رابطه سواد رایانه ای و سواد تحلیلی با خلاقیت در دانش آموزان : نقش تعدیل کننده جنسیت

ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی

دوره 12، شماره 1 - شماره پیاپی 45، شهریور 1401، صفحه 147-176   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

روزیتا دروی پور¹؛ علیرضا عصاره^{* 2}؛ صادق نصری³؛ محمد آرمند⁴

¹دانشجوی دکتری برنامه‌ریزی درسی، دانشکده علوم انسانی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران ‏

²‏ استاد، گروه علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران‏

³دانشیار، گروه علوم تربیتی و روان شناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران ‏

⁴دانشیار برنامه‌ریزی درسی پژوهشکده تحقیق و توسعه ‏‎‌‎علوم‎‌‎‏ انسانی سمت، سازمان مطالعه ‏‎‌‎و تدوین کتب ‏‎‌‎علوم‎‌‎‏ اسلامی و انسانی سمت، تهران، ایران ‏

چکیده

هدف: هدف پژوهش حاضر، تعیین روابط سواد تحلیلی و سواد رایانه ای با خلاقیت و با نقش تعدیل کنندگی جنسیت در دانش آموزان دوره متوسطه دوم استان گیلان بوده است . روش شناسی: روش پژوهش توصیفی نوع همبستگی و جامعه آماری شامل دانش آموزان دوره دوم متوسطه استان گیلان در نیمسال اول سال تحصیلی 1400-1399بود. تعداد نمونه آماری با استفاده از ملاک کلاین 384 نفر(191دختر و 193 پسر) بود که به روش خوشه ای و به شیوه حضوری و الکترونیکی انتخاب شدند . ابزار سنجش متغیرها شامل آزمون خلاقیت عابدی، پرسش نامه محقق ساخته سواد رایانه ای و سواد تحلیلی بود. داده ها با استفاده از تحلیل رگرسیون سلسله مراتبی، رگرسیون چندمتغیری و آزمونZ مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها: نتایج نشان داد اثر سواد رایانه ای و سواد تحلیلی بر خلاقیت دانش آموزان مثبت و معنی دار است. هم چنین تاثیر سواد رایانه ای به واسطه جنسیت بر خلاقیت معنی دار بود. رابطه سواد رایانه ای با سواد تحلیلی مثبت و معنی دار بوده است. نتیجه گیری: نتایج می تواند در پیش بینی خلاقیت در دانش آموزان پسر و دختر مورد استفاده قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

سواد رایانه ای؛ سواد تحلیلی؛ خلاقیت؛ جنسیت

مراجع

اشرفی­ریزی، حسن، رمضانی، امیر، آقاجانی، حامد و کاظم­پور، زهرا. (1392). "بررسی میزان سواد رسانه­ای و اطلاعاتی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی اصفهان"، مجله نظام ها و خدمات اطلاعاتی، بهر، 2 (6)، 17- 34.

اقلیدس، طاهره. (1383). بررسی تأثیر آموزش درس (پرورش خلاقیت درکودکان) بر افزایش خلاقیت دانش‌آموزان دفتر سال سوم کودکیاری هنرستان‌های شیراز، طرح پژوهشی، شورای تحقیقات سازمان آموزش و پرورش استان فارس.

پیرخائفی، علیرضا. (1373). بررسی رابطه هوش و خلاقیت در بین دانش‌آموزان پسر مقطع دوم نظری دبیرستان‌های شهر تهران،  پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی.

پیر خائفی، علیرضا و رفیعیان، هاجر. (1391). بررسی رابطه بین هوش هیجانی و سلامت روانی معلمان با

خلاقیت دانش‌آموزان مدارس ابتدایی شهرستان بهشهر"‎، مجله ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 1(4)، 19-35.

حسینی لر، فخرالسادات. (1384). بررسی آموزش به کارگیری راهبردهای یادگیری بر خلاقیت و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان سال دوم دبیرستان، تهران، سازمان آموزش و پرورش شهر تهران.

