اثربخشی طرحواره‌درمانی بر سازگاری و اهمال‌کاری تحصیلی دانشجویان

فصلنامه روان شناسی تحلیلی شناختی

دوره 13، شماره 50، آذر 1401، صفحه 21-33   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

زهره شفیعی¹؛ ایلناز سجادیان^{* 2}؛ محمد علی نادی³

¹دانشجوی دکترای روانشناسی تربیتی، مرکز تحقیقات سلامت جامعه، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران.

²دانشیار گروه روانشناسی بالینی، مرکز تحقیقات سلامت جامعه، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران.

³استاد گروه علوم تربیتی، مرکز تحقیقات سلامت جامعه، واحد اصفهان(خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران

چکیده

هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی طرحواره‌درمانی بر سازگاری و اهمال‌کاری تحصیلی دانشجویان انجام گرفت. روش: پژوهش حاضر نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون- پس‌آزمون با گروه گواه و مرحله پیگیری دو ماهه بود. جامعه آماری پژوهش حاضر، شامل دانشجویان دانشگاه‌های سراسری شهر تهران در سال تحصیلی 97-1396 بود. در این پژوهش تعداد 30 دانشجو با روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب و با گمارش تصادفی در گروه­های آزمایش و گواه گمارده شدند (در هر گروه 15 نفر). گروه آزمایش مداخله طرحواره‌درمانی را در طی 8 جلسه 90 دقیقه‌ای دریافت کردند. در این پژوهش پرسشنامه سازگاری تحصیلی (بیکر و سایریک، 1984) و پرسشنامه اهمال‌کاری تحصیلی (سولومون و راثبلوم، 1984) استفاده شد. داده‌های حاصل از پژوهش به شیوه تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر تجزیه و تحلیل شد. یافته‌ها: نتایج نشان داد که طرحواره‌درمانی بر سازگاری و اهمال‌کاری تحصیلی دانشجویان تأثیر معناداری داشته است (p<0/001). نتیجه‌گیری: بر اساس یافته‌های پژوهش حاضر می‌توان چنین نتیجه گرفت که طرحواره‌درمانی با بهره‌گیری از تکنیک‌هایی همچون آموزش سبک‌های مقابله‌ای، برقراری ارتباط بین مشکلات فعلی و طرحواره‌ها، اولویت‌بندی و مشخص کردن مشکل‌سازترین رفتارهای تحصیلی و ارائه شیوه‌های رفتاری مناسب می‌تواند به عنوان یک روش کارآمد جهت بهبود سازگاری تحصیلی و کاهش اهمال‌کاری تحصیلی دانشجویان مورد استفاده گیرد.

کلیدواژه‌ها

اهمال‌کاری تحصیلی؛ طرحواره‌درمانی؛ سازگاری تحصیلی

مراجع

چهرزاد، م.، قنبری، ع.، و رحمت‌پور، پ. (1395). اهمال‌کاری تحصیلی و عوامل مرتبط با آن در دانشجویان دانشگاه گیلان. مجله مرکز مطالعات و توسعه آموزش علوم پزشکی یزد، 11(4): 352-362.

خجسته کاشانی، ع.، و آقامحمدیان قنبری، ه. (1396). تاثیر طرحواره‌درمانی بر اشتیاق تحصیلی دانش‌آموزان دبیرستانی. اولین همایش ملی پژوهش و درمان در روان‌شناسی بالینی.

رجبی، س.، و امیدی، م. (1395). مقایسه سازگاری اجتماعی، هیجانی، تحصیلی و یادگیری خودتنظیمی تحصیلی در دانش‌آموزان با و بدون ناتوانی یادگیری، فصلنامه ناتوانی‌های یادگیری، 1(2): 62-43.

رحیمی، م.، و زارعی، ا. (1395). نقش ابعاد دلبستگی بزرگسالی در سرزندگی تحصیلی با واسطه گری ابعاد خودکارآمدی مقابله با مشکلات و کمالگرایی، فصلنامۀ پژوهش در یادگیری آموزشگاهی و مجازی، 3(12): 69-57.

رفیعی جهرمی، م.، کیامنش، ع.، و بهرامی، ه. (1397). تدوین الگوی علی خودکارآمدی تحصیلی بر اساس طرحواره‌های ناسازگار اولیه مادران و خودپنداره و باورهای غیرمنطقی دانش آموزان، مجله فرهنگی- تربیتی زنان و خانواده، 12(42): 60-33.

سامانی، ف.، و حسین‌چاری، م. (1392). بررسی نقش واسطه‌ای تنظیم شناختی هیجان در رابطه میان والدگری و سازگاری تحصیلی در دانشجویان، روش‌ها و مدل‌های روان‌شناختی، 3(11): 83-98.

سجادی، س.ن.ف گل‌محمدیان، م.، و حجت‌خواه، س.م. (1395). اثربخشی طرحواره درمانی بر انگیزش تحصیلی دانش آموزان دختر دوره دبیرستان دوم. دانش و پژوهش در روان‌شناسی کاربردی، 17(1): 42-35.

قادری، م. (1396). رابطه بین هیجان‌های تحصیلی و جهت‌گیری هدفی با اهمال کاری دانشجویان. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه پیام‌نور آذربایجان.

میرزاییان، ب.، جدیدی، م.، و عشوریان، م. (۱۳۹۳). پیش‌بینی سازگاری دانشجویان بر اساس طرحواره‌های ناسازگار اولیه، اولین کنفرانس ملی توسعه پایدار در علوم تربیتی و روان‌شناسی، مطالعات اجتماعی و فرهنگی، تهران، موسسه آموزش عالی مهر اروند، مرکز راهکارهای دستیابی به توسعه پایدار.

