سنجش رضایتمندی کیفیت زندگی در خام شهرها (مطالعه موردی: شهرهای بوستان و سپیدار، استان کهگیلویه و بویراحمد)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 17، دوره 18، شماره 4 - شماره پیاپی 65، اسفند 1402، صفحه 221-236   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

علی حسینی^{* 1}؛ علی صابری²

¹دانشیار گروه جغرافیای انسانی و برنامه‌ریزی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران

²دانشجوی دکتری برنامه‌ریزی آمایش سرزمین، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

مقدمه: سیاست تبدیل نقاط روستایی به شهر، یکی از سیاست‌هایی است که در دهه‌های اخیر به‌منظور بهبود رضایتمندی ساکنان نواحی روستایی مورد توجه قرار گرفته است. در کشور ایران نیز این سیاست مورد توجه بوده است. به‌طوری که طی دهه‌های گذشته نقاط روستایی بسیاری تبدیل به شهر شده‌اند.
هدف: بررسی تبدیل نقاط روستایی به شهر و نقش آن در بهبود رضایتمندی ساکنان در دو شهر بوستان و سپیدار و مقایسۀ رضایتمندی آن‌ها از این اقدام.
روش‌شناسی تحقیق: نوع تحقیق کاربردی و روش بررسی آن توصیفی- تحلیلی است. اطلاعات با استفاده از مطالعات کتابخانه‌ای و بررسی میدانی به وسیله پرسشنامۀ محقق ساخته به دست آمده است. جامعۀ آماری پژوهش حاضر شامل سرپرستان خانوار شهرهای مورد مطالعه است که با استفاده از فرمول کوکران حجم نمونه ۲۷۰ نفر تعیین شد.برای تحلیل پژوهش از آمارهای توصیفی و آزمون‌های کولموگروف اسمیرنوف، فریدمن و رگرسیون ترتیبی استفاده شد.
قلمرو جغرافیایی پژوهش: این مطالعه در دو شهر بوستان و سپیدار در  استان کهگیلویه و بویراحمد انجام شد.
یافته­ ها: یافته‌ها نشان می‌دهد که میزان رضایت از زندگی در دو شهر متفاوت است؛ با توجه به نتایج آزمون کولموگروف اسمیرونوف، رضایت از زندگی در شهر بوستان بیشتر است. نتایج آزمون فریدمن نشان می‌دهد که شهروندان ازمولفۀ کیفیت مکان در شهر سپیدار و آموزش در شهر بوستان بیشترین رضایت را دارند، در حالی که مولفۀ اقتصادی در هر دو شهر دارای کم‌ترین میزان رضایتمندی است.نتایج رگرسیون ترتیبی نیز نشان می‌دهد که در شهر بوستان متغیرهای مستقل پژوهش تاثیر زیادی در تبیین متغیر وابستۀ رضایتمندی از زندگی دارند، در حالی که در شهر سپیدار این تاثیر ضعیف و کم است.
 نتایج: یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که سیاست تبدیل نقاط روستایی به شهر تاثیر مطلوبی بر بهبود رضایتمندی ساکنان در شهر بوستان داشته است. در حالی که اجرای این سیاست در شهر سپیدار ناموفق بوده است.

کلیدواژه‌ها

رضایت از زندگی؛ شهر بوستان؛ شهر سپیدار؛ کهگیلویه و بویراحمد

مراجع

اسکندری، آذر و نوری‌پور، مهدی .(۱۳۹۷). ارتقاء روستا به شهر و تاثیر آن بر شاخص‌های توسعۀ اجتماعی در منطقۀ سیستان. فصلنامۀ مطالعات توسعۀ اجتماعی- فرهنگی، ۶(۴)، ۱89-۱65.

اکبریان‌رونیزی، سعیدرضا .(۱۳۹۷). ارزیابی رضایتمندی شهروندان از کیفیت محیط سکونتی (مطالعۀ موردی: شهر زرقان). نشریه پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، ۶(۱)، ۱27-۱13.

ایزدی، حسن و نوذری، معراج .(۱۳۹۲). ارتقای روستا به شهر و تاثیر آن در تحول تعامل‌های روستایی- شهری (مطالعۀ موردی: بخش بیضاء- شهرستان سپیدان). فصلنامه پژوهش‌های روستایی، ۴(۱)، 100-77.

آمار نامه محصولات کشاورزی شهرستان باشت .(۱۴۰۰). اداره جهاد کشاورزی شهرستان باشت. ایرنا. استان کهگیلویه و بویراحمد.

