بررسی اثر موقعیت جغرافیایی بر عملکرد و ترکیب شیمیایی اسانس گیاه دارویی Teucrium stocksianum Boiss. جمع‌آوری شده از 4 منطقه استان هرمزگان

اکوفیتوشیمی گیاهان دارویی

دوره 10، شماره 3 - شماره پیاپی 39، آبان 1401، صفحه 13-23   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/ejmp.2022.1957148.1686

نویسندگان

مهشید رحیمی فرد^{* 1}؛ فاطمه سفیدکن²؛ راضیه عظیمی اترگله³؛ سمیه فکری قمی⁴؛ مهدی یحیی زاده¹

¹استادیار، بخش تحقیقات گیاهان دارویی و محصولات فرعی، موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور، تهران، ایران

²استاد، بخش تحقیقات گیاهان دارویی و محصولات فرعی، موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور، تهران، ایران

³استادیار، بخش تحقیقات گیاهان دارویی و محصولات فرعی، موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور، تهران، ایران

⁴دانشجوی دکتری، بخش تحقیقات گیاهان دارویی و محصولات فرعی، موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور، تهران، ایران.

چکیده

هدف از این تحقیق بررسی تاثیر رویشگاه بر کمیت و کیفیت اسانس گونهTeucrium stocksianum Boiss. است. بر این اساس سرشاخه این گونه در زمان گل دهی (مرداد ماه 1396 و 1397) از 4 منطقه از استان هرمزگان (ضلع شمالی کوه تنگ زاغ با ارتفاع 1100 متر از سطح دریا؛ کوه آبماه با ارتفاع 850 متر از سطح دریا؛ کوه تنگ زاغ با ارتفاع 1400 متر از سطح دریا و کوه انوه با ارتفاع 2000 متر از سطح دریا) جمع آوری و سپس بـا روش تقطیـر بـا آّب (سیستم کلونجر) اسانس گیری شد. آنالیز اسانس­ها طبق شرایط استاندارد با دستگاه­های GC و GC/MS انجام شد. نتایج نشان داد که شرایط اکولوژیکی و اقلیمی رویشگاه می­تواند کمیت و کیفیت مواد موثره اسانس را تحت تاثیر قرار دهد. همچنین با کاهش ارتفاع از میزان اسانس کاسته شده است. به‌طوری‌که کمترین میزان اسانس متعلق به نمونه کوه آبماه با ارتفاع 850 متر و بیشترین میزان اسانس به نمونه کوه انوه با ارتفاع 2000 متر، تعلق دارد. و به ترتیب ترکیبات موثره  اِلمول (2/4 تا 8/5 درصد)، کاریوفیلن اکسید (3/0 تا 7/1 درصد) و بتا-یودسمول (2/2 تا 12/1 درصد) و آلفا-پینن و میرسن از مهمترین  ترکیبات موجود در اسانس­ها به شمار می­روند که در نمونه­ های با ارتفاع کمتر مشاهده نشده­اند که این امر می‌تواند به دمای بالای هوا در مناطق رویش گیاه مرتبط باشد. همچنین ترکیباتی نظیر والریانول، پولگون، لیمونن و اپی-آلفا-کادینول به میزان قابل توجهی تنها در برخی از نمونه­ ها دیده شده اند که نشان از تاثیر شرایط اکولوژیکی و اقلیمی گیاه بر کیفیت اسانس می­دهد.