نیکبخت، ا.، عبدخدایی، م.س.، حسن‌آبادی، ح. (1393). اثربخشی واقعیت درمانی بر افزایش انگیزش تحصیلی و کاهش اهمال‌کاری تحصیلی دانش‌آموزان، مجله پژوهش‌های روان‌شناسی بالینی و مشاوره، 3(2): 81-94.

Baker, R. W., Siryk, B. (1984). Measuring adjustment to college. Journal of counseling psychology, 31(2), 179-184.

Balkis, M., Duru, E. (2016). Prevalence of academic procrastination behavioral amongpre-service teachers, and its relationship with demographics and individual preferences. Journal of Theory and Practice in Education, 5(1), 18-32.

Brown, K.W., Ryan, R.M., Creswell, J.D. (2014). Mindfulness: theoretical foundations and evidence for its salutary effects. Psychological Inquiry, 18(4), 211-237.

Elias H, Mahyuddin R, Uli J. (2014). Adjustment amongst first year students in a Malaysian university European Journal of social sciences, 8(3), 496-505.

Farsides, T., Woodfield, R. (2013). Individual differences and undergraduate academic success: The roles of personality, intelligence, and application. Personality and Individual Differences, 34(7), 1225-1243.

Finch, D., Peacock, M., Lazdowski, D., Hwang, M. (2015). Managing emotions: A case study exploring the relationship between experiential learning, emotions, and student performance. The International Journal of Management Education, 13(1), 23-36.

Hakyemez, T.C., Mardikyan, S. (2021). The interplay between institutional integration and self-efficacy in the academic performance of first-year university students: A multigroup approach, The International Journal of Management Education, 19(1), 100-106.

Karatas, H. (2015). Correlation among Academic Procrastination, Personality Traits, and Academic Achievement. Anthropologist, 20(1&2), 243-55.

Khasho, D.A., Van Alphen, S.P.G., Heijnen-Kohl, S.M.J., Ouwens, M.A., Arntz, A., Videler, A.C.(2019). The effectiveness of individual schema therapy in older adults with borderline personality disorder: Protocol of a multiple-baseline study. Contemporary Clinical Trials Communications, 14, 321-330.

Khasho, DA., Van Alphen, S.P.G., Heijnen-Kohl, S.M.J., Ouwens, M.A., Arntz, A., Videler, A.C.(2019). The effectiveness of individual schema therapy in older adults with borderline personality disorder: Protocol of a multiple-baseline study. Contemporary Clinical Trials Communications, 14, 321-330.

Kim, K.R. (2015). The relationship between procrastination and academic performance: A meta analysis. Personality and Individual Differences, 82, 26-33.

Lent, R.W., Taveira, M.C., Singley, D. (2015). Social cognitive predictors of academic adjustment and life satisfaction in Portuguese college students: A longitudinal analysis. Journal of Vocational Behavior, 74(2), 190-198.

Li, L., Gao, H., Xu, Y. (2020). The mediating and buffering effect of academic self-efficacy on the relationship between smartphone addiction and academic procrastination. Computers & Education, 159, 104-109.

Martin, A.J. (2015). Academic buoyancy and academic resilience: Exploring ‘everyday’ and classic’ resilience in the face of academic adversity. School Psychology International, 49(4), 465–480.

Nenadic, I., Lamberth, S., Reiss, N. (2017). Group schema therapy for personality disorders: A pilot study for implementation in acute psychiatric in-patient settings. Psychiatry Research, 253, 9-12.

Prenger, R., Taal, E. (2016). The effects of mindfulness-based stress reduction therapy on student .disease: A metaanalysis. Journal of Psychosomatic Research, 86(6), 539-544.

Pugh, M. (2015). A narrative review of schemas and schema therapy outcomesin the eating disorders. Clinical psychology review, 39, 30-41.

Reed-Victor, E. (2014). Individual differences & early school adjustment: teacher appraisals of young children with special need. Early Child Development and Care, 179, 59-79.

Renner, F., DeRubeis, R., Arntz, A., Peeters, F., Lobbestael, J., Huibers, M.J.H. (2018). Exploring mechanisms of change in schema therapy for chronic depression. Journal of Behavior Therapy and Experimental Psychiatry, 58, 97-105.

Rosário, P., Costa, M., Carlos, J., González-Pienda, J., Solano, P., & Valle, A. (2014). Academic procrastination: Associations with personal, school, and family variables, The Spanish Journal of Psychology, 12(1), 118-127.

Sempértegui, G.A., Karreman, A., Arntz, A., Bekker, M.H.J. (2013). Schema therapy for borderline personality disorder: A comprehensive review of its empirical foundations, effectiveness and implementation possibilities. Clinical Psychology Review, 33(3), 426-447.

Solomon, L.J., Rothblom, E.D. (1984). Academic procrastination frequency and cognitive behavioral correlates. Journal of counseling psychology, 31(4), 503-509.

Vandenkerckhove, B., Soenens, B., Kaap-Deeder, G.V., Brenning, K., Luyten, P., Vansteenkiste, M. (2019). The role of weekly need-based experiences and self-criticism in predicting weekly academic (mal)adjustment. Learning and Individual Differences, 69, 69-83.

Wang, Y., Gao, H., Sun, C., Liu, J., Fan, X. (2021). Academic procrastination in college students: The role of self-leadership. Personality and Individual Differences, 178, 110-114.