کاوشی در فرآیند شکل‎گیری پدیدۀ کودکان کار خیابانی و پیامدهای آن در شهر اهواز

مطالعات جامعه شناختی شهری

مقاله 5، دوره 12، شماره 43، شهریور 1401، صفحه 131-158   

نوع مقاله: علمی-پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/uss.2022.696864

نویسندگان

محمد حسین مقدم¹؛ حسین ملتفت^{* 2}؛ عزیز حزباوی³

¹کارشناس ارشد گروه علوم اجتماعی، دانشگاه شهید چمران اهواز

²استادیار گروه علوم اجتماعی، دانشگاه شهید چمران اهواز(نویسنده مسؤول)

³مربی گروه علوم اجتماعی، دانشگاه شهید چمران اهواز

چکیده

هدف پژوهش پیش رو، کاوشی در فرآیند شکل‎گیری پدیدۀ کودکان کار خیابانی و پیامدهای آن در شهر اهواز است. ماهیت این پژوهش کیفی و با استفاده ازنظریۀ زمینه‌‎ای و نمونه‎گیری هدفمند و با معیار اصل اشباع نظری با 10 نفر از کودکان کار خیابانی مصاحبۀ عمیق صورت پذیرفت. یافته‎ها شامل 10 خرده‎مقوله، مسائل پیش روی خانواده پس از طلاق والدین، آسیب‌های روحی پس از طلاق در خانواده، مشوق‌های محیطی، آموزش و انتقال روش‎های کار در خیابان، کار کودک به مثابۀ ابراز وجود، آسیب‎های اجتماعی کار کودک در خیابان، چالش‌های زمانی، رفتار دوگانه مردم با کودک، گسست های کاری، آسیب های روحی کار کودک در خیابان، 4 مقولۀ اصلی، چالش‌های مابعد طلاق در خانواده، معاشرت افتراقی کودک، راهبرد گزینشی کار کودک در خیابان، پیامدهای فردی- اجتماعی کار کودک در خیابان و مقولۀ هسته، کار کودک به مثابۀ مقابله با وضع موجود است. نتایج این پژوهش نشان می‎دهد که دست‎کم دو  عامل  خانواده و نابسامانی‎های موجود در آن، به عنوان شرط لازم  و معاشرت افتراقی و به صورت کلی‎تر ریشه محیطی به عنوان منبع القاکننده کار به کودک و شرط کافی، فرآیند پدیدۀ کودکان کار خیابانی در شهر اهواز را شکل می‎دهند.
 

کلیدواژه‌ها

کودکان کار خیابانی؛ نظریۀ زمینه ای؛ آسیب اجتماعی؛ نابسامانی­های خانواده؛ اهواز

مراجع

آقاپور فرکوش، مجید؛ نوابخش، مهرداد؛ فتحی، سروش. (1397). «ارائۀ مدل تبیین جامعه‎شناختی کودکان خیابانی شهر تهران (1397)» فصلنامۀ علمی_پژوهشی مطالعات امنیت اجتماعی، دورۀ 9، ش 53، ص 188-159.

آقاجان، امیر. (1395). بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر پیدایش کودکان کار در شهر تهران 1395، پایان­نامۀ کارشناسی ارشد، گروه علوم اجتماعی، دانشکدۀ علوم اجتماعی، دانشگاه ازاد اسلامی؛ واحد تهران مرکزی.

ابوالمعالی، خدیجه. (1391). پژوهش کیفی از نظریه تا عمل، چاپ اول، تهران: نشر علم.

احمدی، حبیب؛ ایمان، محمد تقی. (1384). فرهنگ فقر، حاشیه­نشینی و گرایش به رفتار بزهکارانه در میان جوانان حاشیه­نشین ده پیاله شیراز، مجلۀ پژوهشی علوم انسانی دانشگاه اصفهان، دورۀ 19، شماره 2، ص 118-99.

امیری، انسیه. (1395). تحلیل جامعه‎شناختی تجربۀ زیستۀ کودکان کار خیابانی افغان در شهر اصفهان 1395، پایان­نامۀ کارشناسی ارشد پژوهش علوم اجتماعی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خوارزمی.

اندکی فشتمی، زهرا. (1395). بررسی عوامل جامعه‎شناختی مؤثر بر کودکان کار خیابان، (مورد مطالعه: شهر رشت)، پایان­نامه کارشناسی ارشد، گروه علوم اجتماعی، رشتۀ جامعه­شناسی، دانشگاه البرز.

