رابطه‌ی مؤلفه های رهبری امنیت‌مدار و بهزیستی روان‌شناختی با فرسودگی شغلی معلمان زن مقطع متوسطه‌ی اول شهرستان ساوه

فصلنامه رهبری و مدیریت آموزشی

دوره 16، شماره 3 - شماره پیاپی 61، آذر 1401، صفحه 65-91   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

اعظم نیکوکار^{* 1}؛ سیده عاطفه نعمتی هاشمی²

¹استادیار گروه مدیریت آموزشی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ساوه، ساوه، ایران

²دانش‌آموخته‌ی مقطع کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ساوه، ساوه، ایران.

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه‌ی مؤلفه‌های رهبری امنیت‌مدار و بهزیستی روان‌شناختی با فرسودگی شغلی معلمان زن مقطع متوسطه‌ی اول شهرستان ساوه انجام شده است. این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از نظر ماهیت، توصیفی از نوع همبستگی می‌باشد. جامعه‌ی آماری، معلمان زن مقطع متوسطه‌ی اول شهرستان ساوه (260 نفر) است که با استفاده از جدول کرجسی و مورگان، حجم نمونه 152 نفر به روش نمونه‌گیری تصادفی ساده انتخاب شده‎اند. جمع آوری داده‌ها با استفاده از پرسشنامه‌های استاندارد فرسودگی شغلی مزلاچ  (1986) و بهزیستی روان‌شناختی ریف (1989) و رهبری امنیت‌مدار کومب (2011) انجام شد. ضرایب آلفای کرونباخ به دست آمده برای ابزار گردآوری داده‌ها به ترتیب 0.93 ، 0.71 و 0.87 به دست آمد که پایایی مطلوب ابزارها را نشان می‌دهد. همچنین سنجش روایی محتوایی با تحلیل عامل تأییدی و روایی صوری با تأیید متخصصین، نشان از مطلوبیت ابزار داشته است. جهت تجزیه و تحلیل داده‌ها از نرم‌افزار Spss استفاده شد. داده‌ها به کمک آزمون‌های آماری توصیفی و آمار استنباطی (ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه) تجزیه و تحلیل شد. یافته ها نشان داد همبستگی مشاهده شده بین مؤلفه‎های رهبری امنیت‌مدار و بهزیستی روان‎شناختی با فرسودگی شغلی معلمان، به ترتیب 0.217- و 0.209-  برآورد شده که نشان از رابطه‌ی معکوس و معنادار بین آن‎ها دارد؛ پس رهبری امنیت‌مدار و بهزیستی روان‌شناختی می‌توانند نقش مؤثری در کاهش سطح فرسودگی شغلی معلمان زن مقطع متوسطه‌ی اول شهرستان ساوه ایفا نمایند، که در این میان، مؤلفه‎ی مشاهده‎ی پتانسیل و امنیت روانی، سهم بیشتری در کاهش فرسودگی شغلی داشتند. نتایج این پژوهش می‌تواند به آموزش و پرورش در جهت ارتقای سطح بهزیستی روان‌شناختی معلمان، کاهش فرسودگی شغلی در آن‌ها و بهبود کیفیت و عملکرد شغلی معلمان کمک کند.

کلیدواژه‌ها

رهبری امنیت‌مدار؛ فرسودگی شغلی؛ بهزیستی روان‌شناختی

مراجع

احمدیان، زکریا. (1394). بررسی رابطه‌ی بین مؤلفه ­های رهبری امنیت­مدار با اخلاق کاری در بین کارکنان دانشگاه ارومیه در سال تحصیلی 94-93، پایان­نامه‌ی کارشناسی­ارشد مدیریت آموزشی، دانشگاه ارومیه.

احیاکننده، منیژه. شفیع‌آبادی، عبدالله و سودانی، منصور. (1387). رابطه سلامت و فرسودگی شغلی کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی واحد بهبهان، نشریه اندیشه و رفتار در روان‎شناسی بالینی (اندیشه و رفتار)، 3 (10): 99-107.