بهارلوئی، کتایون و نظریان، اصغر .(۱۳۹۳). جایگاه شهرهای کوچک در سلسله مراتب شهری (مطالعۀ موردی: استان اصفهان). آمایش محیط، ۲۸، 66-47.

پاشازاده، اصغر و جلالیان، حمید .(۱۳۹۷). سنجش رضایتمندی شهروندان از کیفیت زندگی در شهر گرمی. فصلنامه مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، ۱۳(۱)، ۱61-۱45.

تاج‌زاده، زهره؛ ایمانی جاجرمی، حسین؛ فیروزآبادی، احمد؛ زنگنه شهرکی، سعید و میرزایی، حسین .(۱۴۰۱). تبیین الگوی تبدیل روستا به شهر با تاکید بر حق به سکونتگاه‌های روستایی (مورد مطالعه: شهر قلعه نو). نشریه جامعه شناسی ایران، ۲۲(۴)، ۹۷-۷۶.

تمیمی، مونا؛ رحمانی، بیژن؛ مهدوی، مسعود و سرور، رحیم .(۱۳۹۶). بررسی ایجاد شهر کوچک و تاثیرات آن بر سکونتگاه‌های روستایی حریم: مطالعۀ موردی شهر فردوسیه، بخش مرکزی شهرستان شهریار. فصلنامۀ روستا و توسعه، ۲۰(۴)، ۷۱- ۴۹.

حاجی‌بابایی، سعید؛ زیاری، کرامت‌الله و ذاکر حقیقی، کیانوش .(۱۴۰۱). سنجش متغیرهای موثر در گسترش شهر و شبیه‌سازی توسعۀ کالبدی شهر همدان.  فصلنامۀ مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، ۱۷(۱)، ۶۲-۴۹.

حاضری، صفیه؛ احدنژاد، محسن؛ مشکینی، ابوالفضل و پیری، عیسی .(۱۴۰۰). سنجش وضعیت مولفه‌های شکوفایی شهری (مطالعۀ موردی: کلانشهر تبریز). فصلنامۀ مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، ۱۶(۱)، ۸۰-۶۳.

خراسانی، محمدامین؛ راستی، هادی و مغدانی، الهه .(۱۳۹۳). ارزیابی کیفیت زندگی در شهرهای کوچک با روش فازی  (در شهرهای بردخون و بنک در استان بوشهر). فصلنامۀ رفاه اجتماعی، ۱۴(۵۴)، 36-7.

دربان‌آستانه، علیرضا و محمودی، منیژه .(۱۳۹۵). ارزیابی کیفیت زندگی در روستا- شهرهای جدید (مطالعۀ موردی: شهر بانوره). مجله جغرافیا و توسعه، ۴۲، 218-199.

رحمانی، محمد؛ رحمانی، امیر و زارعیان جهرمی، شهدیه .(۱۳۹۳). سنجش میزان رضایتمندی ساکنان بافت‌های تاریخی از شاخص‌های کیفیت زندگی (نمونه موردی: محله حاجی شهر همدان). فصلنامه مطالعات برنامه‌ریزی شهری، ۲(۶)، ۱۱-۲۹.

رحیمیان، مهدی؛ حافظی، فرشته؛ غلامرضایی، سعید و حسین‌نژاد میر، نسرین .(۱۳۹۸). تبدیل روستا به شهر و تاثیر آن بر کیفیت زندگی ساکنان؛ (مورد مطالعه: بیران‌شهر). فصلنامۀ آمایش محیط، ۴۷، ۱۰۵- ۸۵.

رضوانی، محمدرضا؛ منصوریان، حسین و احمدی، فاطمه .(۱۳۸۹). ارتقای روستاها به شهر و نقش آن در بهبود کیفیت زندگی ساکنان محلی (مطالعۀ موردی:شهرهای فیروزآباد و صاحب در استان‌های لرستان و کردستان). فصلنامه پژوهش‌های روستایی، ۱(۱)، 65-33.

رفیعیان، مجتبی؛ مسعودی رادی، ماندانا؛ رضائی، مریم و مسعودی راد، مونا .(۱۳۹۳). سنجش میزان رضایتمندی ساکنان از کیفیت سکونتگاهی مسکن مهر (موردشناسی: مهرشهر زاهدان). فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری- منطقه‌ای، 4(۱۲)، ۱۵۰-۱۳۵.

