مطالعۀ فرهنگی دو زیست جهان زنان تهرانی؛ هیأت مذهبی و کافی شاپ

فصلنامه علمی مطالعات میان فرهنگی

مقاله 1، دوره 17، شماره 52، آذر 1401، صفحه 9-38   

نوع مقاله: علمی_ پژوهشی

نویسندگان

حمیرا حاج محمد کاظمی¹؛ حسین تنهایی^{* 2}؛ محمد باقر تاج الدین³

¹دانشجوی دکتری جامعه شناسی فرهنگی دانشکده علوم اجتماعی، ارتباطات و رسانه، واحد تهران مرکزی ،دانشگاه ازاد اسلامی ، تهران، ایران

²دانشیار گروه جامعه شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، ارتباطات و رسانه، واحد تهران مرکزی،دانشگاه آزاد اسلامی تهران، ایران

³استادیار گروه علوم اجتماعی، دانشکده علوم اجتماعی، ارتباطات و رسانه ،واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی تهران، ایران

چکیده

پژوهش حاضر به مطالعۀ  کیفی دو زیست جهان زنان شهر تهران اعم از هیأت مذهبی و کافی شاپ می‌پردازد و طی آن معناها و تفاسیر و نمادهایی که این دو گروه از زنان از خود بروز می‌دهند مورد واکاوی قرار می گیرد. مطالعه کیفی در این تحقیق نشان می دهد که عوامل هویتی در طول دو دهه اخیر تغییرات اساسی کرده است، به طوری که وضعیت امروز زنان ایران با گذشته تفاوت های بسیارشایانی را نشان می دهد. پژوهش حاضر  مبتنی بر پارادایم تفسیری و ر وش تحقیق  کیفی پدیدارشناسی و با تکنیک  تحلیل تماتیک(مضمون) در شهر تهران انجام یافته است. جمعیت مورد مطالعه این مقاله زنان شهرتهران  است که از بین آنها تعداد 42 نفر  به روش نمونه گیری نظری انتخاب و با مصاحبه های عمقی اطلاعات مورد نظر جمع آوری و مورد بازنویسی قرار گرفته است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که مقوله های به دست آمده در نحوۀ شکل گیری هویت زنان را می توان در موارد زیر بیان کرد: فراغت سیّال، تأثیر موسیقی کافی شاپی، ترکیب نامتجانس سنت و مدرنیسم در فردیّت، شیوع کودکی مذهبی بر جدار ذهنی کنشگران، هدایت معنوی، اعتیاد اعتقادی، مهاجرت و احساس نیاز به باز تولید معنای دین در تکوین هویتی، دیالکتیک معنویت در تأثیر گذاری بر حاجت و معصیت، جاهلیت زنانه ناشی از تعصب، غلبه فرهنگ مرد سالاری و راهی برای عبور زنان، دوآلیته کافه و هئیت، تجانس ناهمگون، ساختارشکنی ارتباطی، عدم همخوانی هئیت‌های مدرن با جوهره معنویت، ترکیب لذت و معنویت، کنش عاشقانه هئیت‌روها، بازسازی دیالوگ‌های معنوی. نتایج نشان می دهد که وقتی قرار است به شکل دهی هویت زنان در جامعه ایرانی امروز نگاه کنیم، ابتدا باید به مؤلفه های تأثیر پذیری آنان از هویت دینی که از خانواده یا از مدرسه برمی خیزد، توجه نشان داد. از سویی دیگر، بروز قالب های جدید مدرن مانند کافی شاپ در این زمینه می تواند تأثیرگذاری عمیقی بر روند ذهنی و هویتی زنان داشته باشد. همچنین چرخش های عمیقی در تغییر مسیر ذهنی زنان در حال شکل گیری است؛ به گونه ای که نوع نگرش آن ها الزاماً ضد معنویت و دین به حساب نمی آید، اما با نگاه سنتی دینی تفاوت هایی را نشان میدهد. از طرف دیگر حضور آنها در مکان های مدرن مانند کافی شاپ، بیانگر آن است که پذیرش مدرنیسم در نسل زنان امروزیک مسئله غیر قابل انکار است

کلیدواژه‌ها

تجربۀ زیسته؛ هیئت های مذهبی؛ کافی شاپ ها؛ سنت؛ مدرنیسم

مراجع

آزاد ارمکی، تقی و وحید شالچی (1384)، دوجهان ایرانی؛ مسجد و کافی‌شاپ، مجله مطالعات فرهنگی و ارتباطات، دوره 1، شماره 4.

آزاد ارمکی، تقی (1387)، جامعه‌شناسی فرهنگ، نشر علم.

برگر، پیتر و بریجیت کلنر (1387)، ذهن بی‌خانمان، ترجمه محمد ساوجی، تهران: نشر نی.

خاکسارفرد، عطیه و صدیقه سوری (1396)، فهم پدیدارشناسانۀ تجربۀ زیستۀ زنان از حضور در مجالس مذهبی زنانه، راهبرد فرهنگ، ش 38.  

دستوری، مژگان (1389)، بررسی دگرگونی‌های هیئت‌های مذهبی زنانه: هیئت‌های سنتی و نوین، فصلنامه مطالعات زنان، سال هشتم، ش 1.

زیمل، جرج (1386)، مقالاتی دربارۀ تفسیر در علم اجتماعی، ترجمه شهناز مسمی پرست، تهران: شرکت سهامی انتشار.

شریعتی، سارا (1391)، سخنرانی در نشست زنان و نوگرایی دینی.

کاظمی وریج، عباس، فیاض، ابراهیم و دستوری، مژگان (1395)، گونه شناسی هیئت‌های مذهبی زنانه در تهران، نشریه مطالعات جامعه شناختی، پیاپی ۳۶.

کرمی، محمدتقی و عطیه خاکسارفرد و وحید شالچی و نهال نفیسی (1400)، تعارضات و همسویی‌ها در ساخت مجالس زنانه شهر تهران، مجله مطالعات راهبردی زنان، دوره 23، شماره 92، صص 131-109.

ماکویی، سویل (1393)، ویژگی‌های مردم شناختی کافی‌شاپ با شیوه زندگی جوانان، مجله فرهنگ مردم ایران، ش 36.

مقدس جعفری، محمدحسن و رضا دوست کریم و خدیجه گلبریان (1391)، بررسی تأثیر عوامل فرهنگی بر سبک زندگی جوانان کافی‌شاپ در شهر اهواز، مجله جامعه‌شناسی جوانان، دوره 3، شماره 7.

محمدی، الناز و عباس زاده محمد (1395)، سیر تاریخی نظریات جامعه‌شناس کلاسیک ماکس وبر، سومین کنفرانس بین‌المللی پژوهش‌های نوین در علوم انسانی.

محمدپور، احمد (1390)، روش تحقیق کیفی، ضد روش، تهران: انتشارات جامعه شناسان.

Creswell, J.W (1998), Qualitativecinquiry and research design: choosing among five traditions, sage publication Ltd.

Giddens,Anthony (2019), The Transformation of Intimacy, uk:Stanford University of press

Etzrodt, C (2012), Advanced Modern Versions of Max Weber’s Action Concepts. Ritsumeikan Social Sciences Review. VOL (627), 3, 23-41.

Cuneo, Michael (2020), Values and Meaning: Max Weber's Approach to the Idea of Ultimate Reality and Meaning, Fordham University, New York, NY, U.S.A