شیوه پردازش و تاثیرپذیری بنبانی در نقل روایات و حکایات مجمع النوادر از نثر الدر المحاضرات آوی

مطالعات نقد ادبی

دوره 17، شماره 52، شهریور 1401، صفحه 155-170   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

رعنا جوادی¹؛ علیرضا قوجه زاده^{* 2}؛ زهرا سلیمانی²

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشکده ادبیّات و علوم انسانی، واحد ورامین، پیشوا، دانشگاه آزاد اسلامی، ورامین، تهران، ایران

²استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشکده ادبیّات و علوم انسانی، واحد ورامین، پیشوا، دانشگاه آزاد اسلامی، ورامین، تهران، ایران

چکیده

حکایت و حکایت‌نویسی در طول قرن‌ها یکی از پرکاربردترین و محبوب‌ترین شیوه‌های تألیف و نگارش کتاب بوده است. نویسندگان زیادی در این وادی قدم نهاده‌ و آثار ارزشمندی به زبان فارسی و عربی خلق نموده‌اند. مجمع‌النوادر ‌ تألیف فیض‌الدّین زین‌العابدین حسام بنبانی( زنده 907 هـ) یکی از این کتب باارزش است که به گفته خودِ نویسنده با نگاهی به کتب پیشینیان در غایت ایجاز و اختصار، بر نمطی جدید و طرزی نو به زبان فارسی تألیف شده است. از منابع پرکاربرد بنبانی، می‌توان به نثر الدر فی المحاضرات تألیف منصور بن حسین آوی (در حدود ۳۴۵-۴2۲ ق) که به زبان عربى و شامل گفته‌ها، آداب، نکته‌هاى بلیغ و ظریف است، اشاره نمود. با توجه به تعداد فراوان حکایات مشترک و همچنین عناوین مشابه این دو اثر (نوادر متنبئین، نوادر طفیلیان، نوادر مجانین، نوادر معلمان، نوادر زنان و...) به نظر می‌رسد بنبانی در شیوه تألیف و تقسیم‌بندی مجمع‌النوادر به این کتاب توجه داشته است و شیوه تازه‌ای که بنبانی ادعا می‌کند در مجمع‌النوادر به‌کاربرده است، با توجه به نثر الدر فی المحاضرات خلق کرده است. شیوه‌ای که در آثار فارسی قبل از بنبانی دیده نمی‌شود. بنبانی در کنار ترجمه حکایات به زبان فارسی، در استفاده از حکایات و عناوین، خود را محدود و مقید به شیوه آوی در نثر ‌الدر نکرده و گاه در ساختار حکایات این کتاب دست برده است یا حکایات را ذیل عنوان دیگری در مجمع‌النوادر به‌کاربرده است.

کلیدواژه‌ها

مجمع‌النوادر.بنبانی. نثر ‌الدر المحاضرات. ابوسعید آوی. حکایت

مراجع

بنبانی، فیض‌الله ‌بن زین‌العابدین بن حسام، تاریخ صدر جهان، ش 462، کتابخانۀ خدابخش پتنه.

بنبانی، فیض‌الله ‌بن زین‌العابدین بن حسام، مجمع‌النوادر، ش 4212، کاتب: عبدی بغدادی، تاریخ کتابت 12 ربیع‌الآخر 1025- نستعلیق عالی، کتابخانۀ نور عثمانیه استانبول.

حائری، عبدالحسین.(1357). فهرست کتابخانۀ مجلس شورای ملّی سابق، ج 21، تهران؛ کتابخانه مجلس شورای ملّی سابق.

حبیبی،‌ عبدالحی‌، «طبقات‌ محمود شاهی‌ و مجمع‌‌النوادر فیض‌الله‌ بنیانی دو نسخۀ نادر پارسی‌،» یغما، ۱۳۳۲ش‌، س‌۶، شماره ۱.

حسینی، سیّد محمدتقی.(1394). فهرست دست‌نویس فارسی کتابخانه نور عثمانیه- استانبول، تهران؛ منشور سمیر.

ذکایى ساوى، مرتضى، ابوسعد آوى و نثر الدر، آینه پژوهش، مرداد و شهریور 1372ش،‌ 20، ص 31 – 38.

زرکلی، خیرالدین.(1980 م). الاعلام، بیروت: دار العلم للملایین.

کحالة الدمشق، عمر بن رضا بن محمد راغب بن عبد الغنی.(1376ش). معجم المؤلفین، الناشر: مکتبة المثنى- بیروت، دار إحیاء التراث العربی بیروت.

منزوی، احمد.(1374). فهرست نسخه‌های خطّی فارسی، ج 6، تهران: سازمان چاپ انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1374

میر جلال‌الدین حسینی ارمو.(1358). تعلیقات النقض، تهران انتشارات انجمن آثار ملی.

نوشاهی الف، سیّد عارف.(1362). فهرست نسخه‌های خطّی فارسی موزۀ ملی پاکستان- کراچی، مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان- اسلام‌آباد.

Blochet, E, catalogue des manuscrits persans, v.1, p.221.N.315.

Rieuch,Bankipore catalogue of the Persian manuscripts in the British Museum, London,1966.