خوانش پدیدارشناسانه معماری خانه‌های مسکونی دوره پهلوی‌دوم در جغرافیای طبیعی و انسانی شهر تهران از ادبیات‌داستانی

فصلنامه علمی و پژوهشی نگرش های نو در جغرافیای انسانی

دوره 14، شماره 2 - شماره پیاپی 54، خرداد 1401، صفحه 43-69   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی استخراج ازرساله و پایان نامه

نویسندگان

سارا حسینی¹؛ فریبا البرزی^{* 2}؛ امیرحسین امینی²

¹پژوهشگر دکتری، گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران.

²استادیار، گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران.

چکیده

مصادیق معماری برای ایجاد و ارتقای کیفیت، باید از تمامی جنبه‌های ظاهری و معنایی مورد‌ مرور و بررسی دقیق قرار گیرند. خانه به‌عنوان یک سرپناه برای پاسخ‌‌گویی به نیازهای انسانی، از مصادیق مهم معماری می‌باشد که نیاز به پژوهش‌های بسیاری دارد، زیرا خانه‌های امروزی در مقایسه با گذشته فاقد بسیاری از مفاهیم محتوایی و ظاهری می‌باشند. از طرفی خانه به‌عنوان یک نیاز اجتماعی مهم شکل‌گرفته می‌تواند با دیگر هنرها نیز بررسی و مقایسه گردد. رویکرد کیفی پدیدارشناســی از رویکردهای مهم ادبیــات ‌نظــری معمــاری در رابطه با خانــه‌هــای مسکونی ایرانــی است که مطالعات کمتــری در این زمینه صورت گرفته‌است. هــدف پژوهش بررسی معنا و کالبد خانه‌های شهری تهران در دوره پهلوی دوم با دیدگاه پدیدارشناسانه از دیدگاه یک نویسنده ادبی است تا بتوان بــه ابعــاد کشــف‌نشــده‌ای از خانــه ایرانــی دســت‌یافــت. این پژوهــش به روش تحلیل محتوا و با کاربست شیوه هرمنوتیک، بــه بررســی معانی و کالبــد خانــه‌هــای دوره پهلوی دوم بــا رویکرد پدیدارشناسی از متون کتاب‌های مورد بررسی پرداخته‌است. نتایج نشــان مــی‌دهـنـد کــه مفاهیم معماری خانه‌های مسکونی در متون داستانی جمال میرصادقی، واقع در جغرافیای طبیعی و انسانی شهر تهران، به‌لحاظ معنایی و کالبدی دارای غنای حسی بالا و قابل‌تحلیل از منظر پدیدارشناسی می‌باشند. مولفه‌های یافت‌شده نظیر «تنوع ادراکی، تمایل در ورود به مکان، تداوم آشنایی در تعلق‌فضایی، تجربه‌فضایی، آرامش با ادراک حسگانی، حس‌اعتماد به فضا، تنوع رفتاری در رویدادها، ذهنیت آشنا به فضا، ارتباط فردی با محیط‌ پیرامون، تعدد فضای احساسی، کیفیت در تنوع بافت» می‌باشند که نشان‌دهنده افزایش کیفیت هریک از اجزای مکان در فضاهای مسکونی آن دوره می‌‌باشند.

کلیدواژه‌ها

خانه؛ معنا؛ کالبد؛ ادبیات‌داستانی؛ پدیدارشناســی

مراجع

Agalatifi, A. & Hojjat, I. (2018). A Study of Influence of Physical Developments of House on Its Concept in Contemporary Era in Tehran City. Journal of Fine Arts, 23 (4): 41-54.

Alborzi, F. & Parvineyan, Sh. (2019). The Appearance of “Meaning” in Place, with an Emphasis on “Phenomenological” Architecture; Case Study: Urban Space of Qazvin’s Sabzeh Meidan. Armanshahr Architecture & Urban Development Journal, 12 (28): 1-19.

Alexander, C. (1979). The Timeless Way of Building. NewYork: Oxford University Press.

Altman, I. (2003). Environment and Social Behavior: Privacy, Private Space, Territory, Population. Trans. A. Namazian. Tehran: Shahid Beheshti University.

Amini, A. H. & Soltanzadeh, H. (2017). Architectural and Engineering Analytical Review of Crisis Phenomena Species Home. Journal of Urban Management, 46 (16): 321-348.

Aryanpour, A. H. (1975). Sociology of Art: Tehran: Faculty of Fine Arts of Tehran University.

