تحلیل تشابهات ماهیت خرد در ابرانسان فریدریش نیچه و بینش الهی در عرفان اسلامی

جستار نامه: ادبیات تطبیقی (فارسی- انگلیسی)

مقاله 6، دوره 6، شماره 21، آذر 1401، صفحه 131-157   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/rpcl.2022.697259

نویسندگان

سعید محمدی کیش¹؛ فرح نیازکار^{* 2}

¹دانشجوی دکتری، زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیراز، ایران

²استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی ، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران.(نویسندۀ مسئول)

چکیده

از اساسی ترین ارکان عرفان اسلامی که آن را اصل برگزیده تصوف می نامند، انسان کامل است. انسان کامل، مظهر تجلّی اسماء الهیست که واسطة فیض حق در میان خلق شده است. در این پژوهش به خرد ابر انسان فریدریش نیچه در کتاب «چنین گفت زرتشت» از منظر بینش الهی در عرفان اسلامی به شیوۀ توصیفی - تطبیقی پرداخته می شود. این اثر، روایتی فلسفی و شاعرانه است که در آن نیچه دیدگاه‌های خود را از زبان زرتشت بازگو می‌کند. نتایج تحقیق، مبین وجود شباهت­هایی میان ابر انسان نیچه و بینش انسان کامل در عرفان اسلامی است. نیچه اراده و بینش درونی معطوف به قدرت را تنها رهیافت حقیقت می پندارد، همچنان که در عرفان اسلامی بینش الهی انسان کامل در پوشش اسماء و صفات، تجلّی حقیقت مطلق هستند. از منظر نیچه اکنون فعلیت مقلّدانه و متحجرانه بشریت، خدای حاضر در عالم شده است و جهانی رنجور را بر اساس احاطة افکار کهنه در پیشگاه خود یکسان می داند. نیچه به مدد ارادۀ مستقل، این عرصه را به بازآفرینی فرا می خواند. از منظر وی، انسان متأثر از آزادی و انتخاب و تحلیل تفکّرات خویش نیست و در میان اعتقادات غیر و ارزیابی های دروغین زندگی ‌کرده‌ است. پس حیات انسان، رسالت والاتری نسبت به بی حاصلی و تبعیت منفعل دارد، همچنان که در عرفان اسلامی، انسان با مجاهدات نفس بر عالم ماده و ظواهر آن پشت کرده و در بینش الهی، حقایق هستی را باز می یابد و به معرفت وجودی خویش نائل می‌شود.

کلیدواژه‌ها

فریدریش نیچه؛ عرفان اسلامی؛ ابر انسان

مراجع