پیوند تصوف و تشیع در قرن نهم هجری در ایران

پژوهش نامه تاریخ

مقاله 7، دوره 17، شماره 66، خرداد 1401   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/hstr.2022.1947497.1724

نویسندگان

پوران دخت رمضان جماعت¹؛ ناصر جدیدی^{* 2}؛ مسعود محمدی³

¹دانشجوی دکتری گروه تاریخ، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واد نجف آباد، نجف آباد، ایران[e-mail]

²دانشیار گروه تاریخ، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد، نجف آباد، ایران

³استادیار دانشگاه فرهنگیان قزوین، قزوین، ایران

چکیده

توسعه فوق‌العاده تصوف و ازدیاد خانقاه ها از ویژگی های قرن نهم هجری در ایران است. از سوی دیگر آغاز این قرن ، یک مقطع حساس در تاریخ تشیع ایران به شمار می‌رود ؛ چرا که تصوف در این دوره حلقه پیوند تسنن و تشیع گردید و خود تشیع نیز در قالب تصوف تبلور یافت و همین موضوع در گسترش و نفوذ تشیع در بسیاری از سرزمین‌های اغلب سنی‌مذهب نقش مهمی ایفا کرد. بسیاری از فرقه های فکری با رویکرد تشیع نظیر حروفیه ، مشعشعیه ، نور بخشیه و نعمت الهیه نیز در انتقال رویکرد فکری ایرانیان از تسنن به تشیع در قرن نهم هجری در نهایت زمینه های ظهور حکومت شیعی مذهب صفویه را از هر نظر فراهم نمود. اینکه چگونه تصوف در تشیع اختلاط یافت از جمله مباحثی است که همیشه مورد سوال پژوهشگران قرار داشته است.
این پژوهش درصدد است با روش توصیفی و تحلیلی به بررسی نحوه نزدیکی و پیوند میان تصوف و تشیع در قرن نهم هجری پرداخته و پیامدهای آن را تجزیه و تحلیل نماید و نتیجه اینکه به پیروزی نهایی تشیع در ابتدای قرن دهم توسط حکومت صفوی را باید معلول تحولات مذهبی آن خصوصاً در ارتباط بین تصوف و تشیع دوره قبل از خود دانست.

کلیدواژه‌ها

تشیع؛ تصوف؛ تسنن؛ حروفیه؛ نوربخشیه

مراجع