مقایسه روش‌های خاک‌ورزی رایج و حفاظتی و مقادیر مختلف کاشت بذر بر واکنش چند رقم جدید گندم دیم در شرایط دیم کرمانشاه

مجله علمی- پژوهشی اکوفیزیولوژی گیاهی

دوره 13، شماره 45، مرداد 1400، صفحه 1-17   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

فرشید خدادوست¹؛ بابک پاساری^{* 2}؛ عبدالوهاب عبدالهی³؛ اسعد رخزادی⁴؛ خسرو محمدی²

¹دانشجوی دکتری زراعت، گروه زراعت و اصلاح نباتات، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران

²گروه زراعت و اصلاح نباتات، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران

³استادیار موسسه تحقیقات دیم سرارود، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، کرمانشاه، ایران

⁴استادیار گروه زراعت و اصلاح نباتات، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران

چکیده

این آزمایش به منظور بررسی سیستم‌های خاک‌ورزی رایج و حفاظتی و مقادیر مختلف کاشت بذر بر واکنش ارقام جدید گندم در شرایط دیم طی دو سال زراعی متوالی 98-1396 در مرکز تحقیقات کشاورزی دیم سرارود کرمانشاه صورت گرفت. آزمایش در قالب بلوک‌های نواری بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در دو سایت کنار هم به صورت خاک‌ورزی حفاظتی و خاک‌ورزی رایج اجرا ‌گردید. عامل اول ارقام گندم (باران و ریژاو) به صورت افقی و عامل دوم میزان بذر: 75، 100، 125، 150، 175، 200، 225 و 250 کیلوگرم در هکتار به صورت عمودی در نظر گرفته شد. نتایج تجزیه مرکب نشان داد که در بین صفات مورد بررسی، شاخص نرمال شده پوشش گیاهی، شاخص اسپاد، شاخص سطح برگ، سرعت رشد گیاه، عملکرد دانه و شاخص برداشت در سال اول افزایش معنی‎‌داری نشان دادند. عملکرد دانه به عنوان مهمترین صفت مورد بررسی 7/28 درصد نسبت به سال دوم آزمایش، افزایش نشان داد. عملیات خاک‌ورزی رایج نیز در مقایسه با خاک‌ورزی حفاظتی کلیه صفات مورد بررسی را افزایش داد منتهی این افزایش معنی‌دار نبود. به طوری که عملکرد دانه در خاک‌ورزی رایج 25/22 درصد افزایش یافت. کاربرد مقادیر مختلف بذر نیز صفات شاخص نرمال شده پوشش گیاهی، شاخص سطح برگ و سرعت رشد گیاه را به طور معنی‌دار تحت تاثیر قرار داد و حداکثر مقادیر این صفات در 250 کیلوگرم و حداکثر شاخص اسپاد در 75 کیلوگرم حاصل گردید. نهایتا با اعمال تراکم بذر150 کیلوگرم در مقایسه با 75 کیلوگرم در هکتار، عملکرد دانه 42/15 درصد افزایش نشان داد.

کلیدواژه‌ها

"تراکم؛ " "شخم؛ " "کلروفیل؛ " "گندم؛ "

مراجع

احمدی، ک.، ح. ر. عبادزاده.، ف. حاتمی.، ه. عبدشاه. و آ. کاظمیان. 1398. آمارنامه کشاورزی سال زراعی 97-1396. جلد اول: محصولات زراعی. وزارت جهاد کشاورزی، معاونت برنامه‌ریزی و اقتصادی، مرکز فناوری اطلاعات و ارتباطات. 87 صفحه.

اصغری‌میدانی، ج.، ا. کریمی. و س. ب. موسوی. 1391. اثر روش‌های مختلف خاک‌ورزی بر عملکرد گندم دیم و مقدار رطوبت و چگالی ظاهری خاک در تناوب آیش-گندم در مراغه. مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، علوم آب و خاک. جلد  16، شماره 60: 129-119.

افضلی‌نیا، ص.، ع. ر. ضیائی.، س. ا. دهقانیان. و س. م. علوی‌منش. 1395. اثر خاک‌ورزی حفاظتی و روش‌های بهره‌وری مصرف آب و عملکرد گندم در تناوب با پنبه. مجله تحقیقات مهندسی سامانه‌ها و مکانیزاسیون کشاورزی. جلد 17، شماره 66: 70-57.

امیدی نسب، د.، م. ح. قرینه.، ع. بخشنده.، م. شرفی‌زاده.، ع. ر. شافعی‌نیا. و ع. سقلی. 1394. اثر میزان بذر و کود نیتروژن بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام گندم در بقایای گیاهی ذرت. نشریه پژوهشهای زراعی ایران. جلد 13، شماره 3: 610-598.