شکری فیروزجاه، پری؛ احمدی، حسن؛ مهدوی، مائده و خسروی، عباس. (۱۳۹۶). سنجش میزان رضایتمندی سکونتی شهروندان از کیفیت محیط در محله‌های شهری (مطالعه موردی: محلات شهر بابلسر). فصلنامه مطالعات ساختار و کارکرد شهری، ۴(۱۴)، 52-31.

شوهانی، نادر و کاکایی، نورالدین .(۱۳۹۹). رویکرد نوظهور روستا- شهرها و نقش آن‌ها در سازمان‌یابی و تعادل نظام فضایی سکونتگاه‌ها (مطالعۀ موردی: استان ایلام). فصلنامۀ نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، ۱۲(۴)، ۷۹۶- ۷۷۵.

ضرابی، اصغر؛ علی‌زاده، جابر؛ رنجبرنیا، بهزاد؛ کاملی‌فر، محمدجواد و احمدیان، مهدی .(۱۳۹۴). ارزیابی سطح رضایت شهروندان از کیفیت محیط شهری (نمونه موردی: مناطق شهری ده‌گانه کلانشهر تبریز). نشریه جغرافیا و برنامه‌ریزی، ۱۹(۵۱)، ۲۱۹-۱۹۳.

عسکری، ولی‌الله .(۱۳۹۴). ارزیابی نقش ارتقای روستا به شهر و تاثیر آن در کیفیت زندگی ساکنین (شهر سهرورد). پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری (گرایش آمایش شهری)، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه زنجان.

عظیمی مهرورز، المیرا؛ مبری، حسین و فرزادمنش، مریم .(۱۴۰۲). بررسی تاثیر تعلق مکانی و کیفیت محیطی بر ارتقاء رضایت‌مندی شهروندان از محلات (مطالعه موردی: محله کشاورز منطقه ۶ تهران). نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، ۲۳(۶۸)، ۳82-۳65.

علی‌زاده، توحید؛ بابایی‌اقدم، فریدون؛ علی‌زاده، جابر و رنجبرنیا، بهزاد .(۱۳۹۲). ارزیابی کیفیت محیط زندگی در روستا- شهرها از دیدگاه ساکنین براساس تکنیک‌های مبتنی بر منطق فازی (مطالعۀ موردی: روستا- شهر اصلاندوز). مسکن و محیط‌زیست روستا، ۱۴۷، 82-65.

فراهانی، حسین؛ بهمنی، افشین و جبالی، فرزانه .(۱۳۹۵). فرایند تبدیل سکونتگاه‌های روستایی به شهر و اثرات آن بر کیفیت زندگی شهروندان (مطالعه موردی: شهر بلبان‌آباد، شهرستان دهگلان). فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، ۶(۲۲)، 202-191.

فرج‌پور باصر، سویل؛ موسوی، سعید و اکبری نامدار، شبنم .(۱۴۰۰). بازشناسی عوامل مؤثر بر کالبد فضاهای مسکونی و سنجش میزان رضایتمندی ساکنان مجتمع‌های مسکونی از کیفیت کالبدی محیط مسکونی (موردشناسی: مجتمع مسکونی آسمان تبریز). فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری- منطقه‌ای، ۴۱، ۲۲۰-۱۹۵.

فرزیدی، متین؛ پرویزی، رضا؛ دانش شکیب، مریم و آزاده، رضا .(۱۴۰۱). بررسی میزان رضایتمندی شهروندان از عناصر شکل دهندۀ تعلق خاطر (مطالعه موردی: شهر رشت شهرک مسکونی گلها). نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، ۲۲(۶۶)، ۲39-223.

فلاحی‌فر، لیلا .(۱۳۹۵). تحلیل جغرافیایی توانمندی و محرومیت زنان روستایی در مقایسه با زنان شهری (مطالعه موردی: بخش مرکزی شهرستان بویراحمد). پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشکده علوم زمین و (GIS)، دانشگاه شهید چمران اهواز.

قدیری، محمود و شاکری، فاطمه .(۱۳۹۴). تحلیل تطبیقی الگوی توزیع جمعیت در نظام شهری مناطق ۱۰ گانۀ کشور. نشریه جغرافیا و توسعه، ۴۰، ۵۸-۴۳.

قربی، میترا؛ اسماعیل‌پور، نجما و نقوی، مریم .(۱۳۹۶). سنجش رضایتمندی کیفیت محیط سکونت و واحد مسکونی در محلات شهری با تاکید بر اصول نوشهرگرایی مورد نمونه: محله شهید همتی‌فر شهر کرمان. نشریه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، ۸(۳۱)، 104-83.

