تطور هویتی و شکل‌گیری انقلاب اسلامی

فصلنامه علمی گفتمان سیاسی انقلاب اسلامی

دوره 1، شماره 3، آبان 1401، صفحه 1-21   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

فرامرز میرزازاده احمدبیگلو^*

گروه علوم سیاسی، واحد ایلام، دانشگاه آزاد اسلامی، ایلام، ایران

چکیده

علل و عوامل داخلی و بین‌المللی متعددی برای تبیین و تحلیل شکل‌گیری انقلاب اسلامی ایران طرح شده‌اند اما به مبنا و تطور هویت (دینی) ایرانی پرداخته نشده است. بنابراین، این تحقیق با هدف یافتن مبنای اصلی هویتی در شکل‌گیری انقلاب اسلامی، در صدد جستجوی محور اصلی شکل‌گیری انقلاب اسلامی ایران در چارچوب هویت تاریخی ایرانیان می‌باشد. این مقاله با طرح این فرضیه که «تطور هویتی در ایران با بهره‌گیری از عناصر و مفاهیم مدرن و تزریق محتوای اسلامی در آن توانست ذهنیت شکل‌گیری انقلاب اسلامی را آماده کند» تلاش می‌کند تا به روش توصیفی – تحلیلی و با استفاده از نظریه «هویت روایی» پل ریکور فرضیه مذکور را تبیین نماید. یافته‌های به دست‌آمده نشان می‌دهد که دین به‌سان جریانی تاریخی و با افت‌وخیزهای گاه‌وبی‌گاه محور تطور هویتی در ایران بوده و در مقابل عناصر بیرونی و درونی هویتی، متناسب با محتوای دینی یا ضددینی آنها، واکنش‌های مثبت و منفی از خود نشان داده است که پذیرش اسلام و شکل‌گیری انقلاب اسلامی از نقاط مثبت بارز و مقابله با حمله اسکندر، مغغول‌ها و شکست مشروطیت از نتایج واکنش‌های منفی هویت دینی در ایران می‌باشد. انقلاب اسلامی نیز در نتیجه هضم عناصر مدرنیته در درون کلان‌مفهوم «بازگشت به خویشتن» تجلی یافت که با مفاهیمی همچون، عقل، خودآگاهی، آزادی، برابری، رهایی، انقلاب و تغییر تعبیر و حمایت گردید. با این‌وصف، نتیجه‌ نهایی تحقیق این است که هویت دینی با هضم عناصر مدرن در خود از آنها برای شکل‌دهی انقلاب اسلامی استفاده کرده است.

کلیدواژه‌ها

"هویت دینی"؛ "هویت روایی"؛ "تداوم و تحول"؛ "انقلاب اسلامی "

مراجع