شگردهای کتاب طباشیر‌الحکمه راز شیرازی در باور‌‌پذیر کردنِ خرق‌عادت‌های زندگی پیامبر اسلام (ص)

فصلنامه زبان و ادب فارسی

مقاله 12، دوره 14، شماره 52، آبان 1401، صفحه 243-262   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/farsij.2022.1946320.1573

نویسندگان

زهرا نصیری¹؛ سعید قشقایی^{* 2}؛ احمد طحان³

¹دانشجوی زبان و ادبیات فارسی، واحد فیروزآباد، دانشگاه آزاد اسلامی، فیروزآباد، ایران

²استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد فیروزآباد، دانشگاه آزاد اسلامی، فیروزآباد، ایران

³دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد فیروزآباد، دانشگاه آزاد اسلامی، فیروزآباد، ایران

چکیده

چکیده
زبان به عنوان یک فاکتور مهم در روایت خرق ‌عادت‌های عرفانی- تاریخی، کارکرد پارادوکسی دارد. از سویی با وسعت بخشیدن به تخیَل، ادبیَت متون تاریخی را ارتقاء می‌بخشد و خواننده را از جهان واقعیت جدا می‌سازد. از طرفی نیز با نگرش زبان‌شناسانه در ایجاد منطق و رابطۀ علت و معلولی زبان‌شناختی، مخاطب را به بستر واقعیت بر می‌گرداند تا در اوج حیرت‌انگیزی، خرق‌عادت‌هایِ عرفانی و تاریخی را بپذیرد. این مقاله با تلفیق زبان‌شناسیِ ساختارگرا و زبان‌شناسیِ نقش‌گرا و با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، عناصر زبانی و فرا زبانی را در داستان «مولود مصطفی(ص)» از کتاب طباشیر‌الحکمۀ راز شیرازی را بررسی کرده؛ نتایج تحقیق نشان می‌دهد که نویسنده برای باور‌-پذیر کردن خرق‌ عادت‌های زندگی پیامبر اکرم(ص) از کارکرد پارادوکسی زبان در ایجاد باورپذیری، بیشترین بهره را برده‌است. در این راه از شخصیت‌پردازی دقیق افراد تاریخی، روایت افراد مورد وثوق، توصیف دقیق مکان‌ها و زمان زندگی حضرت رسول(ص)، عنصر گفت‌وگو، تنوّع افعال و جمله‌های کوتاه، بهره‌مندی از حروف برای مقاصد ثانویّه نیز کمال استفاده را کرده است.

کلیدواژه‌ها

طباشیر‌الحکمه؛ زبان؛ خرق‌عادت. باورپذیری؛ راز شیرازی

مراجع

منابع و مآخذ 

احمدی، بابک (1390)، ساختار و تاویل متن، چاپ14،  تهران: نشر مرکز.

اخوّت، احمد. (1389). دستور زبان داستان. تهران: نشر صدرا.

اسداللهی، خدابخش. (1393). «روایت­شناسی منظومۀ نشانی سپهری بر اساس دیدگاه ژنت». مجلۀ شعر پژوهی دانشگاه شیراز. سال ششم. شمارۀ4. صص22-1.

ایگلتون، تری (1395)، پیش­درآمدی بر نظریۀ ادبی، ترجمۀ عباس مخبر، چاپ 9،  تهران: نشر مرکز.

بهار، محمدتقی (1381)، سبک­شناسی نثر، جلد 2، تهران: انتشارات زوار.

حق­شناس، علی محمد (1383) آزادی و رهایی در زبان و ادبیات، فصلنامۀ مطالعات و تحقیقات ادبی دانشگاه تربیت معلم، ش3و4، پاییز و زمستان 1383، صص58-39.

خزاعی فر، علی.(1384). «رئالیسم جادویی در تذکرة الاولیا».  نامۀ فرهنگستان. صص7-1.

خطیبی، حسین (1390)، فن نثر در ادب فارسی، چاپ4، تهران: انتشارات زوار.

زایس،آونر (1360)،  پایه­های هنرشناسی علمی، ترجمۀ م. پیوند، تهران: ؟

سجودی، فرزان (1394)، ساخت گرایی، پساساخت گرایی و مطالعات ادبی، چاپ3، تهران: انتشارات سورۀ مهر.

شفایی، احمد.(1363). مبانی علمی دستور زبان فارسی. چاپ اول. تهران: انتشارات نوین.

شفیعی­کدکنی، محمد رضا (1391)، رستاخیز کلمات، تهران: انتشارات سخن.

شفیعی­کدکنی، محمد رضا (1392)، زبان شعر در نثر صوفیه، تهران: انتشارات سخن.

شمیسا، سیروس. (1387). سبک شناسی نثر، چاپ یازدهم، تهران: میترا.

شیرازی، میرزا ابوالقاسم حسینی شریفی شیرازی( راز شیراز). (1352). طباشیرالحکمه. شیراز: انتشارات خانقاه احمدی شیراز.

صداقت کیش، جمشید.(1385) «عارفان و صوفیان فارس». مجموعه مقالات عرفان: پلی میان فرهنگها، بزرگداشت پرفسور آن ماری شیمل.  به اهتمام شهرام یوسفی، تهران: موسسۀ تحقیقات علوم انسانی.

صفوی، کوروش (1390)، از زبان شناسی به ادبیات، جلد1،  چاپ3، تهران: انتشارات سورۀ مهر.

صفوی، کوروش (1390)، از زبان شناسی به ادبیات، جلد2، چاپ3، تهران: انتشارات سورۀ مهر.

گرین، کیت و جیل لیهان (1383)، درسنامۀ نظریه و نظریۀ ادبی، ترجمۀ لیلا بهرانی محمدی و همکاران،  تهران: چاپ روزنگار.

                       گلشیری، احمد (1386)، گابریل گارسیا مارکز، چاپ چهارم، تهران: نگاه.

.فتوحی، محمود (1390)، سبک شناسی، نظریه ها، رویکردها و روشها، تهران: اتنشارات سخن.

مشرف، مریم (1385)،  شیوه نامۀ نقد ادبی، تهران: انتشارات سخن.

میر صادقی، جمال (1380)،  عناصر داستان، چاپ14، تهران: ققنوس.