حقیقت، شهربانو. (1382). بررسی عوامل خانوادگی (نگرش‌ها و شیوه‌های فرزند پروری، ارزشهای والدین، طبقه اجتماعی) و آموزشگاهی (جو سازمانی مدرسه) مؤثر در خلاقیت گروهی از دانش‌آموزان سال چهارم و پنجم ابتدایی در کانون پرورشی منطقه چهارکشور. استان‌های (اصفهان، بوشهر، چهار محال، فارس، کهکلیلویه و بویر احمر)، طرح پژوهشی، شورای تحقیقات سازمان آموزش و پرورش استان اصفهان.

جهانیان، رمضان. (1395). "عوامل موثر در پرورش و توسعه خلاقیت دانش‌آموزان مدارس ابتدایی استان البرز"،  ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، پاییز، 6 (2)، 175- 202 .

دارستانی فراهانی، مهدی. (1376). بررسی تأثیر روش‌های تدریس خلاق بر رشد خلاقیت دانش‌آموزان ابتدایی استان مرکزی. اراک: سازمان آموزش و پرورش استان مرکزی.

رنجدوست، شهرام، عبادی شرف آباد، محمد و عظیمی، محمد. (1400). "فرایند شکل‌گیری سواد تحلیلی در دانش‌آموزان متوسطه"، مجله تدریس پژوهی، 9 (2)، 74-93.

سعیدی، علی. (1381). بررسی رابطه خلاقیت معلم با خلاقیت دانش‌آموزان پایه چهارم و پنجم دبستان منطقه 11تهران، پایان نامه کارشناسی ارشد روانشناسی تربیتی، دانشگاه علامه طباطبایی.

سیف درخشنده، سعید و نریمانی، محمد. (1398). فراتحلیل عوامل و موانع مرتبط با افزایش خلاقیت دانش‌آموزان"، مجله روانشناسی مدرسه، 8 (3)، 103-120.

صالح، علیرضا. (1385). رابطه بین خودکارآمدی و خلاقیت در دانش‌آموزان مقطع متوسطه شهر تهران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی.

صیفوری، ویدا. (1390). بررسی وضعیت سواد اطلاعاتی دانشجویان سال آخر دوره کارشناسی دانشگاه رازی کرمانشاه، نشریه الکترونیکی شمسه، 1-3.

طالبی، بهنام، مرادی، سمانه، پاکدل، مهدی و زمستانی، قادر. (1390). ضرورت آموزش مهارت‌های سواد اطلاعاتی در برنامه‌های درسی آموزش عالی، اولین همایش ملی آموزش در ایران 1404.

ططری، سعیدی و مختاری دینانی، مریم. (1397). "مدلسازی ارتباط بین سواد اطلاعاتی با خلاقیت و قابلیت کارآفرینی دانشجویان تحصیلات تکمیلی تربیت بدنی دانشگاه‌های تهران"، مجله رویکردهای نوین در مدیریت ورزشی، 6 (22)، 53 –63.

عظیمی، مریم. (1382). بررسی تأثیر سبک رهبری بر خلاقیت دبیران و دانش‌آموزان، طرح پژوهشی، شورای تحقیقات سازمان آموزش و پرورش استان تهران.

فقیه آرام، بتول و ابراهیمی، زهرا. (1396). "رابطه سواد رسانه‌ای و سواد اطلاعاتی با مهارت فراشناختی و خلاقیت دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد اسلامشهر"، فصلنامه پژوهش‌های ارتباطی،24(4)، (پیاپی92)، 125-152.

کینن، استلا. (1390). فرهنگ فشرده کتابداری واطلاع رسانی، ترجمه و تدوین فاطمه اسدی گرگانی و ویرایش عبدالحسین آذرنگ تهران، کتابدار.

گلی دیزج، اسفندیار. (1384). بررسی رابطه بین راهبردهای یادگیری و خلاقیت در بین دانش‌آموزان دوم متوسطه شهرستان مینودشت، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبائی.

