شناسایی عوامل و مؤلفه‌های موثر بر سنجش سواد اطلاعاتی خبرنگاران

فصلنامه علمی مطالعات میان فرهنگی

مقاله 2، دوره 17، شماره 52، آذر 1401، صفحه 39-72   

نوع مقاله: علمی_ پژوهشی

نویسندگان

عباس دویران کشاورزی¹؛ نصرت اله شادنوش^{* 2}؛ مجتبی شاهنوشی فروشانی³

¹دانشجوی دکتری ،مدیریت و برنامه ریزی فرهنگی، واحد اصفهان، دانشگاه آزاد اسلامی،اصفهان، ایران

²استادیار مدیریت و برنامه ریزی فرهنگی ، واحد تهران مرکزی ،دانشگاه آزاد اسلامی،تهران، ایران

³دانشیار مدیریت و برنامه ریزی فرهنگی،واحد اصفهان(خوراسگان)،دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران

چکیده

سواد اطلاعاتی در دنیای کنونی که عصر تغییرات شتابناک فناورانه و تکثر منابع اطلاعاتی است، اهمیتی فزاینده دارد. به دلیل پیچیدگی روبه افزایش این شرایط، افراد باگزینه های اطلاعاتی متنوع و متعددی در تحقیقات آکادمیک، در محل کار، و در زندگی شخصی روبه رو هستند. لذا مسئله اصلی اصلی تحقیق این است که عوامل و مؤلفه‌های موثر بر سنجش سواد اطلاعاتی خبرنگاران چیست؟ هدف اصلی پژوهش حاضر، طراحی مدل سنجش سواد اطلاعاتی خبرنگاران است. این مطالعه براساس رویکرد کیفی انجام شده است. این پژوهش در بخش کیفی از نظر هدف، اکتشافی و از نوع تحقیقات توسعه‌ای­- کاربردی و از جنبه روش گردآوری داده، توصیفی- پیمایشی است. به منظور دست‌یابی به اهداف پیش‌روی در مطالعه حاضر، در گام اول با بررسی‌های جامع کتابخانه‌ای و ارزیابی مطالعات گذشته، عوامل و مولفه‌های سواد اطلاعاتی خبرنگاران شناسایی و استخراج گردید .در گام بعدی با بهره‌گیری از روش دلفی، عوامل و مولفه‌ها شناسایی شدند. جامعه پژوهش حاضر در بخش کیفی، اساتید و متخصصان عرصه خبر هستند. در بخش کیفی از روش نمونه­گیری هدفمند استفاده می­شود، یعنی تا زمانی اقدام به نمونه­گیری می­شود که به نقطه اشباع رسیده شود. در پانل خبرگان، 10 نفر انتخاب شدند. برای سنجش و اندازه گیری در بخش کیفی از پرسشنامه دلفی استفاده شده است. نتایج پژوهش حاصل از روش دلفی نشان می‌دهد پاسخ دهندگان در مجموع، 7 عامل و 30 مولفه برای سواد اطلاعاتی که شامل محیط اطلاعاتی (تسهیلات کامپیوتر، استفاده از اینترنت)، استانداردهای فناوری اطلاعات (برنامه ریزی و مفاهیم فناوری، برنامه ریزی و طراحی تجربه و محیط‌های یادگیری، بهره‌وری و شیوه‌های حرفه ای، موضوعات انسانی، اجتماعی، قانونی و اخلاقی، استفاده از فناوری اطلاعات، خودکارآمدی فناوری اطلاعات)، مهارت‌های سواد اطلاعاتی (یادگیری الکترونیکی، فعالیت‌های تفکر، کاربرد فناوری اطلاعات، ارتباطات اطلاعاتی)، ابزارهای سواد اطلاعاتی (دانش و شناخت ارزیابی سواد اطلاعاتی، عملکرد و شیوه‌های ارزیابی سواد اطلاعاتی، نگرش نسبت به سواد اطلاعاتی، نیاز اطلاعاتی، دسترسی به اطلاعات، استفاده از اطلاعات قانونی و اخلاقی)، عوامل شخصی (سن، سابقه خدمت، تحصیلات جنسیت، درجه، جایگاه اجتماعی و اقتصادی)، عوامل منطقه‌ای (منطقه محل سکونت، منطقه محل کار خبرنگار) و پیامدهای سواد اطلاعاتی (نوآوری سازمانی، اثربخشی، اعتماد، عملکرد مدیریتی) مطرح کردند.

