مطالعه تطبیقی مبتنی بر اصول نوشهرگرایی در محله‌های شهری (مطالعه موردی: کلانشهر رشت)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 16، دوره 17، شماره 3 - شماره پیاپی 60، آذر 1401، صفحه 793-809   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

بهنام رحیمی¹؛ محمدتقی معصومی^{* 2}؛ حسین نظم فر³

¹دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران

²استادیار گروه جغرافیا، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران

³استاد گروه جغرافیا، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

چکیده

مسئله کیفیت محیط در محله‌های شهر رشت از اولویت‌های مدیران و برنامه‌ریزان شهری است، چرا که برخی از متغیر‌ها، کیفیت محیط شهری را در شهر رشت به لحاظ کمی و کیفی دچار چالش نموده است که می‌توان به مسائلی همچون آلودگی‌های زیست محیطی (آلودگی آب و هوا)، دسترسی‌ها (دسترسی به فضاهای سبز، تجاری، آموزشی، بهداشتی و درمانی و ایستگاه‌های حمل و نقل) ایمنی و آسایش (آلودگی‌های صوتی ناشی از ترافیک، وجود جرم و سابقه جرم در محله ها) و فقدان هویت محله‌ای اشاره کرد. این تحقیق با هدف شناسایی شاخص‌های جنبش نوشهرگرایی در سطح محله‌های شهری و تطبیق وضعیت محلات براساس شاخص‌های نوشهرگرایی انجام شد. سه معیار حمل‌ونقل، کالبدی، مسکن و بافت شهری براساس 15 شاخص مورد بررسی شد. اطلاعات از نقشه‌های GIS و پرسشنامه کارشناسان گردآوری شد. تحلیل اطلاعات نیز با مدل AHP و روش همپوشانی شاخص ها انجام شد. نتایج نشان داد محلات جنوبی شهر بیشترین انطباق را با اصول نوشهرگرایی، محلات بافت مرکزی و غربی کمترین انطباق را با اصول نوشهرگرایی و محلات شرقی و شمالی نیز مطابقت متوسط با اصول نوشهرگرایی داشتند. در پایان نیز با توجه به وضعیت هر منطقه، راهکارهایی همچون برنامه ریزی و طراحی برای ساخت مراکز محله و مراکز واحد همسایگی در محلات منطقه، جلوگیری از افزایش تراکم ساختمانی در محدوده ساختمان های با ارزش و تاریخی، درختکاری در حاشیه پیاده راه ها، افزایش تراکم ساختمانی بهینه در ساخت و سازهای نوین، افزایش تراکم ساختمانی بهینه در ساخت و سازهای نوین برای ارتقاء کیفیت محیط محله‌های شهری براساس اصول نوشهرگرایی ارائه شد.

کلیدواژه‌ها

نوشهرگرایی؛ AHP؛ محله؛ رشت

مراجع

آزاده، سیدرضا؛ محمّدی، جمال و نشاط دوست، حمیدطاهر. (1398). رابطه بین کیفیت محیط شهری و سلامت روانی (مقیاس استرس) شواهدی از ایران. مجله مهندسی شهر و محیط، 13(2)،293-285.

آزاده، سیدرضا؛ محمّدی، جمال و نشاط دوست، حمیدطاهر. (1398). همبستگی شاخص‌های کیفی مسکن و استرس درک‌شده در خانوارهای کلانشهر اصفهان. فصل‌نامه تحقیقات جغرافیایی، ۳۴(۳)، ۳۶۸-۳۵۷.

اسماعیل­پور، نجما و قربی میترا. (1392). میزان سازگاری محلات شهری شکل گرفته در دوره های مختلف رشد شهر با اصول نوشهرگرایی (مورد نمونه محلات مظفری، جوی مویدی، امام جمعه و هوشنگ مرادی در شهر کرمان). جغرافیا و برنامه ریزی، 22(65)، 44-19.

اصغرزاده یزدی، سارا. (1389). اصول پیشنهادی نوشهرگرایی در برنامه‌ریزی محله‌های شهری. مسکن و محیط روستا، ۲۹(130)، 63-50.

باقری­نیا، علی؛ زالی، نادر  و زارعی، مجید. (1392). ساماندهی بافت قدیمی محله ساغری سازان کلان شهر رشت و ارائه راهکارهای آن با رویکرد نو شهرگرایی. اقتصاد و مدیریت شهری، 2(5)، 87-69.

پورمحمدی، محمدرضا؛ قاسمی، معصومه و سالکی ملکی، محمدعلی. (1393). مطالعه و ارزیابی بافت های مختلف شهری با رویکرد منشور نوشهر گرایی (نمونه موردی: شهر تبریز )، مطالعات و پژوهش های شهری منطقه­ای، 6(21)، 42-21.

حسین­پور، محمد؛ سلطانی، علی و زارعیان جهرمی، شهدیه. (1392). استفاده ازرویکرد نوشهرسازی درراستای ایجاد محیط پایدارشهری مطالعه موردی: ورودی شیراز - بندرعباس، پنجمین کنفرانس برنامه‌ریزی و مدیریت شهری،مشهد.

رنجبر، فرخنده؛ زیویار، پروانه و سرور، رحیم. (1395). تحلیلی بر تحقق پذیری اصول و معیارهای نو شهرسازی در بافت­های قدیمی شهری   (مطالعه موردی: منطقه 10 شهر تهران). نشریه جغرافیا، 16(57)، 65-48.  

رهنما، محمد رحیم، روشنی، پریسا؛ حسنی، اصغر و حسین­پور، سید علی. (1391). استفاده از اصول رویکرد نوین شهرسازی در طراحی فضاهای شهری پایدار. مجله بین المللی علوم و فناوری کاربردی، 2(7)، 203-195.