گوهری، مسلم. (1376). بررسی رابطه خودپنداره و منبع کنترل با خلاقیت دانش‌آموزان پسر دوره تحصیلی راهنمایی مدارس دولتی شهر تهران، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت معلم.

ملاقاسمی، مهدی. (1381). بررسی رابطه راهبردهای یادگیری با خلاقیت و پیشرفت تحصیلی. طرح پژوهشی، شورای تحقیقات سازمان آموزش و پرورش استان تهران.

میرانی سرگزی،نرگس؛  بشارت نیا ،  محمدصادق؛ عسکری، مهتاب؛  طاهری، ابوالفضل.(1399). بررسی رابطه مدیریت سواد رسانه‌ای با هیجان تحصیلی و خلاقیت شناختی دانشجویان در فضای مجازی. مجله فناوری اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی، دوره 11، 2 (پیاپی42)، 85-104.

میرکمالی، سید محمد و خورشیدی، عباس. (1388). عوامل موثر در پرورش خلاقیت دانش‌آموزان دوره ابتدایی استان گیلان، مجله روانشناسی و علوم تربیتی،  39 (2)، 51 – 75.

وزارت آموزش و پرورش. (1400). کتاب کار و فناوری. سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، دفتر تالیف کتب درسی.

یوسف نژاد، لیلا. (1399). ارتباط بین سواد فن آوری و ارتباطات با تدریس خلاقانه معلمان ابتدایی شهرستان جاسک، اولین کنفرانس ملی پژوهش‌های کاربردی در فرایندهای تعلیم و تربیت، میناب.

یزدچی، صفورا. (1379). بررسی و تبیین سهم عوامل مؤثر در پرورش خلاقیت دانش‌آموزان دوره متوسطه نظری شهر اصفهان، اصفهان، سازمان اموزش و پرورش استان اصفهان.

 

Alencar, E. M., Fleith, D. S. & Pereira, N. (2017). Creativity in Higher Education: Challenges and Facilitating Factors. Trends in Psychology, Vol. 25, N 2, 553-561..

Alt, D. & Raichel, N. (2020). Enhancing perceived digital literacy skills and creative self-concept through gamified learning environments: Insights from a longitudinal study. International Journal of Educational esearch, Volume 101.

Amabile. T.M. (2017). In pursuit of everyday creativity. The Journal of Creative Behavior, 51, pp. 335-337.

Barbot B. (2016).  Perspectives on Creativity development: new directions for child and adolescent development, Vol. 151, Wiley, Hoboken, New Jersey

Barbot, B. & Heuser B. (2017). Creativity and identity formation in adolescence: A developmental perspective M. Karwowski, J.C. Kaufman (Eds.), The creative self: Effect of beliefs, self-efficacy, mindset, and identity, Elsevier, London, United Kingdom, pp. 87-98.

Bawden, D. (2011). Information and digital literacies: a review of concepts. Journal of Documenting, 57(2): 218 – 225.

Barbot, B. & Heuser B. (2017). Creativity and identity formation in adolescence: A developmental perspective M. Karwowski, J.C. Kaufman (Eds.), The creative self: Effect of beliefs, self-efficacy,mindset, and identity, Elsevier, London, United Kingdom, pp. 87-98.

Beghetto, R.A. & Dilley A.E. (2016). Creative aspirations or pipe dreams? Toward understanding creative mortification in children and adolescents. Barbot (Ed.), Perspectives on creativity development.   New directions for child and adolescent development, Vol. 151,            Wiley,  Hoboken, New ersey, pp. 85-95.

Beghetto. A. & Kaufman J.C. (2007). Toward a broader conception of creativity: A case for “mini-c” creativity Psychology of Aesthetics, Creativity and the Arts, 1, pp. 73-79.

Beghetto. A. & Kaufman J.C. (2014). Classroom contexts for creativity. High Ability Studies, 25, pp. 53-69.