کلیدواژه‌ها

سواد اطلاعاتی؛ خبرنگاران؛ روش دلفی

مراجع

اسماعیل‌زاده، پروانه، حسن‌زاده، محمد (1396)، تأثیر سواد اطلاعاتی کاربران بر صحت اطلاعات منتشره در شبکه‌های اجتماعی مجازی، پژوهشنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی، 8 (2)، صص 161-179.

حق‌پرست، امیرحسین، قیومی، عباسعلی، امیر حسینی، زهرا (1397)، رابطه سرمایه و سلامت اجتماعی و سواد رسانه‌ای با کاهش آسیب‌های اخلاقی در شبکه اجتماعی اینستاگرام، مطالعات میان فرهنگی، سال 13، شماره 41، 35-70.

خاوری، سید عبدالله، آراسته، حمیدرضا، جعفری، پریوش (1396)، تأثیر سواد اطلاعاتی اعضای هیأت علمی بر چابکی سازمانی دانشگاهی، فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی، سال 8 ، شماره 1، 43-65.

شفیعی نیک‌آبادی، محسن، صفوی جهرمی، گلایول (1396)، تأثیر استفاده از ابزارهای فن‌آوری اطلاعات بر سواد اطلاعاتی دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه‌های سراسری ایران، مدیریت و برنامه‌ریزی در نظام‌های آموزشی، دوره 10، شماره 1، 63-80.

طالبی، بهنام، مرادی، سمانه، پاکدل بناب، مهدی، زمستانی، قادر (1390)، ارائه آموزش مهارت‌های سواد اطلاعاتی در برنامه‌های درسی آموزشی عالی، آموزش و ارزشیابی (علوم تربیتی)، سال4، شماره14، صص 127-150.

محقق، فاطمه، امام‌جمعه، فرهاد، موسویان، سید مرتضی، درمان، فائزه (1400)، طراحی مدل ارتقای سواد فرهنگی در دانشگاه آزاد اسلامی (مورد مطالعه: واحد علوم و تحقیقات تهران )، مطالعات میان فرهنگی، سال 16، شماره 9، صص 47-40.

محقق، فاطمه، امام‌جمعه، فرهاد، موسویان، سید مرتضی، درمان، فائزه (1400)، رویکرد فعال و کاربردی به سواد فرهنگی دانشجویان، بازآفرینی ادراک فرهنگی، مطالعات میان فرهنگی، سال 15، شماره 42، صص 87-116.

مظفری­رمچاهی، حفصه (1392)، ارزیابی میزان سواد اطلاعاتی و رابطه آن با خودراهبردی در یادگیری دانشجویان مدیریت و برنامه­ریزی آموزشی دانشگاه آزاد قشم نیمسال اول 93-1392، پژوهش­های علوم انسانی، سال پنجم، شماره 31، صص 13-113.

نیک پور، امین، منظری توکلی، علیرضا، رجائی نژاد، مهدی (1391)، بررسی رابطه بین سواد اطلاعاتی کارکنان و اثربخشی سازمانی در سازمان‌های دولتی شهر کرمان، فرایند مدیریت و توسعه، 25 (3)، صص 145-161.

Abdi .Elham Sayyad, Partridge .Helen, Bruce .Christine (2016), Web designers and developers experiences of information literacy:A phenomenographic study, Library & Information Science Research 38 (2016) 353–359

Ageron, B., Lavastre, O., & Spalanzani, A (2013), “Innovative supply chain practices: the state of French companies”. Supply Chain Management: An International Journal.

Ahmad, F., Widen, G., & Huvila, I (2020), “The impact of workplace information literacy on organizational innovation: An empirical study”. International Journal of Information Management, 51, 102041.

Bawden, D (2001), Information and digital literature, a review of concepts. Available at: http://gti.edcs.um.es.8080/jgomes/hei/intt anet/bawden pdf (21 September 2012).

Bundy, A (2004), “Australian and New Zealand information literacy framework”. Principles, standards and practice, 2.

Çoklar, A. N., Yaman, N. D., & Yurdakul, I. K (2017), “Information literacy and digital nativity as determinants of online information search strategies”. Computers in human behavior, 70, 1-9.

Diep .Kim Chi, Nahl.Diane (2011), Information literacy instruction in four Vietnamese university libraries, The International Information & Library Review (2011) 43, 198-206

Gasque, K. C. G. D (2016), “Information literacy for inquiry-based learning”. Transinformação, 28, 253-262.

Jimenez-Jimenez, D., Martínez-Costa, M., & Rodriguez, C. S (2019), “The mediating role of supply chain collaboration on the relationship between information technology and innovation”. Journal of Knowledge Management.