اوزونی دوجی، ع.، م. اصفهانی.، ح. سمیع‌زاده لاهیجی. و م. ربیعی. 1386 .اثر آرایش کاشت وتراکم بوته بر شاخص‌های رشد وکارآیی مصرف تابش دو رقم کلزای بدون گلبرگ وگلبرگ دار. مجله علوم زراعی ایران. جلد 9: 400-328.

جلالی، ا. ه. و ح. اسفندیاری. 1395. تاٌثیر سامانه‌های خاک‌ورزی و تناوب‌های زراعی مختلف بر عملکرد گندم. مجله تولیدات گیاهی. جلد 43: 56-39.

حبیبی‌اصل، ج. و ا. دهقان. 1391. ارزیابی پارامترهای فنی و زراعی روش‌های کاشت گندم با مقادیر مختلف بذر در جنوب خوزستان. نشریه ماشین‌های کشاورزی. جلد 2، شماره 1: 57-46.

حسینی، م.، س. ع. ر. موحدی نائینی. و ح. ع. شمس‌آبادی. 1392. اثر روش‌های مختلف خاک‌ورزی بر جرم مخصوص ظاهری خاک، عملکرد و اجزاء عملکرد گندم. مجله پژوهشهای خاک. جلد27، شماره4: 519-509.

حسین‌پور، ط.، ع. احمدی.، ف. محمدی. و ر. دریکوند. 1393. اثر مقادیر مختلف بذر بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام گندم در شرایط دیم. نشریه زراعت. جلد110: 110-101.

حق‌پرست، ر. 1396. گندم ریژاو (مناسب برای شرایط دیم و آبیاری تکمیلی در مناطق معتدل). نشریه مؤسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور.

دلگشاد، ن. و ر. پوردربانی. 1394. مقایسه سیستم‌های مختلف خاک‌ورزی و تاثیر آنها بر خاک، مدیریت بقایا و عملکرد. چهارمین کنگره ملی کشاورزی ارگانیک و مرسوم. دانشگاه محقق اردبیلی.

روحی، ا. 1392. الگوی کاشت پیشنهادی برای گندم سرداری در مناطق سرد. مجله یافته‌های تحقیقاتی در گیاهان زراعی و باغی. جلد 2: 65-53.

روستایی، م.، م. حسن‌پور حسنی.، ا. زاد حسن.، د. صادق‌زاده.، ب. صادق‌زاده.، ر. اسلامی.، ر. رضایی.، ص. گلکاری.، ک. سلیمانی.، غ. ر. عابدی اصل.، ا. روحی.، ه. پاشاپور.، ر. حق پرست. و م. م. احمدی. 1395. ویژگی‌ها و دستورالعمل زراعی گندم نان رقم باران. نشریه موسسه تحقیقات دیم کشور.

زارعی، م.، س. ع. کاظمینی. و م. ج. بحرانی. 1393. تاثیر سامانه‌های خاک‌ورزی و تنش آبی بر رشد و عملکرد گندم. نشریه پژوهشهای زراعی ایران. جلد12، شماره4: 804-793.

زاهد، م.، س. گالشی.، ن. لطیفی.، ا. سلطانی.، م. کلاته. و ر. حسینی. 1392. اثر تراکم بوته بر ضریب خاموشی و کارایی استفاده از تابش در ژنوتیپ‌های جدید و قدیم گندم. نشریه پژوهشهای زراعی ایران. جلد11، شماره3: 514-506.

سپیده‌دم، س. و م. رمرودی. 1394. تأثیر سیستم‌های خاک‌ورزی و کود نیتروژن بر عملکرد، اجزای عملکرد و پروتئین دانه گندم. نشریه تحقیقات کاربردی اکوفیزیولوژی گیاهی. جلد2، شماره2: 46-33.

ستارزاده، ر.، ع. فرامرزی. و ج. اجلی. 1394. ارزیابی اثر تراکم و کارنده‌های مختلف بر عملکرد و تغییر صفات گندم نان رقم زرین در منطقه ترکمنچای، اولین همایش ملی یافته‌های نوین در پژوهشهای کشاورزی و منابع طبیعی، میانه، دانشگاه آزاد اسلامی واحد میانه.

عبدالرحمنی، ب. 1395. تعیین تراکم مناسب ارقام گندم دیم در مناطق سردسیر. نشریه تحقیقات کاربردی اکوفیزیولوژی گیاهی دانشگاه گنبدکاووس. جلد3، شماره1: 174-155.

فصاحت، ا.، م. ر. جهانسوز.، ه. ر. مهرور.، م. گرجی. و ن. مجنون حسینی. 1396. تأثیر تنش خشکی آخر فصل و توالی زراعی بر عملکرد کمّی و کیفی گندم آبی تحت مدیریت مرسوم و حفاظتی. مجله علوم گیاهان زراعی ایران. جلد48، شماره2: 441-431.

