بررسی فیتوشیمیایی و آنتی اکسیدانی اسانس و عصاره گیاه دارویی Tanacetum parthenium (L.) Schultz. در رویشگاه‌های مختلف استان گلستان

اکوفیتوشیمی گیاهان دارویی

دوره 10، شماره 3 - شماره پیاپی 39، آبان 1401، صفحه 85-96   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/ejmp.2022.1968061.1706

نویسنده

معصومه مازندرانی^*

دانشیار، گروه زیست شناسی، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران

چکیده

گیاه دارویی بابونه کبیر(مخلصه) (Tanacetum parthenium (L.) Schultz.) دارای شهرت جهانی به‌عنوان تب بر، مسکن، ضد عفونی کننده و ضد التهاب است و در رویشگاههای طبیعی استان گلستان نیز مصارف مشابه درمانی دارد. در این تحقیق به‌منظور بررسی فیتوشیمیایی اسانس و مقایسه عملکرد آنتی اکسیدانی گیاه در رویشگاه‌های مختلف استان‌، برگهای گیاه در مرحله گلدهی کامل به‌ترتیب از دو رویشگاه جنگلی 990 متر (زیارت) و کوهستان دراز نو (2200 متر) واقع در جنوب غرب استان در اواخر تیرماه 1398 جمع‌آوری گردید. اسانس‌گیری با استفاده از روش تقطیر با آب (طرح کلونجر) و شناسایی ترکیبات اسانس با استفاده از روش GC/ MS ارزیابی گردید. عصاره‌گیری با استفاده از روش خیساندن‌، اندازه گیری میزان فنل و فلاونویید کل و ارزیابی عملکرد آنتی اکسیدانی نمونه عصاره‌‌ها‌‌‌ نیز به‌ترتیب با استفاده از روش‌های DPPH و اسپکتوفوتومتری انجام گرفت. نتایج نشان داد با افزایش ارتفاع  میزان فلاونویید کل تا 148.2 میلی‌گرم معادل کوئرستین در هر گرم وزن خشک  و فنل کل تا 218.7 میلی‌گرم معادل گالیک اسید در هر گرم وزن خشک گیاه افزایش یافت‌، ضمن اینکه از بیشترین فعالیت آنتی‌اکسیدانی نیز (۸۹ درصد) در مهار رادیکال‌های آزاد DPPH برخوردار بود. به‌ترتیب ترکیبات کامفور (۱۲/۴۳- ۸/۵۴ درصد)‌، کامفن (6.9- 10.04درصد)‌، بورنیل استات (۱/۳- ۰۶/۶ درصد)، او8- سینئول و پارا- سیمن  هر کدام (۱/۳- ۳۶/۳ درصد) از مهمترین ترکیبات متشکله اسانس در هر دو رویشگاه بودند که  با افزایش ارتفاع در رویشگاه 2200 متر بیشترین میزان اسانس و بالاترین کمیت و کیفیت مواد موثره نیز گزارش گردید. این موضوع می‌تواند در تایید عملکرد بهتر دارویی این گیاه در ارتفاعات و همچنین مستند سازی علمی استفاده‌های دارویی از این  گیاه را به‌عنوان ضدالتهاب‌، ضدباکتری و مسکن در رفع و التیام زخم، تسکین دردهای میگرنی‌، زانو و قاعدگی را قابل بحث سازد.