Derakhshan, M., Hassanzadeh, M., & Nazari, M (2015), “Developing information literate librarians: A study of LIS academics pedagogical approaches in the development of information literacy competencies”. The Journal of Academic Librarianship, 41(6), 777-785.

Goodsett, M (2020), “Best practices for teaching and assessing critical thinking in information literacy online learning objects”. The Journal of Academic Librarianship, 46(5), 102163.

Hechter, R. P., Phyfe, L. D., & Vermette, L. A (2012), “Integrating technology in education: moving the TPCK framework towards practical applications”. Education Research and Perspectives, 39(1), 136-152.

Jacobs, H. L (2008), “Information literacy and reflective pedagogical praxis”. The journal of academic librarianship, 34(3), 256-262.

Johnson-Grau, G., Archambault, S. G., Acosta, E. S., & McLean, L (2016), “Patience, persistence, and process: Embedding a campus-wide information literacy program across the curriculum”. The Journal of Academic Librarianship, 42(6), 750-756.

khavari, A.,  Arasteh, H. R.& Jafari, P (2016), “The Effect of Information Science Memberships on Academic Organizational Agility”. Journal of Information and Communication Technology in Education, 8(1). 56. (In Persian)

Kavšek .Tina, Peklaj .Cirila, Žugelj .Urška (2016), Information Literacy Training Evaluation: The Case of First Year Psychology Students, The Journal of Academic Librarianship 42 (2016) 293–299

Kultawanich, K., Koraneekij, P., & Na-Songkhla, J (2015), “Development and validation of the information literacy assessment in connectivism learning environment for undergraduate students”. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 174, 1386-1390.

Lee, T., Lee, B. K., & Lee-Geiller, S (2020), “The effects of information literacy on trust in government websites: Evidence from an online experiment”. International Journal of Information Management, 52, 102098.

Liao, C. H., & Chang, H. S (2010), “Explore the influences to Taiwan students’ information literacy with the Urban-rural differences from the perspective of globalization”. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 2(2), 3866-3870.

Lloyd, A. & Williamson, K (2008), Towards an understanding of information literacy in context: Implications for research. Journal of Librarianship and Information Science, 40 (1): 3- 12.

Mishra, R.N., Mishra, C. 2010. Relevance Information Literacy in Digital Environment. Journal of Emerging Trends In Computing and Informatin Sciences 1(1), 48-54.

Petermanec .Zdenka, Šebjan.Urban (2017), Evaluation components of information literacy in undergraduate students in Slovenia: An experimental study, Library & Information Science Research 39 (2017) 69–75

Rader, Hannelore, B (2002), Information literacy 1973-noh A selected literature review library trends.

Rohatgi, A., Scherer, R., & Hatlevik, O. E (2016), “The role of ICT self-efficacy for students' ICT use and their achievement in a computer and information literacy test”. Computers & Education, 102, 103-116.

Secker, J., & Coonan, E (2011), A new curriculum for information literacy: Curriculum and supporting documents.

Shao, X., & Purpur, G (2016), “Effects of information literacy skills on student writing and course performance”. The Journal of Academic Librarianship, 42(6), 670-678.

Taylor, A., & Dalal, H. A (2017), “Gender and information literacy: Evaluation of gender differences in a student survey of information sources”. College & Research Libraries, 78(1), 90.

Tsai, M. J., Liang, J. C., Hou, H. T., & Tsai, C. C (2012), University students' online information searching strategies in different search contexts. Australasian

Tosuncuoglu, I., & Küçükler, H (2019), “The Perceptions of Information Literacy by Students in English Language Departments: A Comparative Study”. World Journal of Education, 9(1), 125-134.

Wilson, C., Grizzle, A., Tuazon, R., Akyempong, K., & Cheung, C. K (2014), Media and information literacy curriculum for teachers. UNESCO Publishing.

Wen, J. R., & Shih, W. L (2008), “Exploring the information literacy competence standards for elementary and high school teachers”. Computers & education, 50(3), 787-806.

Yang, F (2012), “Exploring the information literacy of professionals in safety management”. Safety science, 50(2), 294-299.

Zenita, R., Sari, R. N., Anugerah, R., & Said, J (2015), “The effect of information literacy on managerial performance: the mediating role of strategic management accounting and the moderating role of self efficacy”. Procedia Economics and Finance, 31, 199-205.

Zhu, S., Yang, H. H., MacLeod, J., Yu, L. & Wu, D (2019), Investigating Teenage Students' Information Literacy in China: A Social Cognitive Theory Perspective. Asia-Pacific Education Researcher, 28(3), 251-263