کریمی، بهرام؛ بدری، سیدعلی و سلمانی، محمد .(۱۳۹۳). بررسی نگرش مردم محلی به سیاست تبدیل روستا به شهر بر حسب محل سکونت (مطالعۀ موردی: بخش دیلمان، شهرستان سیاهکل). مدیریت شهری، ۳۷، 212-193.

محمدی دوست، سلیمان؛ خانی‌زاده، محمد علی و نمازیان، فریبا .(۱۳۹۷). سنجش میزان رضایتمندی از مسکن مهر با تاکید بر ابعاد پایداری اجتماعی (مطالعه موردی: مسکن مهر شهر یاسوج). فصلنامه مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، ۱۳(۱)، ۲66-۲51.

محمدی، جمال؛ ضرابی، اصغر؛ علی‌زاده، جابر و رحیمی، حمزه .(۱۳۹۴). تحلیل و ارزیابی کیفیت زندگی ساکنان در روستا- شهرها (نمونۀ موردی: روستا- شهر اصلاندوز). مطالعات جامعه‌شناختی شهری، ۵(۱۵)، 122-95.

مرکز آمار ایران. (1395). سرشماری عمومی نفوس و مسکن. قابل دسترسی از طریق http://www. Amar.org..

مولائی هشجین، نصرالله؛ کریمیان، مریم؛ بلوچی، عثمان و مغدانی، الهه .(۱۳۹۳). ارزیابی نقش سیاست تبدیل سکونتگاه‌های روستایی به شهر در کیفیت زندگی ساکنان محلی (موردشناسی: شهرهای بُردِخون و بَنَک، استان بوشهر). فصلنامه مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، ۲۸، 33-17.

مهاجرانی، علی اصغر؛ حقیقتیان، منصور و یوسف‌نیا، مهدی .(۱۳۹۷). بررسی تاثیر راهبرد تبدیل روستا به شهر بر سبک زندگی افراد در روستاهای نشتیفان، سلامی و جنگل در استان خراسان رضوی، فصلنامه راهبردهای توسعه روستا، ۳(۴)، ۴۶۱-۴۷۹.

یزدانی، محمدحسین؛ احمدی، سمیرا و پاشازاده، اضغر .(۱۳۹۸). بررسی میزان رضایتمندی ساکنین مسکن مهر (نمونه موردی: مسکن مهر شام اسبی اردبیل). نشریه جغرافیا و برنامه‌ریزی، ۲۳(۶۷)، ۳۴۹-۳۲۷.

Addo, I. A. (2016). Assessing residential satisfaction among low income households in multi-habited dwellings in selected low income communities in Accra. Urban Studies, 53(4), 631-650.

Adriaanse, C. C. M. (2007). Measuring residential satisfaction: a residential environmental satisfaction scale (RESS). Journal of housing and the built environment, 22(3), 287-304.

Anderson, B. (2006) Social capital, quality of life and information and communication technologies. Publisher: Routledge.

Asongu, S. A., Agboola, M. O., Alola, A. A., & Bekun, F. V. (2020). The criticality of growth, urbanization, electricity and fossil fuel consumption to environment sustainability in Africa. Science of the Total Environment, 712, 136376.

Bonaiuto, M., Fornara, F., & Bonnes, M. (2006). Perceived residential environment quality in middle-and low-extension Italian cities. European Review of Applied Psychology, 56(1), 23-34.

Das, D. (2008). Urban quality of life: A case study of Guwahati. Social indicators research, 88, 297-310.

Lotfi, S., & Solaimani, K. (2009). An assessment of urban quality of life by using analytic hierarchy process approach (case study: comparative study of quality of life in the North of Iran). Journal of Social Sciences, 5(2), 123-133.

Merschdorf, H., Hodgson, M. E., & Blaschke, T. (2020). Modeling quality of urban life using a geospatial approach. Urban Science, 4(1), 5-12.

Mohit, M. A., Ibrahim, M., & Rashid, Y. R. (2010). Assessment of residential satisfaction in newly designed public low-cost housing in Kuala Lumpur, Malaysia. Habitat international, 34(1), 18-27.

Smith, C., & Levermore, G. (2008). Designing urban spaces and buildings to improve sustainability and quality of life in a warmer world. Energy policy, 36(12), 4558-4562.

Sun, L., Yu, X., Li, B., Zhang, H., Sha, D., Wang, Y., ... & Yu, R. (2020). Coupling analysis of the major impact on sustainable development of the typical arid region of Turpan in Northwest China. Regional Sustainability, 1(1), 48-58.