Bachelard, G. (1994). The Poetics of Space; Translated from the French by M. Jolas, with a New Foreword by J. R. Stilgoe.

Bazargan, A. (2012). Methods of Qualitative and Combined Researches, Current Approaches in Behavioral Sciences. Tehran: Didar Press.

Bonta, J. P. (1979). Architecture and its Interpretation: A Study of Expressive System in Architecture. London: Lund Humphries. 

Cowan, R. (2005). The Dictionary of Urbanism. Tisbury: Streetwise Press. 

Elden, S. (2001). Mapping in Present: Heidegger, Foucault and the Project of a Spatial History, London, Continuum.

Etemad SheikholeIslami, S. F. (2011). Housing in Hamedan: a Climatic Study. Soffeh Journal, 21 (2): 65-86.

Falamaki, M. (1976). Revival of Historical Monuments and Cities. Tehran: Tehran University Press.

Goldman, L. (1992). Sociology of Literature: Defense of Sociology of Novel. Trans. M. J. Puyandeh. Tehran: Hush va Ebtekar Press.

Golzari, M. & Nazimirad, H. R. (2009). Selections of History of Iranian Literature, from Ancient Times to Contemporary Era. Tehran: Ketabdar Press.

Hadavi, M. & Taslimi, A. (2012). An Analysis of Story of “Haji Aqa” by S. Hedayat based on the Theory of Reflection of Reality, Journal of Sociology of Art and Literature, 4 (1): 53-72.     

Hajseyedjavadi, H. (2003). A Study of Contemporary Literature of Iran. Tehran: Research Group of Iran.

Hayward, G. (1975). Home as an Environmental and Psychological Concept, Landscape, 20, pp.2-9.

Horri , A. (2005). Story and Text: Narrative Structure in Fiction and Film Literature. Book of the Month of Literature and Philosophy. (97): 60-65.

Hosseini, S. & Alborzi, F. & Amini, A. (2022). Explanation of Physical Components of Residential Architecture Based on the Literary Fiction of the Pahlavi II Period, Case Study: Tehran, Iran. Armanshahr Architecture & Urban Development Journal. 15(38), 43-59.

Hosseini, S. & Alborzi, F. & Amini, A. (2022). Recognition of the Houses in Tehran Based on Contemporary Fictions Written in the Period 1951-1978. Bagh-e Nazar. 19(111),105-128.

Jiven, G. & Larkham, P. (2003). Sense of Place: Authenticity and Character, Journal of Urban Design, 8 (1): 67-81.

Kheirabadi, F. & Nourmohammadzad, H. & Alizadeh, H. (2017). The Role of Urban Spaces Physical Orientation on the Extent of Climate Comfort of Citizens: Case study of Bandar Abbas, Geography and Sustainability of Environment, 7(24): 15-31.    

Linch, K. (2008). Theory of Form of City. Trans. S. H. Bahrainy. Tehran: Tehran University Press.

Madanipur, A. (2000). Design of Urban Space: A Perspective of Social and Spatial Process. Trans. F. Mortazaei. Tehran: Company of Processing and Planning.

Margriv, H. & Goodman, D. (2014). An Introduction to Theories of Architecture (from 1989 to Present). Trans. M. Azadarmaki. Tehran: Elm Press.

Meesters, J. (2009). The Meaning of Activities in the Dwelling and Residential Environment. Doctoral Thesis. Netherlands: Delft University of Technology.

Memarian, G. (2005). A Short Study of Theoretical Foundations of Architecture. Tehran: Soroush Danesh Press.

Mirabedini, H. (2013). History of Fictional Literature in Iran. Tehran: Sokhan Press.

Mirsadeghi, J. (1970). Long Night. Tehran: Ketab Zaman Press.

Mirsadeghi, J. (1971). These Broken Things. Tehran: Roz Press.

Mirsadeghi, J. (1975 A). My Exhausted Eyes. Tehran: Ashrafi Press.

Mirsadeghi, J. (1975 B). Passengers of Night. Tehran: Roz Press.

Mirsadeghi, J. (1975 C). No Man, No Sound. Tehran: Roz Press.

Mirsadeghi, J. (1976 A). This Side of Sandy Hills. Tehran: Chap Pakhsh Press.

Mirsadeghi, J. (1976 B). Spectacular Nights and Yellow Flower. Tehran: Nile Press.