روشنی، پریسا؛ رهنما، محمد رحیم و افشاری، مهرنوش. (1392). ارتقاء کیفی محلات مدرن شهری با به کارگیری رهیافت نوشهرگرایی (نمونه موردی: آزاد شهر مشهد)، جغرافیا و توسعه فضای شهری، 2(3)، 45-27.

صداقتی، عاطفه و فارسی، جواد. (1395). طیف‌سنجی سرزندگی در بافت‌ها و محلات شهری با تلفیق رویکردهای توسعه‌ی پایدار، رشد هوشمند و نوشهرگرایی و کاربرد مدل الکتر (نمونه‌ی موردی: محلات شهر مرودشت). نشریه جغرافیا و توسعه، 14(44)، 254-229.  

عظیمی، نورالدین؛ زالی، نادر و آزاده،  سیدرضا. (1395). تحلیل الگوهای توسعۀ فیزیکی شهرهای ایران با توجه به متغیرهای جمعیتی، طبیعی و کالبدی. پژوهشهای جغرافیای انسانی، 48(5)، 473-461.

لطیفی، غلامرضا و صفری چابک، ندا. (1392). بازآفرینی مفهوم محله در شهرهای ایرانی- اسلامی برپایه اصول نوشهرگرایی. فصلنامه مطالعات شهری، 2(8)، 12-3.

محمدی دوست، سلیمان؛ خانی­زاده، محمدعلی و زیلابی، شهباز. (1395). امکان سنجی بکارگیری اصول نوشهرگرایی در بازآفرینی پایدار محلات ناکارآمد و مسأله دار شهری با تأکید بر رشد هوشمند (مورد پژوهی: بخش مرکزی شهراهواز)، برنامه ریزی منطقه ای، 6(24)، 230-215.

معصومی، محمدتقی. (1391). تحلیل زمانی- مکانی گسترش فیزیکی و رشد مارپیچی شهری با استفاده از داده های مولتی متر از سنجش از دور و مدل های آماری، مطالعه موردی: اردبیل، مجله دانشنامه جغرافیا، 4(4)، 106-89.

نظریان؛ اصغر ؛ معصومی، محمد تقی و ملکی نظام آباد، رسول. (1388). شهر پایدار با تاکید بر استراتژی های مدیریت حمل و نقل شهری و کاهش ترافیک با نگاهی به کلانشهر تهران، مجله جغرافیای سرزمین ، 6(23)، 30-13.

Boer, R., Zheng, Y., Overton, A., Ridgeway, G. K., & Cohen, D. A. (2007). Neighborhood design and walking trips in ten US metropolitan areas. American journal of preventive medicine, 32(4), 298-304.

Blasingame Custer, J. (2007). New Urbanism and Euclidian Zoning: Can They Co-Exist? University of Georgia, p. 6.

Bohl, C. C. (2000). New urbanism and the city: Potential applications and implications for distressed inner‐city neighborhoods. Housing Policy Debate, 11(4), 761-801.

Cysek-Pawlak, M. M., & Pabich, M. (2020). Walkability–the New Urbanism principle for urban regeneration. Journal of Urbanism: International Research on Placemaking and Urban Sustainability, 1-25.

Elshater, A. (2012). New Urbanism Principles versus Urban Design Dimensions towards Behavior Performance Efficiency in Egyptian Neighbourhood Unit. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 68, 826-843.

Fulton, W. (1996). The New Urbanism: hope or hype for American communities? Lincoln Institute of Land Policy, 113 Brattle Street, Cambridge, Massachusetts 02138-3400.

Faramarzi ouri, M., Faramarzi asli, M., Jamali, S., and SAttarzade, D. (2019). Localizing the criteria of new-urbanism and ranking them in traditional cities (Case Study of Ardabil), Gographic Space, 19(67), 243-263.

Grant, J. (2006). Planning the good community: new urbanism in theory and practice.  (Vol. 9), Taylor & Francis.

Garde, A. (2020). New Urbanism: Past, present, and future. Urban Planning, 5(4), 453-463.

Hikichi, L. (2003). New urbanism and transportation. University of Wisconsin-Milwaukee, 1-28.

Larsen, K. (2005). New urbanism's role in inner-city neighborhood revitalization. Housing Studies, 20(5), 795-813.

Marshall, S. (2003). New Urbanism: An Introduction. Built Environment (1978), 29(3), 188-192.

Markley, S. N. (2018). New urbanism and race: An analysis of neighborhood racial change in suburban Atlanta. Journal of Urban Affairs, 40(8), 1115-1131.

Rodriguez, D. A., Khattak, A. J., & Evenson, K. R. (2006). Can new urbanism encourage physical activity? Comparing a new Urbanist neighborhood with conventional suburbs. Journal of the American Planning Association, 72(1), 43-54.

Stefan, A. (2005). The New Urbanism movement: the case of Sweden. International Master’s Programme in European Spatial Planning, p. 75.

Saleh, M. A. E. (2002). The transformation of residential neighborhood: the emergence of new urbanism in Saudi Arabian culture. Building and Environment, 37(5), 515-529.

Stanislav, A., & Chin, J. T. (2019). Evaluating livability and perceived values of sustainable neighborhood design: New Urbanism and original urban suburbs. Sustainable cities and society, 47, 101517.

Talen, E. (2002). The social goals of new urbanism. Housing policy debate, 13(1), 165-188.

Zali, N., Gholami, N., Karimiazeri, A. R., & Reza, S. (2016). Planning according to new urbanism: the Ostadsara neighborhood case study. TeMA Journal of Land Use, Mobility and Environment, 9(3), 323-341.