بررسی تطبیقی ارجمندی آیین مَیَ‌زد در شاهنامۀ فردوسی و متون پهلوی ساسانی

جستار نامه: ادبیات تطبیقی (فارسی- انگلیسی)

مقاله 6، دوره 6، شماره 20، شهریور 1401، صفحه 149-172   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

فرزاد دولتخواه¹؛ رامین صادقی نژاد^{* 2}؛ رسول عبادی³

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی، واحد اهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اهر، ایران

²استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد اهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اهر – ایران

³استادیار زبان و ادبیات عربی، واحد اهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اهر، ایران.

چکیده

مهمان­نوازی و پذیرایی از میهمان از ویژگی­های مشخّص و نشانگر هویّت فردی و اجتماعی ایرانیان است. مَیَ­زد (myazad) به معنای سور و سفرۀ پذیرایی از میهمان یا همان آیین خوان نهادن است. ارجمندی خوان گستردن برای میهمان، یکی از بارزترین نمودهای مهمان­نوازی در میان ایرانیان باستان می­باشد که در متون پهلوی ساسانی، بدان اشاره و در مورد چند و چون و ارجمندی آن، موضوعاتی عنوان شده است. از طرفی شاهنامۀ فردوسی، اثری گران‌سنگ است که می­توان در آن، بازتاب آیین­های کهن و باستانی زرتشتیان از جمله خوان نهادن را به مطالعه نشست. در این نوشته، سعی کرده­ایم با بررسی تطبیقی سنّت باستانی مَیَ­زد در متون پهلوی و شاهنامۀ فردوسی، وجوه ارج­داشت میهمان و ارجمندی این آیین باستانی را نشان دهیم. گُشاده­رویی میزبان، قربانی کردن حیوان به‌ویژه گوسفند و برّه برای میهمان، پُختن دانه­های گیاهی با شیر در هَرَکاره، انداختن نان بر سفره، آوردن شیر و سرکه بر سرخوان؛ فراخواندن مهمان بر سر خوان و همراهی با میهمان برای غذا خوردن، مهربانی کردن با میهمان، گرفتن بَرسَم به دست و خواندن باج (=واژ: باژ) یا همان نیایش در کنار آتش مقدّس، هنگام غذا خوردن، بستن دهان هنگام غذا خوردن و شُستن دست­ها و خواندن زمزم بعد از خوردن غذا از نشانه­های بارز بزرگ­داشت مهمان در آیین باستانی مَیَ­زد می­باشد که در جای جای شاهنامه و متون پهلوی ساسانی بدان‌ها اشاره شده است.

کلیدواژه‌ها

باژّ؛ بَرسَم؛ زمزم؛ شاهنامه فردوسی؛ مَیَ‌زد

مراجع