نگاهی به چالش های فقهی فلسفه امر به معروف و نهی از منکر

نامه الهیات

مقاله 3، دوره 15، شماره 59، شهریور 1401   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

نرگس فولادی¹؛ عباسعلی حیدری^{* 2}؛ مهدی فلاح³

¹گروه فقه ومبانی حقوق اسلامی ،واحد خمین ،دانشگاه آزاد اسلامی ،خمین ،ایران

²گروه فقه ومبانی حقوق اسلامی ،واحد خمین ،دانشگاه آزاد اسلامی ،خمین،ایران (نویسنده مسئول).

³استادیارگروه فقه ومبانی حقوق اسلامی ،واحدقم ،مجتمع آموزشی عالی شهید محلاتی،قم، ایران

چکیده

امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر یکی از احکام اجتماعی اسلام و فروع آن و از صفات فعلی حق‌تعالی و نیز از ویژگی‌های بارز پیامبر اکرم(ص) می‌باشد. در نگاه پیشوایان معصوم (ع) امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر جایگاه ممتاز و ویژه‌ای دارد. این دو فریضه  قوام شریعت و با فضیلت‌ترین اعمال بندگان خدا توصیف شده که حتی منزلتی بزرگتر از جهاد در راه خداوند دارد. این دو واجب، آثار و برکات مادی و معنوی فراوانی در جامعه به دنبال دارند و ترک آنها مستوجب نزول بلاها و خطرات و کیفرهای زیادی است. محققان در این مقاله روایات مربوط به وجوب و اهمیت و کیفیت امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر را از منظر دلالتی مورد بحث و بررسی قرار داده و سپس به تحلیل و بررسی فقهی هر دسته و طایفه از روایات مذکور و نتیجه‌ی آن‌ها پرداخته­اند. روش پژوهش حاضر به لحاظ ماهیت، توصیفی -  تحلیلی و به لحاظ روش کتابخانه ای است. نتایج بررسی ها حاکی از این است که وجوب و اهمیت دو فریضه امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر از روایات قابل استنباط است. همچنین از میان دو نظریه فقها بر اساس روایات، در زمینه کفایی یا عینی بودن، رأی وجوب کفایی قوی‌تر است. در بحث کیفیت وجوب امر به معروف و نهی از منکر احکامی که از روایات و تحلیل فقها استخراج شد دلالت بر این موضوع دارد که امر به معروف و نهی از منکر بر همه لازم است که اگر با فعل حرام و ترک واجبی مواجه شدند بی‌تفاوت نباشند، و انزجار خود را با گفتار و کردار ابراز نمایند و این مقدار واجب عینی است.

کلیدواژه‌ها

امربه معروف؛ نهی از منکر؛ فقها؛ روایات؛ وجوب و اهمیت؛ کیفیت

مراجع