اکبرزاده، مهدی. محمدخانی، کامران. قورچیان، نادرقلی و جمالی، اختر. (1400). شناسایی مؤلفه‌ها و ارائه‌ی مدل کاهش فرسودگی شغلی کارکنان (مورد مطالعه: سازمان مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی)، فصلنامه‌ی رهبری و مدیریت آموزشی، 16(1): 111-134.

بهپور، الهام. فراحی، محمدمهدی. کفاش‌پور، آذر و رحیم‌نیا، فریبرز. (1400). ایمنی روان‌شناختی زنان و راهبردهای مدیریت آن: پژوهش کیفی در زنان عضو هیأت علمی دانشگاه‌های ایران، نشریه علمی فرهنگی تربیتی زنان و خانواده، 16 (55): 191-155.

تلخابی، مصطفی. (1398). رابطه‌ی بین رهبری امنیت‌مدار، هویت سازمانی و حمایت سازمانی با عملکرد کارکنان مدارس ابتدایی شهرستان ساوه، پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی، دانشگاه آزاد اسلامی شهرستان ساوه.

جناآبادی، حسین. پیله­چی، لیلا. سلم آبادی، مجتبی و طیرانی­راد، علی. (1395). اثربخشی آموزش مهارت­های ذهن آگاهی بر استرس شغلی و بهزیستی روان­شناختی معلمان زن، دوماهنامه‌ی سلامت کار ایران، 13 (6): 69-58.

حیدری، مرضیه. قربانی دولت‌آبادی، مسعود و محمدجانی، صدیقه. (1396). بررسی روابط چندگانه میان راهبردهای رهبری مثبت‌گرا، اشتیاق شغلی و نشاط اجتماعی در دانشگاه‌های آزاد اسلامی استان فارس، نشریه رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، 8 (4): 63-43.

خاکپور، عباس. (1398). رابطه رهبری زهرآگین با فرسودگی عاطفی؛ نقش میانجی سکوت سازمانی، پژوهش‎های روان‎شناسی اجتماعی، 8 (3): 103-118.

خلیجیان، صدف. شمس، غلامرضا. پرداختچی، محمدحسن و میرکمالی، سیدمحمد. (1396). بررسی رابطه‌ی بین رهبری پایگاه ایمن و شادی کارکنان مدارس: نقش میانجی امینت روانی، مجله‌ی مدیریت مدرسه، 5 (2): 111-96.

خلیجیان، صدف. (1391). بررسی ارتباط رهبری امنیت‌مدار و اثربخشی رهبری و امنیت روانی و رضایت شغلی کارکنان دانشگاه شهید بهشتی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته مدیریت آموزشی، دانشگاه شهیدبهشتی.

خمرنیا، محمد. تورانی، سوگند و محمدی، رامین. (1390). بررسی تأثیر ابعاد سرمایه‌ی اجتماعی بر فرسودگی شغلی در پرستاران زن بیمارستان هاشمی‌نژاد. مجله پزشکی هرمزگان، 15 (3): 209-217.

رحیمی کلور، حسین. کاظم‌زاده، رضا. (2019). بررسی رابطه‌ی اشتیاق شغلی و بهزیستی روان‌شناختی با فرسودگی شغلی معلمان (مورد مطالعه معلمان شهر اردبیل)، روان‌شناسی مدرسه، 7 (4): 82-71.

سلیمانی، سجاد. (1401). نقش انعطاف‌پذیری روان‌شناختی و بهزیستی روان‌شناختی در پیش‌بینی صلاحیت‌های حرفه‌ای معلمان، پایان‌نامه‌ کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ساوه.

سوداگر، اسما و ناستی‌زایی، ناصر. (1400). تأثیر رهبری امنیت‌مدار بر نشاط سازمانی با نقش میانجی روحیه در محیط کار، پژوهش‌نامه روان‌شناسی مثبت، 7 (2): 61-72.

صافی، محمدحسین، محمدی، فریما، عموزاده، ایمان و عرشی، شهنام. (1394). بررسی رابطه بین سبک رهبری مدیران با رضایت و فرسودگی شغلی کارکنان در مرکز بهداشت شمال تهران، سلامت اجتماعی، 8 (2): 72-79.