کلیدواژه‌ها

آنتی‌اکسیدان؛ اسانس‌؛ استان گلستان‌؛ بابونه کبیر؛ فنل؛ فلاونویید؛ کامفور

مراجع

1. Alvarez, C.P.P., Bishop, C.D., and Pascual, V.M.J. 2001. Antifungal activity of the essential oil of flower heads of arland Chrysanthemum (Chrysanthemum coronarium) against agricultural pathogens. Phytochemy. 57: 99-102.
2. Arabshahi-Delouee, S. and Urooj, A. 2006. Antioxidant properties of various solvent extracts of mulberry (Morus indica) leaves. Food Chemistry, 102: 1233–1240.
3. Di Cesare Mannelli, L., Tenci, B., Zanardelli, M., Maidecchi, A., Lugli, A., Mattoli, L., Ghelardini, C. 2015. Widespread pain reliever profile of a flower extract of Tanacetum parthenium. Phytomedicine, 22: 752–758. [Cross Ref].
4. Baranello, M.P., Bauer, L., Jordan, C.T., and Benoit, D.S.W. 2015. Micelle delivery of parthenolide to acute myeloid leukemia cells. Cell. Mol. Bioeng. 2015, 8: 455–470. [CrossRef]
5. Ceylan S., Cetin S., Camadan Y., Saral O., and Tutus A. 2019. Antibacterial and antioxidant activities of traditional medicinal plants from the Erzurum region of turkey. Ir. J. Med. Sci. 188: 1303–9.
6. Czyz, M., Koprowska, K., and Sztiller-Sikorska, M. 2013. Parthenolide reduces the frequency of ABCB5-positive cells and clonogenic capacity of melanoma cells from anchorage independent melanospheres. Cancer Biol. Ther. 14, 135–145. [CrossRef] [PubMed]
7. Ebrahimzadeh M.A., Nabavi S.M., Nabavi S.J. and Bahramian, F. 2010. Antioxidant and free radical scavenging activity of officinalis L. Var. angustifolius, V. odorata, B. hyrcana and C. speciosum. Pakistan journal of pharmaceutical sciences, 23(1): 29-34.
8. Ghavam, M. 2021. Tripleurospermum disciforme (C.A.Mey.) Sch. Bip., Tanacetum parthenium (L.) Sch.Bip, and Achillea biebersteinii: efciency, chemical profle, and biological properties of essential oil . Ghavam Chem. Biol. Technol. Agric. 8:45.
9. Hadjiakhondi, A., Ameri, N., Khalighi, S.F. and Rustaiyan, A, 2003. A new Guaianolide from Tanacetum fruticulosum Daru. 11: 171-174.
10. Haziri, A., Govori, S., Ismaili, M., Faiku, F., and Haziri, I. 2009. Essential oil of Tanacetum parthenium from East park of Kosova. American Journal of Biochemistry and Biotechnology, 5(4): 226-228.
11. Huda E. Mahood L., Majeed Kadhem Abbas and Nisar Ahmad Zahid, 2022. Micropropagation of Feverfew (Tanacetum arthenium) and Quantification of Parthenolide Content in Its Micropropagated and Conventionally Grown Plants. Horticulturae, 8, 50
12. Izadi, Z., Esna-Ashari, M., Piri, K. and Davoodi, P, 2010. Chemical composition and antimicrobial activity of feverfew (Tanacetum parthenium) essential oil. Int. J. Agric. Biol. 12(5): 759-763.
13. Jaimand, K. 1999. Chemical compositions of the essential oil of parthenium. J. Med. Arom. Plants Res. 3: 15-26.
14. Jonson, E.S. 1984. Feverfew; A traditional herbal remedy for migraine arthritis. Sheldon press, London, England. P. 185.
15. Mahmoodzadeh, Y., Mazani, M., and Rezagholizadeh, L. 2017. Tanacetum parthenium extract on Hepatoprotective effect of methanolic CCl4-induced liver damage in rats. Toxicol. Rep. 4: 455–462. [CrossRef].
16. Majed-Jabari, T., Vatanpoor, H., Rustaiyan, A., Masoudi, S. and Monfared, A. 2002. Composition of the essential oil of Tanacetum khorassanicum (Krasch.) Parsa. a new species from Iran. J. Essent. Oil Res. 14: 380-381.
17. Mazandarani M., Zarghami Moghadam P., Zolfaghari M.R., and Ghaemi E. 2012. Effect of solvent type on phenolics and flavonoids content and antioxidant activities in Onosma dichroantum Journal of Medicinal Plants Research 2012; 6: 4481-8.
18. Mazandarani, M., Ghafourian, M., Khormali, A. 2014. Ethnopharmacology, antibacterial and antioxidant activity of Dittrichia graveolens (L.) W. Greuter. Which has been used as remedies antirheumatic, anti-inflammation and ant infection against Leishmaniasis in traditional medicine of Gorgan, Iran. Crescent Journal of Medical and Biological Sciences 1(4): 125-129.
