معیارهای تعیین اقسام بطلان قرارداد در حقوق ایران و فرانسه

تحقیقات حقوقی بین المللی

دوره 15، شماره 57، مهر 1401، صفحه 285-304   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/alr.2022.1966510.2450

نویسنده

سید محمد تقی کریم پور آلهاشم^*

گروه حقوق ، دانشکده حقوق و علوم سیاسی ، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس ، ایران

چکیده

زمینه و هدف: کار حاضر در زمینه کشف شیوه ای علمی – کاربردی در جهت تشخیص و تعیین انواع بطلان (مطلق ، نسبی و عدم وجود) قرارداد در حقوق دو کشور ایران و فرانسه به کنکاش پرداخته است. در حقوق این دو کشور، جهت تشخیص انواع و مصادیق بطلان از سه معیار کلی "شرایط صحت عقد" ، "عدم قابلیت استناد" و "منافع عمومی در مقابل منافع خصوصی" استفاده شده و معیار اخیر به عنوان معیار اصلی انتخاب و وارد قانون مدنی جدید فرانسه نیز گردیده است. نظر به عدم کفایت معیارهای نامبرده ، هدف از تحقیق حاضر کشف روشی قاعده مند و نو برای تعیین و تشخیص انواع بطلان در حقوق این دو کشور بوده است.

روش شناسی: تحقیق به شیوه توصیفی – تحلیلی صورت پذیرفته و گردآوری اطلاعات به شیوه کتابخانه ای صورت پذیرفته است.

یافته ها و نتایج : این مقاله ضمن بررسی مفهوم و مصادیق سه معیار فوق، اولا از معیار "غیر قابل استناد بودن" به مناسبت استقلال آن در مقابل ضمانت اجرای "بطلان" رویگردان شده است ؛ ثانیا هیچکدام از معیارهای فوق را به عنوان معیار کلی جهت تشخیص نوع بطلان به رسمیت نشناخته است ؛ ثالثا به جای معیار غالب ، معیار "نظم عمومی در مقابل نفع خصوصی" را پسندیده است ؛ رابعا معیارهایی جدید همچون "قواعد آمره" ، "عقل" ، "عرف های آمره" و "عدالت" را پیشنهاد نموده است ، خامسا برای هر معیاری طبع متلون و پیچیده قائل و هیچ معیاری را به نحو مطلق نماینده نوع خاصی از بطلان ندانسته است.

کلیدواژه‌ها

بطلان مطلق؛ بطلان نسبی؛ عدم وجود قرارداد؛ نظم عمومی؛ منافع عمومی؛ منافع خصوصی

مراجع

- احمدی واستانی، عبدالغنی. (1341) . نظم عمومی در حقوق خصوصی. چاپ اول. روزنامه رسمی.

- اخلاقی، بهروز. (1382). جزوه حقوق تجارت بین الملل مقطع دکتری. دانشکده حقوق دانشگاه تهران.

- الماسی، نجاد علی. (1378). تعارض قوانین. چاپ هفتم. مرکز نشر دانشگاهی.

- ابدالی، مهرزاد و تفرشی، محمدعیسی. (1383). بررسی قراردادهای نامشروع (مغایر نظم عمومی) در حقوق فرانسه، ایران و انگلیس. مدرس علوم انسانی-پژوهش های حقوق تطبیقی،  8(37)، 22 – 1.

http://ensani.ir/fa/article/8563/

- اسدی نیان، معصومه. (1396). شرط نامشروع از نگاه علما و قانون. مطالعات علوم سیاسی، 3( 1/3 )، 53 – 42.

https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1287378/

- امامی، سید حسن. (1368). حقوق مدنی. جلد چهارم، چاپ چهارم. انتشارات اسلامیه.

- انصاری، شیخ مرتضی. (1382).  المکاسب. جلد سوم. چاپ دوم. مطبوعات دینی.

- پنج تنی، سیدمحسن. (1389). تئوری حاکمیت اراده در حقوق قراردادها با رویکرد وصیت.  مجله کانون وکلای دادگستری مرکز، (113)، 72- 46.

https://elmnet.ir/article/751138-42412/

- جعفری لنگرودی، محمد جعفر. (1367). ترمینولوژی حقوق. انتشارات گنج دانش.