کلیدواژه‌ها

اسانس؛ اِلمول؛ بتا-یودسمول؛ کاریوفیلن اکسید؛ هرمزگان؛ Teucrium stocksianum

مراجع

1. Al Yousuf, M.H., Bashir, A.K., Dobos, Á., Veres, K., Nagy, G., Máthé, I. and Blunden, G. 2002. The composition of the essential oil of Teucrium stocksianum from the United Arab Emirates. Journal of Essential Oil Research, 14(1): 47-48.
2. Ali, N. and Shah, S.A. 2011. Antispasmodic activity of Teucrium stocksianum Pakistan Journal of Pharmaceutical Sciences, 24(2): 171-174.
3. Ali, N., Shah, S., Shah, I., Ahmed, G., Ghias, M. and Khan, I. 2011. Cytotoxic and anthelmintic potential of crude saponins isolated from Achillea Wilhelmsii Koch and Teucrium Stocksianum boiss. BMC complementary and alternative medicine, 11(1): 1-7.
4. Bakhtiari, M. and Asgarpanah, J. 2015. Volatile constituents of Teucrium stocksianum fruits from South of Iran. Journal of Essential Oil Bearing Plants, 18(5): 1174-1179.
5. Ibrar, M. and Hussain, F. 2009. Ethnobotanical studies of plants of Charkotli hills, Batkhela district, Malakand, Pakistan. Frontiers of Biology in China, 4(4): 539-548.
6. Grafakou, M.-E., Barda, C. and Skaltsa, H. 2020. Secondary metabolites of Teucrium species with toxic Effects. In M. Stanković (Ed.), Teucrium Species: Biology and Applications (pp. 211-230). Cham: Springer International Publishing.
7. Jaimand, K., Rezaee, M.B., Soltanipoor, M.A. and Mozaffarian, V. 2006. Volatile constituents of Teucrium stocksianum ssp. stocksianum from Iran. Journal of Essential Oil Research, 18(5): 476-477.
8. Hisham, A., Pathare, N. and Al-Saidi, S. 2006. The composition and antimicrobial activity of the essential oil of Teucrium Stocksianum Stocksianum leaf from Oman. Natural Product Communications, 1(3): 195-199.
9. Imran, M., Irfan, A., Mehmood, R., Sumrra, S.H., Assiri, M.A., Tareen, R.B., Perveen, S., Hussien, M., Khalid, N. and Al-Sehemi, A.G. 2022. Phytochemical, pharmacological and in silico studies on Teucrium stocksianum Journal of King Saud University - Science, 34(4): 101969.
10. Kovacevic, N.N., Lakusic, B.S., and Ristic, M.S. 2001. Composition of the
    essential oils of seven Teucrium species from Serbia and Montenegro. Journal of Essential Oil Research, 13(3): 163-165.
11. Maccioni, S., Baldini, R., Tebano, M., Cioni, P.L., and Flamini, G. 2007. Essential oil of Teucrium scorodonia ssp. scorodonia from Italy. Food chemistry, 104(4): 1393-1395.
12. Menichini, F., Conforti, F., Rigano, D., Formisano, C., Piozzi, F., and Senatore, F. 2009. Phytochemical composition, anti-inflammatory and antitumour activities of four Teucrium essential oils from Greece. Food chemistry, 115(2): 679-686.
13. Mojab, F., Javidnia, K., Yazdani D. and Rustaiyan A. 2003. Essential oil of the aerial parts of Teucrium stocksianum subsp. Stocksianum (Lamiaceae) from Iran. Jouranl of Medicinal Plants, 2(6) :49-54.
14. Omrani, G., SM, S., and Samani, M. 2003. Sugar and Insulin Levels of Type 2 Diabetic Patients. Shiraz E-Medical Journal, 4(4): 1-7.
15. Piozzi, F., Bruno, M., Rosselli, S., and Maggio, A. 2005. Advances on the chemistry of furanoditerpenoids from Teucrium Heterocycles-Sendai Institute of Heterocyclic Chemistry, 65(5): 1221-1234.
16. Radhakrishnan, R., Zakaria, M., Islam, M., Kamil, M., Ismail, A., Chan, K. and Al-Attas, A. 2001. Analgesic and anti-inflammatory activities of Teucrium stocksianum. Pharmaceutical biology, 39(6): 455-459.
17. Rahim, G., Qureshi, R., Gulfraz, M., Arshad, M. and Rahim, S. 2012. Preliminary phytochemical screening and ethnomedicinal uses of Teucrium stocksianum from Malakand Division. Journal of Medicinal Plants Research, 6(5): 704-707.
18. Rowshan, V., Zareiyan, F., Bahmanzadegan, A. and Hatami, A. 2019. Comparison of phytochemicals of essential oils in ecotypes of Teucrium polium polium in Fars province. EcoPhytochemical Journal of Medical Plants, 7(3): 1-14.
19. Shah, S.M.M., Ullah, F., Shah, S.M.H., Zahoor, M. and Sadiq, A. 2012. Analysis of chemical constituents and antinociceptive potential of essential oil of Teucrium Stocksianum collected from the North West of Pakistan. BMC complementary and alternative medicine, 12(1): 1-6.
20. Shah, S.M.M., Sadiq, A., Shah, S.M.H. and Khan, S. 2014. Extraction of saponins and toxicological profile of Teucrium stocksianum extracts collected from District Swat, Pakistan. Biological research, 47(1): 1-5.
21. Ulubelen, A., Topu, G., and Sönmez, U. 2000. Chemical and biological evaluation of genus Teucrium. Studies in Natural Products Chemistry, 23: 591-648.
22. Yavari, A.R. 2021. Evaluation of essential oil constituents of different organs from Teucrium stocksianum Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants Research, 37(5): 753-765.