19. Mazandarani, M., Gelare Borhani and Fathiazad, F. 2014. Phytochemical analysis, antioxidant activity and ecological requirements of Capparis spinosa in Golestan and Semnan provinces (North of Iran). Journal of Medicinal Plants and By-products (2014) 1: 21-26.
20. Mazandarani, M., Sineh Sepehr, K., Baradaran, B., Zarghami Moghaddam, P., and Khuri, V., 2013. Autecology, phytochemical and antioxidant activity of Peganum harmala seed extract in North of Iran (Tash Mountains). Journal of Medicinal Plants and By-products (2013) 2: 85-90.
21. Mozaffarian, V. 2007. A Dictionary of Iranian Plant Names, Farhang Moaser Publishers. Tehran, Iran. 534-536.
22. Ozer, H., Kilic, H., Gulluce, M. and Sahin, F. 2006. Essential oil composition of Tanacetum sorbifolium (Boiss.) Grierson from Turkey. Flav. Frag. J. 21: 543-545.
23. Pareek, A.; Suthar, M.; Rathore, G.; Bansal, V. 2011. Feverfew (Tanacetum parthenium): A systematic review. Pharmacogn. Rev. 2011, 5, 103. [CrossRef]
24. Pourianezhad, F., Tahmasebi, S., Abdusi, V., Nikfar, S., and Mirhoseini, M. 2016. Review on feverfew, a valuable medicinal plant. J. HerbMed. Pharmacol, 5: 45–49.
25. Polatoglu, K., Demirci, F., Demirci, B., Gören, N. and Baser, K. H. C., 2010. Antibacterial activity and the variation of Tanacetum parthenium (L.) Schultz Bip. essential oils from Turkey. J. Oleo Sci. 59(4): 177-184.
26. Polatoglu, K., Demirci, B., Görena N. and Baser, K.H.C. 2011. Essential oil composition of endemic Tanacetum zahlbruckneri (Nab.) and Tanacetum tabrisianum (Boiss.) Sosn. and Takht. from Turkey. Nat. Prod. Res. 25(6): 576-584.
27. Prashanth, S., Pooja, S., Suchetha, K.N., Vidya, V.K. 2015. Radical scavenging and antioxidant activities of ethanolic and aqueous extract from the leaves of feverfew (Tanacetum parthenium) and a synthetic compound parthenolide. J. Pharmacogn. Phytochem. 2015, 4, 223–227.
28. Rezaei F., Jamei R., and Heidari R. 2017. Evaluation of the phytochemical and antioxidant potential of aerial parts of Iranian Tanacetum parthenium.Pharm Sci. 2017;23:136–42.
29. Rolain JM, Abat C, Jimeno MT, Fournier PE, Raoult D., 2016. Do we need new antibiotics? Clin Microb Infect Dis.22: 408–15.
30. Sadat-Hosseini, M., Farajpour, M., Boroomand, N., and Solaimani-Sardou, F. 2017. Ethnopharmacological studies of indigenous medicinal plants in the south of Kerman, Iran. J. Ethnopharmacol. 199, 194–204. [CrossRef]
31. Sadat-Hosseini, M., Farajpour, M., Boroomand, N., and Solaimani-Sardou, F. 2017. Ethnopharmacological studies of indigenous medicinal plants in the south of Kerman, Iran. J. Ethnopharmacol. 199, 194–204. [CrossRef].
32. Shafaghat, A., Sadeghi, H., and Oji, K. 2009. Composition and antibacterial activity of essential oils from leaf, stem and root of Chrysanthemum parthenium (L.) Bernh. from Iran, Nat. Prod. Communic. 4(6): 859-860.
33. Shafaghat, A. 2012. Antibacterial Activity and Sesquiterpenoid Contents of the Essential Oil of Tanacetum punctatum (Desr.) Grierson. J. Essent. oil Bearing Plants. 15(2): 270-275.
34. Sokovic, M., Glamoclija, J., Marin, P.D., Dejan Brkic, D., and Griensven, L.J.L.D. 2010. Antibacterial Effects of the Essential Oils of Commonly Consumed Medicinal Herbs Using an In Vitro Model, Molecules. 15(11): 7532-7546.
35. Tadi´c, V., Živkovi´c, J., Bigovi´c, D., and Žugi´c, A. 2019.Variation of parthenolide and phenolic compounds content in different parts of Tanacetum parthenium (L.) Schulz Bip., Asteraceae during 18 months storage. Lek. Sirovine 39, 35–39. [CrossRef]
36. Tomsone, L., and ruma, Z. 2013. Comparison of different solvents for isolation of phenolic compounds from horseradish (Armoracia rusticana) leaves. Res. Rural Dev. 1: 104–110.
37. Wang, M. and Li, Q. 2015. Parthenolide could become a promising and stable drug with antiinflammatory effects. Nat. Prod. Res. 29(12): 1092-1101.
38. Weli, A., Al-Omar, W., Al-Sabahi, J., Gilani, S., Alam, T., Philip, A., Hossain, M., Touby, S. Biomarker profiling of essential oil and its antibacterial and cytotoxic activities of Cleome austroarabica. Adv. Biomark Sci. Technol. 3: 1–7.