صلاحیان، افشین. عریضی سامانی، سیدحمیدرضا. بابامیری، محمد و عسگری، آزاده. (1390). عوامل پیش‌بینی سندرم فرسودگی شغلی، نشریه پژوهش پرستاری، 6 (4): 23-31.

عریضی، حمیدرضا. نوری، ابوالقاسم. زارع، راضیه و امیری، مولود. (1392). فراتحلیل تحقیقات پیرامون رابطه‌ی فرسودگی شغلی با سلامت روان، نشریه رفاه اجتماعی، 13 (48):110-91.

علیزاده اقدم، محمدباقر. عباس‌زاده، محمد. حبیب‌زاده، اصحاب و عبادی، سارا. (1393). بررسی رابطه‌ی بین شادی و احساس امنیت (ابعاد آن) در افراد (مطالعه‌ی موردی دانشجویان دانشگاه آزاد تبریز)، برنامه‌ریزی رفاه و توسعه‌ی اجتماعی، 5 (3):233-257.

قربانی، رعنا. (1393). بررسی نیازها و عوامل انگیزشی درونی و بیرونی (مطالعه‌ی موردی کارکنان دانشگاه، علوم رفتاری، 2 (4): 118-91.

گروسی فرشی، میرتقی و سوفیانی، حکیمه. (1387). بررسی رابطه‌ی بین ابعاد شخصیت و سلامت عمومی در دانشجویان دانشگاه تبریز، مطالعات تربیتی و روان‌شناسی، 9 (2): 47-63.

نبائم، یاسربشیر. (1391). فرسودگی شغلی (تحلیل رفتگی)، معضل دنیای نوین، منابع انسانی ناجا، 7 (1): 158-133.

Awa, W.L, Plaumann, M., Walter, U. (2010), Burnout prevention: A review of intervention programs, Patient Educational and Counseling, 78: 184-190.

Bernotaite, L., & Malinauskiene, V. (2017). Workplace bullying and mental health among teachers in relation to psychosocial job characteristics and burnout, Int J Occup Med Environ Health, 30 (4): 629-640.

Burke, J, R., & El-kot, G. (2010). work engagement Among Managers and professionals in Egypt, African Journal of Economics and Management Studies, 1:42-60.

Cameron, K, S, (2007). Building relationships by communicating supportively, Developing Management, 28 (3): 237-282.

Chennoufi, L., Ellouze, F., Cherif, W., Mersni, M., & M'Rad M, F. (2012). Stress and burnout among Tunisian teachers, Encephale. 38 (6): 480-487.

Chughtai, A., & Buckley, F, (2011). Work engagement antecedent, the mediating role of learning goal orientation and job performance, Career Development, 16 (7): 684-705.

Frazier, M., Lance, F., Stav, K., Ryan L., Pezeshkan, A. & Vracheva, V, (2017). Psychological safety: a meta-analytic review and extension, Personnel Psychology, 70 (1): 113-165.

Garcia-Arroyo, J. A., Osca Segovia, A., & Peiro, J. M. (2019). Meta-analytical review of teacher burnout across 36 societies: the role of national learning assessments and gender egalitarianism, Psychol Health, 8 (1): 1-21.

Han, J. H. & Roh, Y. S. (2020). Team work, psychological safety, and patient safety competency among emergency nurses, International Emergency Nursing, 51: 141-156.

Kark, R. & Carmeli, A. (2009). Alive and creating: The mediating role of vitality and aliveness in the relation shift between psychological safety and creative work involvement, Journal of organizational behavior, 30: 785-804.

Keyes, CLM., Shmotikin, D., & Ryf, CD. (2017). Optimizing Well–Being: The Empirical Encounter of Two Traditions, Journal Personal and Social psychology, 82: 311-322.

Lyman, B. & Mendon, C. R. (2021). Pre-licensure nursing Students experiences of psychological safety: A qualitative descriptive study, Nurse Education today, 105: 67-88.

Pu, m., Hou, J., Ma, K., & Sang, A. (2019). Job Control and Burnout: A Meta Analytic Test of the Conservation of Resources Model, An International Review. 63 (4): 607–642.

Ross, T, M, & Jones, E, (2008). Can team effectiveness be predicted? Team Performance Management, Journal of Applied Social Psychology, (14 (5/6): 248-268.