- جعفری لنگرودی، محمد جعفر. (1394). ترمینولوژی حقوق. چاپ بیست و ششم. انتشارات گنج دانش.

- جعفری لنگرودی، محمد جعفر. (1341). تأثیر اراده در حقوق مدنی. رساله دکتری دانشگاه تهران.

-  جعفری لنگرودی، محمد جعفر. (1387). تأثیر اراده در حقوق مدنی.  چاپ دوم. انتشارات گنج دانش.

- جعفری لنگرودی، محمد جعفر. (1370). مکتب های حقوقی در اسلام. جلد دوم. انتشارات گنج دانش.

- جنیدی، لعیا. (1376).  قانون حاکم در داوریهای تجاری بین المللی. چاپ اول. نشر دادگستر.

- جوان، موسی. (1327). مبانی حقوق. جلد دوم. چاپ رنگین.

- خمینی، حسن و داوودی، رشید. (1391). بررسی حقیقت شرعیه با رویکردی بر نظر امام خمینی (س). پژوهشنامه متین،  (57)، 60 – 19.

https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/958095

- خمینی، سید روح الله. (1421 ق). البیع. جلد اول. چاپ اول. مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.

- خمینی، سید مصطفی. (1418ق). تحریرات فی الاصول. جلد اول. مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).

- درن، ایو. (1367). نظم عمومی و حقوق قابل اجرا در ماهیت دعوا در داوری بین المللی. ترجمه و تلخیص محمد اشتری. مجله حقوقی بین المللی، 8(9)، 210 – 167.

https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/70787/

- رئوفی فرد، حمید. (1386). بررسی تطبیقی بطلان نسبی در حقوق ایران و فرانسه. پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه قم.

- روان، سولین. (1399). قانون قراردادهای جدید فرانسه. مترجم روح اله خلجی. داد باز، 31 – 1.

www.ekhtebar.com/?p=39444

- سلجوقی، محمود. (1389).  حقوق بین الملل خصوصی. جلد 2. چاپ ششم. نشر میزان.

- شهیدی، مهد. (1381).  اصول قراردادها و تعهدات. چاپ دوم. انتشارات مجد.

- صادقی، محسن. (1384). مفهوم و اعمال نظم عمومی در مراجع قضایی و شبه قضایی و جلوه های نوین آن. مطالعات حقوق خصوصی (حقوق)، (68)، 114 – 89.

https://www.sid.ir/paper/124743/fa

- ضرابی، میترا. (1386). قرارداد کار نامشروع. مجله کانون وکلا، (196 و 197)،  102 – 85.

https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/262262

- فیض، علیرضا. (1378).  مبادی فقه و اصول. چاپ نهم. انتشارات دانشگاه تهران.

- قبولی درافشان، سید محمد مهدی و محسنی، سعید. (1391). نظریه عمومی بطلان در قراردادها (مطالعه تطبیقی در نظام حقوقی ایران و فرانسه). چاپ اول. انتشارات .

- کاتوزیان، ناصر. (1381). حقوق مدنی، اعمال حقوقی (قرارداد ایقاع). چاپ هشتم. شرکت سهامی انتشار با همکاری بهمن برنا.

-  کاتوزیان، ناصر. (1380). حقوق مدنی؛ قواعد عمومی قراردادها. جلد اول. شرکت سهامی انتشار با همکاری بهمن برنا.

- کاتوزیان، ناصر. (1379). حقوق مدنی؛ قواعد عمومی قراردادها. جلد دوم. شرکت سهامی انتشار با همکاری بهمن برنا.

-  کاتوزیان، ناصر. (1377).  قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی. چاپ دوم. نشر دادگستر.

- کاتوزیان، ناصر. (1394). مقدمه علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران. چاپ یکصد و یکم. شرکت سهامی انتشار. 

- کریم پورآلهاشم، محمدتقی. (1395). بطلان نسبی قرارداد در حقوق ایران (مقایسه تطبیقی با حقوق فرانسه). رساله دکتری تخصصی رشته حقوق خصوصی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز.