Mirsadeghi, J. (1992). Fear. Tehran: History of Iran Press.

Moein. (1992). Moein Dictionary. Tehran: Sepehr Press. 

Mohammadifesharaki, M. & Khodadadi, F. (2012). From History to Story: An Analysis of Common Elements of History and Story. Journal of Historical Studies, Faculty of Literature and Human Sciences of University of Isfahan, 4 (3): 71- 86.

Neisser, U. (1976). Cognition & Reality, San Francisco: Freeman.

Norberg-Shulz, Ch. (1980). Genius loci: Towards a Phenomenology of Architecture, New York: Rizzoli.

Norberg-Schultz, Ch. (2012). Spirit of Space: Towards the Phenomenology of Architecture. Trans. M. R. Shirazi, Tehran: Rokhdad No.

Norberg-Shulz, Ch. (2015). Concept of Residence: Towards Allegorical Architecture. Trans. M. A. Yar Ahmadi. Tehran: Agah Press.

Pakzad, J. (2006). Theoretical Foundations and Process of Urban Design. Tehran: Ministry of Housing and Urbanization.

 Pallasmaa, J. (2005) The Eyes of the Skin, Architecture and the Senses; London, Academy Edition: 8-6.

Palasma, J. (2006). Social Commitment and Autonomous Architecture. Trans. M. Pourrasoul. Journal of Architecture and Urbanization, 17 (38-39): 1-17.

Palasma, J. (2016). Eyes of Skin: Architecture and Sense Perception. Trans. R. Qods. Tehran: Parham Naqsh.

Partovi, P. (2003). Space and Space-less-ness, A Phenomenological Approach. Journal of Fine Arts (14): 40-50.

Pirnia, M. (1995). Familiarity with Islamic Architecture of Iran. Editor: Gh. Memerian. Tehran: University of Science and Industry of Iran Press.

Pourjafar, M. R. & Sadeqi, A. R. & Yusefi, Z. (2008). Recognition of Effect of Meaning in Eternity of Space, A Case Study of Village of Huraman Takht of Kurdistan. Journal of Housing and Rural Environment. 28 (125): 2-17.

Qasemzadeh, M. (2004). Fiction in Contemporary Iran. Tehran: Hirmand Press.

Qiyasvand, J. & Sabernjad, J. & Tahbaz, M. & Dolatabadi, F. (2020). Typology of Historical Houses in Hamadan City based on Physical Criteria Affecting the Climatic Performance of Houses, Scientific-research Quarterly of New Attitudes in Human Geography, 12 (14) : 599-624.

Rapoport, A. (1982). The Meaning of the Built Environment: A Nonverbal Communication Approach, Arizona: University of Arizona Press.

Relph, E. (1976). Place and Placelessness. London: Pion.

Rinne, J. & Paloniemi, R. & Tuulentie, S. & Kietavainen, A. (2014). Participation of Second-home Users in Local Planning and Decision-making a Study of Three Cottage-rich Locations in Finland. Journal of Policy Research in Tourism Leisure and Events, 7(1):98-114.

Sekhavatdoust, N. & Alborzi, F. (2020). A Semiotic Approach to the Elements of the Historical Axis of Sepah Street in Qazvin and Reading of its Spatial Identity from a Phenomenological Perspective. Armanshahr Architecture & Urban Development Journal, 13 (30): 87-104.

Shokooi, H. (1985), Philosophy of Geography. Tehran: Gitashenasi.

Shuvai, F. (1996). Urbanization, Imaginations and Realities. Tehran: Tehran University Press.

Soltanzadeh, H. (2014). The Role of Geography and Culture in the Formation of Roofs in Residential Units. Human Geography Research, No.2.

Stokols, D. (1981). Group Place Transactions: Some Neglected Issues in Psychological Research on Settings. Lawrence Erlbaum, Hillsdale, NJ, 393-415.

Tuan, Y.-F. (2014). Space and Place: The Perspective of Experience. Minneapolis: University of Minnesota Press, Eighth Printing, (1977).

URL 1: Tehran Map. Retrieved 04, 04, 2021, From http://browse.ir.

Vitik, A. (2006). Fundamentals of Aesthetics in the Urban Environment, Trans. J. Mehdizadeh, Urban Planning Researches, Nos. 17 and 18, pp. 2839.

Zraffa, M. (1989). Sociology of Fictional Literature: Novel and Social Reality. Trans. N. Parvini. Tehran: Foroughi Press.