد مارکسیستی؛ شعر کردی؛ زبان نمادین؛ سواره ایلخانی زاده

مراجع

احمدی، جمال و ورزنده، امید.(1395). زبان و ادبیات کردی: دانشگاه آزاد سنندج.

اسکارپیت، روبر.(1376). جامعه شناسی و ادبیات، ترجمه مرتضی کتبی، چاپ دوم، تهران، سمت.

امیری، رضا.(1386). «گریز از سلطه آهن»، فصل­نامه شعر گوهران، ویژه­نامه شعر کردی، شماره پانزدهم، صص91-96.

ایبرمز، ام. اچ وگالت. هرفم، جفری.(1387). فرهنگ توصیفی اصطلاحات ادبی، مترجم سعید سبزیان، تهران، رهنما.

ایگلتون، تری.(1358). مارکسیسم و نقد ادبی، ترجمه محمد امین لاهیجی، تهران: نشر کار.

ایلخانی­زاده، سواره.(1379). سنگینه خواب، ترجمه اسماعیل برزنجی، مهاباد: توکلی.

همو.(2014). شه نگه سوار، سلیمانیه: غه­زه­لنووس.

آموزگار، ژاله.(1387). تاریخ اساطیری ایران، تهران، انتشارات سمت، چاپ دهم.

برسلر، چارلز.(1396). درآمدی بر نظریه­ها و روش­های نقد ادبی، ترجمه مصطفی عابدینی­فرد، چاپ چهارم، تهران: نیلوفر.

بهار، مهرداد.(1376). پژوهشی در اساطیر ایران، چاپ دوم، تهران، آگه.

بهره­ور، محمد.(2011). شیعر و په­خشانی سواره (نقد و تحلیل آثار سواره ایلخانی­زاده) هه­ولیر: آکادمی کوردی.

پورنامداریان، تقی.(1381). سفر در مه، تهران: نگاه.

حسین پور­چافی، علی.(1384). جریان­های شعری معاصر از کودتا تا انقلاب اسلامی، چاپ دوم، تهران: امیر کبیر.

رحیمی، احمد.(1396). نماد در شعر شاعران کرد (ماموستا هیمن، ماموستا هه­ژار، سواره ایلخانی­زاده و جلال ملکشا، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه رازی کرمانشاه، گروه زبان و ادبیات فارسی.

ریترز، جورج.(1374). نظریه جامعه­شناسی در دوران معاصر، ترجمه محسن ثلاثی، چاپ دوم، تهران: انتشارات علمی.

سلدن، رامان و ویدوسون، پیتر.(1397). راهنمای نظریه­های ادبی معاصر، ترجمه عباس مخبر، چاپ اول، تهران، انتشارات بآن.

عسگری حسنگلو، عسگر.(1387). نقد اجتماعی رمان معاصر فارسی با تأکید بر ده رمان برگزیده، چاپ اول، تهران، فروزان روز.

فروم، اریک.(1366). زبان از یاد رفته، ترجمه ابراهیم امانت، چاپ چهارم، تهران: مروارید.

کوپر، جی. سی.(1386). فرهنگ مصور نمادهای سنتی، ترجمه ملیحه کرباسیان، تهران: نشر نو.

گلدمن، لوسین.(1383). نقد تکوینی، ترجمه محمد تقی غیاثی، چاپ اول، تهران: مؤسسه انتشارات نگاه.

لوکاچ، گئورگ.(1371). پژوهشی در رئالیسم اروپایی، ترجمه اکبر افسری، چاپ اول، تهران: علمی فرهنگی.

محمدی خاجلو، نشمیل.(1395). بررسی تطبیقی نماد عقاب در شعر عربی، کردی و فارسی، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی، گروه زبان و ادبیات عربی.

وبستر، راجر.(1382). پیش­درآمدی بر مطالعة نظریة ادبی، ترجمه الهه دهنوی، ویراستار حسین پیاینده، چاپ اول، تهران، روزنگار.

ولک، رنه.(1375). تاریخ نقد جدید، ترجمه سعید ارباب شیرانی، جلد سوم، چاپ اول، تهران، نیلوفر.

هال، جیمز.(1386). فرهنگ نگاره نمادها در هنر شرق و غرب، ترجمه رقیه بهزادی، تهران: فرهنگ.

یعقوبی،عبدالخالق.(2007). زه­مزه­مه­ی زولال (مجموعه اشعار و آثار سواره ایلخانی­زاده)، تهران: پانیذ.