Beghetto, R.A. & Corazza G.E.  (2019). Dynamic perspectives on creativity: New directions for theory, research, and practice in education, Springer, Cham, Switzerland.

Boccella, N., & Salerno, I. (2016). Creative economy, cultural industries and local development. Procedia: Social and Behavioral Sciences, 223, 291–296.

Burn, A. (2009). Making new media: Creative production and digital literacies. New York: Peter Lang.

Černochová, M. & Selcuk, H. (2019). Digital Literacy, Creativity, and Autonomous Learning. IN book: Encyclopedia of Education and Information Technologies. Publisher: Springer, Cham.

Chalkiadaki, A. (2018). A Systematic Literature Review of 21st Century Skills and Competencies in Primary Education. International Journal of Instruction, 11 (3): 1-16.

Cheng, P. J. (2017). Validation of a brainstorming tool IDEATOR. CIRP, 60: (290-295).

Crookes, s. (2008). Developing Analytical Literacy: The Template Approach. Published in Computer Science Compendium.

Cullen, R., Clark. M., & Esson, R. (2011). Evidence‐based     information seeking skills of junior doctors entering the workforce: an evaluation of the impact of information literacy training during preclinical years. Health Info Libr J, Jun; 28(2):119-129.

De Vries, H. (2021). Space for STEAM: new creativity challenge in education. Front. Psychol. 12:58

Dollinger, S.J., Urban, K.K., & James, T.A. (2004). Creativity and openness: Further validation of two creative product measures. Creativity Research Journal, 16(1): 35-47.

Fasko, D. (2001). Education and creativity. Creativity Research Journal, 13(3&4): 317-327.

Florida, R. (2012). The rise of the creative class: revisited. New York: Basic Books.

Glăveanu V.P, Hanchett Hanson M., Baer J, Barbot B., Clapp, E.P., Corazza G.E. & Sternberg R.J. (2019). Advancing creativity theory and research: A socio-cultural manifesto. The Journal of Creative Behavior, pp. 1-5

Hague, C.& Payton, S. (2010). Digital literacy across the curriculum. Future lab handbook.

Hennessey B.A. (2017). Taking a systems view of creativity: On the right path toward understanding. The Journal of Creative Behavior, 51, pp. 341-  344

Hisrich, R. D., & Peters, M. (2002). Entrepreneurship. 6th Edition. McGraw- Hill, Boston p: 128.

Jowkar, A., Khase, AA. (2007). Information Resources as a Supporting System in Electronic Education: Electronic Students of Shiraz University as a Case Study Quarterly. Journal of Research and Planning in Higher Education, 13 (1):91-112. [In Persian]

Kesgin, K., & Kesgin, N. (2019). The Relation between Creativity and Computer Literacy Prospective Science Teachers. Journal of           Empirical Economics and Social Sciences. 1(2): 75-81.

Kleibeuker, S.W. De Dreu, C.K.W. & Crone E.A. (2016). Creativity development in adolescence: Insight from behavior, brain, and training studies. New Directions for Child and Adolescent Development, 151, pp. 73-84

Knobel, M. (2017). Remix, literacy and creativity: An analytic review of the research literature. Estonian Journal of Education, October.

Kozhevnikov, M., Ho, S., and Koh, E. (2021). The role of visual abilities and cognitive style in artistic and scientific creativity of Singaporean secondary school students. J. Creat. Behav.522.

Kuhn, D., Shaw, V., & Felton, M. (1997). Effects of dyadic interaction on argumentized reasoning. Cognition and Instruction, 15: 287–315.

Kupers, E. & van Dijk M. (2020). Creativity in interaction: The dynamics of teacher-student interactions during a musical composition task. Thinking Skills and Creativity, 36, 10.

Larraz-Rábanos, N. (2021). Development of Creative Thinking Skills in the Teaching-Learning Process. Intech open.

McCluskey, K. W. (2013). Thoughts about tone, educational leadership, and building creative climates in our schools (2nded.). Ulm, Germany: ICIE.