فلاح هروی، ا.، ح. عباسدخت.، ا. زارع فیض‌آبادی. و ا. غلامی. 1395. تأثیر خاک‌ورزی حفاظتی و متداول با مدیریت بقایا بر ویژگی‌های فیزیولوژیکی گندم. مجله علوم گیاهان زراعی ایران. جلد47، شماره2: 289-277.

قربانی، م ح. و ه. هارتونیان. 1390. واکنش رشد و عملکرد گندم به تراکم و فاصله ردیف در شرایط دیم. مجله الکترونیک تولید گیاهان زراعی. جلد4: 154-139.

کمیلی، ح ر.، پ. رضوانی مقدم.، م. قدسی.، م. نصیری محلاتی. و م. ر. جلال کمال. 1395. اثر روش‌های مختلف خاک‌ورزی و میزان بقایای گیاهی بر عملکرد، اجزای عملکردّ و بازده اقتصادی گندم. نشریه تحقیقات غلات. جلد6، شماره3: 323-337.

گلستانی‌فر، ف.، س. محمودی.، غ. ر. زمانی. و م. ح. سیاری زهان. 1395. اثر رقابت درون و برون گونه‌ای بر برخی از صفات مورفولوژیکی و رشدی گندم و چاودار تحت شرایط تنش خشکی. مجله تنش‌های محیطی در علوم زراعی. جلد9، شماره3: 256-241.

موسوی بوگر، ا.، م. ر. جهانسوز.، م. ر. مهرور.، م. صادقی شعاع. و ر. حسین پور. 1392. بررسی شاخص‌های رشدی در ارقام گندم آبی تحت تاثیر سیستم‌های مختلف خاک ‌رزی. مجله زراعت و اصلاح نباتات. جلد9، شماره3: 23-15.

Alvarez, R., and H. S. Steinbach. 2009. A review of the effects of tillage systems on some soil physical properties, water content, nitrate availability and crops yield in the Argentine Pampas. Soil Till. Res. 104: 1-15.

Bastos, L. M., W. Carciochi., R. P. Lollato., B. R. Jaenisch., C. R. Rezende., R. Schwalbert., P. V. Vara Prasad., G. Zhang., A. K. Fritz., C. Foster., Y. Wright., S. Young., P. Bradley and I. A. Ciampitti. 2020. Winter wheat yield response to plant density as a function of yield environment and tillering potential: a review and field studies. Frontiers in Plant Science. 11: 54. doi: 10.3389/fpls.2020.00054.

Bhattacharyya, R., M. D. Tuti., J. K. Bisht., J. C. Bhatt and H. S. Gupta. 2012. Conservation tillage and fertilization impact on soilaggregation and carbon pools in the Indian Himalayas under an irrigated rice-wheat rotation. Soil Science. 177: 218-228.

Brainard, D. C., E. Peachey., E. Haramoto., J. Luna and A. Rangarajan. 2013. Weed ecology and management under strip-tillage: implications for Northern U.S. vegetable cropping systems. Weed Technology. 27: 218-230.

Chauhdary, J. N., U. D. Khan., S. H. H. Shah., M. A. Shahid and M. Arsalan. 2016. Effect of sowing methods and seed rates on wheat yield and water productivity. Quality Assurance and Safety of Crops & Foods. 8 (2): 267-272.

Fabrizzi, K. P., F. O. Garcıa., J. L. Costa and L. I. Picone. 2005. Soil water dynamics, physical properties and corn and wheat responses to minimum and no-tillage systems in the southern Pampas of Argentina. Soil and Tillage Research. 81: 57-69.

Fuhrer, J. and A. Chervet. 2015. No-tillage: long-term benefits for yield stability in a more variable climate? Procedia Environmental Sciences. 29: 194-195.

Ghosh, B. N., P. Dogra., N. K. Sharma., N. K. Bhattacharyya and P. K. Mishra 2015. Conservation agriculture impact for soil conservation in maize-wheat cropping system in the Indian sub-Himalayas. International Soil and Water Conservation Research. 3:112-118.

Grigoras, M. A., A. Popescu., I. Negrutiu., M. Gidea., I. Has and D. Pamfil. 2013. Effect of no-tillage system and fertilization on wheat production. Notulae Botanicae Horti Agrobotanici Cluj-Napoca. 41(1): 208-212.

Holshouser, D. L. and J. P. Wittaker. 2002. Plant population and row spacing effects on early soybean productions systems in the mid-Atlantic USA. Agron. J. 94: 603-611.

Hu, C., C. Zheng., V. O. Sadras., M. Ding., X. Yang and  S. Zhang. 2018. Effect of straw mulch and seeding rate on the harvest index, yield and water use efficiency of winter wheat. Scientific Reports, 8:8167.doi:10.1038/s41598-018-26615-x.