- کریم پورآلهاشم، سید محمدتقی؛ علوی، سید محمدتقی؛ مسعودی، ناصر و مظهری، محمد. (1397). موجبات بطلان نسبی در حقوق فرانسه و ایران و امکان سنجی آن در فقه امامیه. پژوهش های فقه و حقوق اسلامی، 14(51)، 168 – 137.

https://journals.iau.ir/article_540071.html?lang=en

- کریم پورآلهاشم، سید محمدتقی؛ علوی، سید محمدتقی؛ مسعودی، ناصر و مظهری، محمد. (1398). نظریه عدم پیدایش قرارداد در حقوق ایران و فرانسه. مجله پژوهش حقوق خصوصی، 7(27)، 138 – 115.

https://jplr.atu.ac.ir/article_10172.html

- کیانوری، کمال الدین. (1395). بطلان و عدم نفوذ و آثار هر یک از آنها در قراردادها از نظر قانون مدنی و فقه اسلامی. چاپ اول. چاپ جواهری. 

- لواسانی، محمود. (1343).  انواع بطلان در حقوق مدنی فرانسه. مجله کانون وکلا، 16(92)، 76 – 64.

https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/25906/70/text

-  لویی برول، هانری. (1353). جامعه شناسی حقوق. ترجمه ابوالفضل قاضی. انتشارات دانشگاه تهران.

-  محمدزاده. رضا. (1377). نظم عمومی در حقوق کیفری. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی.

- مدنیان، غلامرضا؛ رحمت الهی، حسین و خالقی دامغانی،  احمد. (1390). امکان یا امتناع تبیین مفهوم نظم عمومی در حقوق (مطالعه در حقوق کشورهای ایران، انگلیس و فرانسه). پژوهش های حقوق تطبیقی، (3)، 152 – 133.

https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/47540/146/text

- مرسلی، یدالله. (1380). نظم عمومی در اعمال حقوقی. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.

- نقره کار، محمدصالح. (1397). نظم عمومی و مقتضای حکومت قانون. قابل دسترسی در:

http://hamidgholamilawyer.blogfa.com/post/224

- نوری یوشانلوئی، جعفر و شاهین، ابوالفضل. (1397). نوآوری های حقوق قراردادهای جدید فرانسه و تطبیق آن با نظام حقوقی ایران. فصلنامه پژوهش حقوق خصوصی، 6 (24)، 232 – 201.

https://jplr.atu.ac.ir/article_9010.html

- نوین، پرویز. (1388). تعریف و قلمرو حقوق عمومی. مجله قضاوت، 6(60)، 16 – 12.

https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/828218/

 

-Carbonnier, J. (1988).  Droit Civil. T 4. Paris PUF.

-Colin, A; Capitant, H. & Léon, J. (1966). De La Morandiére, Précise de Droit Civil. T2. 3éd. Paris Daloz.

-Cornu, G. (1990).  Vocabulaire Juridique.  T 2. Paris PUF.

-Cheshire & North. (1974). Private International Law. 9^th ed.  London Butterworth.

-Crigerra,V. H. (1986).  A  Public Policy and International Commercial Arbitration.  Journal of International Arbitration, 3(2), 7 – 27.

https://digitalcommons.wcl.american.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=2708&context=facsch_lawrev

-Dicey & Morris. (1987).  Conflict of Laws. vol 1. London  Steren and sons Ltd.

-Flour, J.; Aubert, J. L. & Savaux, E. (2002). les obligations, L' acte Juridique. T 2. paris, Armand, Colin et Delta.

-Marty, G. & Raynaud, P. (1988).  Droit Civil; les obligations. Paris Sirey.

-Mazeauds, H. L. & Chabas, F. (1985).  Leçons de droit civil.  T2.7 éd. Paris Montchrestin.

-Mosconi, Franco. (1989).  Exception on the Operation of Choice of Law Rules. Volume 217. in: Collected Courses of the Hague Academy of International Law.

-Veaux, D. (1996). Jurisclasseur Civil.  Paris fasicule.

-Williams, D. (1997). Law of contract. London Butterworth.