McWilliam, E. (2009). Teaching for creativity: from sage to guide to meddler. Asia Pacif. J. Educ. 29, 281–293.

Morrison, C., Wells, D.J. (2009). Computer Literacy BASICS: A Comprehensive Guide to IC3, 3rd Edition. Boston, MA, United States: Course Technology Press.

Nemati, M. A., Garavand, A., Mousavi Amiri, T., & Hashempour, F. (2015). The relationship between information literacy and creativity among students of Payame Noor University. Journal of Knowledge Studies, 1(4): 129-152.

OECD (2018). Learning Framework for 2030: The future of education and skills. In Education 2030 - The Future we want [Online]. Paris: Organization for Economic Cooperation and Development.

Plucker, J., A.  Beghetto, A. & Dow G.T. (2004). Why isn’t creativity more important to educational psychologists? Potentials, pitfalls, and future directions in creativity research. Educational Psychologist, 39, pp. 83-96

Rashidi, I. (2006). The relationship between creativity and attitude to self-creativity with source of control in Arak high and elementary School students. Master thesis. Shahid Beheshti University. [In Persian]

Salma, Jan. (2017). Investigating the relationship between students’ digital literacy and their attitude towards using ICT. International Journal of Educational Technology, 5(2): 26-34.

Schachter E.P. Context and identity formation: A theoretical analysis and a case study. Journal of Adolescent Research, 20 (2005), pp. 375-395

Taghiyareh, F., & Siadati, M. (2007). Key Selection Criteria of E‐learning Authoring Tools. Quarterly journal of Research and Planning in Higher Education, 13 (1):75‐89. [In Persian]

Taubman, O. & Ari, B. (2004). Risk taking in adolescence. "To be or not to be" is not really the question J. Greenberg, S.L. Koole, T. Pyszczynski (Eds.), Handbook of experimental existential psychology, The Guilford Press, New York (2004), p. 104

Tep, P., Maneewan, S., Chua thong, S., & Easter, MA. (2018). A Review of Influential Factors Affecting Undergraduate Students’ Creative Thinking. SSRN Electronic Journal. January.

Torrance, E. P. (1984). The critical of success used in 242 recent experimental studies of creativity. The Psychological Assessment of Preschool Children, 509-551.

Soh, K. (2017). Fostering student creativity through teacher behaviors. Thinking Skills and creativity, 23: 58-66.

Stickley, T., Parr, H., Atkinson, S., Daykin, N., Clift, S., De Nora, T., Hogan, S. J.(2017) .Arts, health & wellbeing: Reflections on a national seminar series and building a UK research network. Arts and     Health, 9(1), 14–25.

Shu, Y., Ho, S. J., and Huang, T. C. (2020). The development of a sustainability-oriented creativity, innovation, and entrepreneurship education framework: a perspective study. Front. Psychol. 11        

UNESCO. (2017). Defining literacy. Http//uis.unsco.org/

Wiliams, P.J. (2016). Digital Literacy and Online Games. School of Sociology of CCNU. Lecture.

Wisdom, J. (2007). Developing higher education teachers to teach creatively. In N. Jackson, M. Oliver, M. Shaw, & J. Wisdom (Eds.), developing creativity in higher education, 183-196.  London: Routledge.

Wu, J.Y., & Peng, Y.-C. (2017). The modality effect on reading literacy: Perspectives from students' online reading habits, cognitive and metacognitive strategies, and web navigation skills across regions. Interactive Learning Environments, 25 (7): 859-876.

Zhang, Y., Pi, Z. L., Chen, L. Q., Zhang, X. J., and Yang, J. M. (2021). Online peer assessment improves learners’ creativity: not only learners’ roles   as an assessor or assessee, but also their behavioral sequence matter. Think. Skills Creat. 42.

Zhao, Y. Pinto-Llorente, A.M & Sánchez-Gómez.C. (2021). Digital competence in higher education research: A systematic literature review. Computers & Education, 168(5).