 Iqbal, N., N. Akbar., M. Ali., M. Sattar and L. Ali. 2010. Effect of seed rate and row spacing on yield and yield components of wheat (Triticum aestivum L). Journal of Agricultural Research. 48: 151-156.

Jin, H., L. Hongwena., G. Rabi., C. Guohuaa., S. Yanboa., Q. Xiaodonga and L. Lnijic. 2011. Soil properties and crop yields after 11 years of no tillage farming in wheat–maize cropping system in North China Plain. Soil and Tillage Research.113: 48-54.

Khan, S., A. Shah., M. Nawaz and M. Khan. 2017. Impact of different tillage practices on soil physical properties, nitrate leaching and yield attributes of maize (Zea mays L.). Journal of Soil Science and Plant Nutrition. 17 (1): 240-252.

Khursheed, S., C. Simmons., S. A. Wani., T. Ali., S. K. Raina and G. R. Najar. 2019. Conservation tillage: impacts on soil physical conditions–an overview. Advances in Plants & Agriculture Research. 9(2):342-346.

Lollato, R., G. Cramer., A. K. Fritz and G. Zhang. 2017. Optimum seeding rate for different wheat varieties in Kansas," Kansas Agricultural Experiment Station Research Reports, 3 (6). https://doi.org/10.4148/2378-5977.7451.

Lu, X., X. Lu., and Y. Liao. 2018. Effect of tillage treatment on the diversity of soil Arbuscular mycorrhizal fungal and soil aggregate-associated carbon content. Frontiers in Microbiology. 9:2986. doi: 10.3389/fmicb.2018.02986.

Moraditochaee, M., M. K. Motamed., E. Azarpour and R. Khosravi Danesh. 2012. Effects of nitrogen fertilizer and plant density management in corn farming. Journal of Agriculture and Biology Science. 7: 133-137.

Namvar, A., R. Seyed Sharifi and T. Khandan. 2011. Growth analysis and yield of chickpea (Cicer arietinum L.) in relation to organic and inorganic nitrogen fertilization. Ekologija. 57 (3): 97-108.

Ouzuni Douji, A. A., M. Esfahani., H. A. Samizadeh Lahiji and M. Rabiei. 2008. Effect of planting pattern and plant density on growth indices and radiation use efficiency of apetalous flowers and petalled flowers rapeseed (Brassica BapusL.) cultivars. Iranian Journal of Crop Science. 9: 328-400.

Peterson, G. A., T. Schlegel and O. Jones. 2013. Precipitation use efficiency as affected bycropping and tillage systems. Journal of Production Agriculture. 9: 180-186.

Roger, C., M. Bowman., J. McFadden., D. Smith and S. Wallander. 2018. Tillage intensity and conservation cropping in the United States, EIB-197, U.S. Department of Agriculture, Economic Research Service, September 2018.

Rusu, T. 2014. Energy efficiency and soil conservation in conventional, minimum tillage and no-tillage. International Soil and Water Conservation Research. 2 (4): 42-49.

Tabatabaeefar, A., H. Emamzadeh., M. Ghasemi Varnamkhasti., R. Rahimzadeh and M. Karimi. 2009. Comparison of energy of tillage system in wheat production. Energy. 34: 41-45.

Ting-Hui, D., C. Xin., G. Sheng-Lil., H. Ming-De and L. K. Heng. 2006. Effect of nitrogen management on yield and water use efficiency of rainfed wheat and maize in northwest China. Pedosphere. 16: 495-504.

Twizerimana, A., E. Niyigaba., I. Mugenzi., W. A. Ngnadong., C. Li., T. Q. Hao., B. J. Shio and J. B. Hai. 2020. The combined effect of different sowing methods and seed rates on the quality features and yield of winter wheat. Agriculture. 10: 153. doi:10.3390/agriculture10050153.

Wang, D. J., D. J. Lin., R. J. Sun., L. Z.  Xia and G. Lian. 2003. Optimum nitrogen rate for a high productive ricewheat system and its impact on the groundwater in the Taihu Lake area. Acta Pedologica Sinica (in Chinese). 40 (3): 426-432.

Yang X., Z. Li and C. Cheng. 2016. Effect of conservation tillage practices on soil phosphorus nutrition in an apple orchard. Horticultural Plant Journal. 2 (6): 331-337.

Yoseftabar, S., A. Fallah and J. Daneshian. 2012. Effect of split application of nitrogen fertilizer on spad valuse in hybrid rice. International Journal of Agriculture and Crop Science. 4: 647-651.

Zarea, M. J. 2010. Conservation tillage and sustainable agriculture in semi-arid dryland farming. In: Lichtfouse, E., (Eds.), Springer, 373 pages.

 Zecevic, V., J. Boskovic., D. Knezevic and D. Micanovic. 2014. Effect of seeding rate on grain quality of winter wheat. Chilean Journal of Agricultural Research. 74 (1): 23-28.