ایمان، محمد تقی. (1390). مبانی پارادایمی روش‏های تحقیق کمی و کیفی در علوم انسانی، تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه (شمارۀ انتشار 172؛ فلسفۀ علوم انسانی 2).

ایمانی، نفیسه و نرسیسیانس، امیلیا. (1391). «مطالعۀ انسان‎شناسانه پدیدۀ کودکان کار خیابانی در شهر کرج»، فصلنامۀ علمی_پژوهشی مسائل اجتماعی ایران، دورۀ 3، ش 1، ص 32-7.

بایدن، جو  و مایرس، ویلیام. (1379). روش‏های مبارزه با کار کودکان، ترجمۀ سام هدا، تهران: دفتر یونیسف.

بهرامی کمیل، نظام. (1388). نظریه‏های رسانه‎ها: جامعه‏شناسی ارتباطات، تهران: کویر.

حزباوی، عزیز و ملتفت، حسین. (1396). بررسی ویژگی‏ها و زمینه‏های اجتماعی اقتصادی پدیدۀ کودکان خیابانی و کار در شهر اهواز، طرح پژوهشی، ادارۀ کل تعاون، رفاه و کار اجتماعی استان خوزستان.

زارع شاه آبادی، اکبر؛ حاجی زاده میمندی، مسعود.؛ اکبری قورتانی، صدیقه. (1388). «نقش خانواده نابسامان بر پدیدۀ کودکان کار (مطالعۀ موردی: استان یزد)»، فصلنامۀ علمی_پژوهشی انتظام اجتماعی، دورۀ 2، شمارۀ 3، ص 52-29.

شالچی، وحید؛ میرزابابایی، سیما. (1394). تجربۀ کودکان خیابان شهر تهران از مداخلات سازمان‏های رفاهی، فصلنامۀ برنامه‎ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، دورۀ 7، شمارۀ 25، زمستان 1394،ص 226-193.

محمدی، خلیل. (1394). بررسی عوامل مؤثر بر بروز پدیدۀ کودکان خیابانی و راهکارهای مقابله با آن، فصلنامۀ علمی_تخصصی انتظامی پایتخت. سال(8)، شمارۀ 3، شماره پیایی 26، ص 77-57.

مقدس جعفری، محمد حسین؛ ویسی­نژاد، نور محمد؛ درستی، امیرعلی. (1392). بررسی عوامل مؤثر در پیدایش و گسترش پدیدۀ کودکان کار (مطالعه موردی شهر اهواز) فصلنامۀ تخصصی علوم اجتماعی دانشگاه آزاد واحد شوشتر، سال هفتم، شمارۀ دوم، پیایی 21، تابستان، ص 72- 55.

وامقی، مروئه.؛ دژمان، معصومه؛ رفیعی، حسن؛ روشنفکر، پیام. (1394). «ارزیابی سریع وضعیت کودکان خیابانی در شهر تهران»، فصلنامۀ مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، دورۀ 4، شماره: 1، ص 57-33.

Brukhavo & Barkhatov (2001) “Street Children in Mosco” www.ILO.

Ennew, Judith. (1982). “Family Structure، Unemployment and Child Labour in Jamaica”, Development and Change، Vol 13 No 4.

Eriksen, S.H.Mulugeta,E (2016). Social Networks for Survival among Working Children in Addis Baba.Childhood , 2016 Vo1, 23 (2).

Gahremani, S;  Khosravifar, Sh;  Ghazanfarpour, M; Shahraei, Z; Saeidi, A; Jafarpour, H;  Khosravifar, Sh;  Mirzaee, F; Babakhanian, M (2019). Factors affecting child labor in Iran; a systematic review.systematic review, www.ijp.mums.ac.ir, Vol 7, n 9, serial no, 69, 10067-10075.

15. L. O (1996). “Children at Work: How Many and Where?” World of Work: The Magazine of the International Labour Review, No 15.

Naz, A; Khan,H;  Khan, T;  Khan, Q; Khan, W (2019). Social and cultural deterrminants of child labor in pakistan.clinical social work and health intervention. Volume; 10, issue; 2, cited refrences; 42, pages; 80-92.

Plummer, M;  Kudrati, M;  Dafalla ei hag yusif, N (2007). Beginning street life: factors contributing to children working and living on the streets of Khartoum, dudan. Children and youth services review 29 (12), 1520-1536.

Shresh lal, B (2019). Child labour in India; causes and consequences. International journal of science and research, volume 8, issue 5, 2199-2206.