بررسی تطبیقی مؤلفه‌های مارکسیستی رمان ژانی گل اثر ابراهیم احمد و دختر رعیت اثر محمود اعتمادزاده

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

دوره 16، شماره 63، مهر 1401، صفحه 1-14   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/clq.2022.1961533.2437

نویسندگان

بهار کاظمی¹؛ بدریه قوامی^{* 2}

¹گروه زبان وادبیات فارسی، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران

²استادیار گروه زبان وادبیات فارسی، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران.

چکیده

نقد مارکسیستی گونه‌ای از نقد ادبی است که از ارتباط جامعه و ادبیات سخن می‌گوید. در نقد مارکسیستی ادبیات را بر اساس شرایط تاریخی پدیدآورندۀ آن تحلیل می‌کنند. بنابراین برای نقد مارکسیستی شناخت زمینۀ تاریخی آن نیز ضرورت دارد با اشغال ایران و عراق و منطقۀ کردستان بعد از جنگ جهانی اول توسط نیروهای متفقین و روسیه، جریانی بر ادبیات فارسی و کردی مسلط می‌شود که بسیاری از نویسندگان آن‌ها را تحت تأثیر مارکسیسم و کمونیسم روسیه قرار می‌دهد. جامعۀ ایران در خلال و بعد از جنگ جهانی اول به دلیل ناکارآمدی نظام حاکم درگیر مشکلاتی همچون؛ فقر و تنگدستی، وجود نظام طبقاتی و فشار حاکم بر مردم توسط حکومت وقت بوده است، کردستان عراق نیز از دیرباز محل نزاع با دولت و حکومت‌های مرکزی وقت خود در پی یافتن حکومت و دولتی مستقل بوده است، اندیشۀ ناسیونالیست کردی در کردستان عراق و نیز تأثیرپذیری جامعۀ ایران و کردستان عراق از جریان‌های کمونیستی و مارکسیستی بعد از جنگ جهانی اول این زمینه را فراهم می‌کند که به بررسی آثار نویسندگان ادبیات فارسی و کردی و تأثیرپذیری آن‌ها از این جریان‌ها پرداخته شود. در این پژوهش به نقد مارکسیستی رمان ژانی گل و دختر رعیت که می‌توان گفت در ادبیات فارسی و کردی هر دو اثر جزو نخستین داستان‌های واقع‌گرای اجتماعی هستند بر اساس مؤلفه‌های نقد مارکسیستی پرداخته شده است و پس از بررسی‌هایی که در این پژوهش انجام گرفته مشخص شده است که؛ محمود اعتمادزاده و ابراهیم احمد رمان‌هایشان را وسیله‌ای برای بیان افکار خود قرار داده‌اند.

کلیدواژه‌ها

ادبیات معاصر؛ ادبیات کردی؛ نقد مارکسیستی؛ ژانی گل؛ دختر رعیت

مراجع

آبراهامیان، پرواند (1384)، ایران بین دو انقلاب، ترجمه کاظم فیروزمند و دیگران، تهران: نشر مرکز.

آشوری، داریوش (1387)، دانشنامه سیاسی، چاپ شانزدهم، تهران: نشر مروارید.

احمد، ابراهیم (1358) ژانی گل، ترجمه محمد قاضی و احمد قاضی، تهران: نگاه.

اسکارپیت، روبر (1376)، جامعه شناسی و ادبیات، ترجمه مرتضی کتبی، چاپ دوم، تهران، سمت.

اعتمادزاده، محمود (م.ا.به آذین) (1342)، دختر رعیت،چاپ دوم، تهران: انتشارات نیل.

ایگیلتون، تری (1358)، مارکسیسم و نقد ادبی، ترجمه محمد امین لاهیجی، تهران: نشر کار.

برسلر، چارلز (1396)، درآمدی بر نظریه­ها و روش­های نقد ادبی، ترجمه مصطفی عابدینی­فرد، چاپ چهارم، تهران: نیلوفر.

برلین، آیزایا (1377)، متفکران روس، ترجمه نجف دریابندری، چاپ دوم، تهران: خوارزمی.

رندل، جاناتان (1387)، با این رسوایی چه بخشایشی، ترجمه ابراهیم یونسی، تهران: نشر پانیذ.

رواسانی، شاپور (1381)، نهضت جنگل، تهران: دفتر پژوهش های فرهنگی.

ریتز، جورج (1374)، نظریه جامعه­شناسی در دوران معاصر، ترجمه محسن ثلاثی، چاپ دوم، تهران: انتشارات علمی.

ساچکوف، بوریس (1362)، تاریخ رئالیسم، ترجمه محمدتقی فرامرزی، چاپ اول، تهران، تندر.

فخرایی، ابراهیم (1362)، سردار جنگل، تهران: دفتر پژوهش­های فرهنگی.

کوچرا، کریس (1377)، جنبش ملی کرد، ترجمه ابراهیم یونسی، چاپ دوم، تهران: نگاه.

گلدمن، لوسین (1382)، نقد تکوینی، ترجمه محمد تقی غیاثی، چاپ اول، تهران: مؤسسه انتشارات نگاه.

گلدمن، لوسین (1376)، جامعه­شناسی ادبیات و دفاع از جامعه­شناسی رمان، ترجمه محمدجعفر پوینده، چاپ نخست، تهران: هوش و ابتکار.

لوکاچ، جورج (1380)، نظریه رمان، ترجمه حسن مرتضوی، چاپ اول، تهران: نشر قصه.

لوکاس بلانچارد، جورج (1379)، نویسنده ـ نقد ـ فرهنگ، ترجمه اکبر معصوم بیگی، چاپ اول، تهران: نشر دیگر.

میرصادقی، میمنت (ذوالقدر) (1379)، رمان­های معاصر فارسی، تهران: نیلوفر.

ولک، رنه (1375)، تاریخ نقد جدید، ترجمه سعید ارباب شیرانی، جلد سوم، چاپ اول، تهران، نیلوفر.

مقالات و پایان نامه­ها

امیری، مریم (1393)، «نقد ساختاری رمان دختر رعیت اثر به آذین»، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه الزهرا، گروه زبان و ادبیات فارسی.

ایزد، راضیه (1394)، «واقعیت­های تاریخی در رمان فارسی دهه­های سی و چهل با تکیه بر چهار رمان دختر رعیت، ده نفر قزلباش، توپ و سووشون»، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه خوارزمی، گروه زبان و ادبیات فارسی.

شاه حسینی، محمد (1396)، «بررسی سیر تحول عناصر داستان در رمان فارسی با تکیه بر ده رمان معروف سووشون، دختر رعیت، بره گمشده راعی، شوهر آهو خانم، ثریا در اغما، داستان یک شهر، زیبا، درازنای شب، سنگ صبور، طوبی و معنای شب» پایان­نامه دکتری، دانشگاه سمنان، گروه زبان و ادبیات فارسی.

فرضی، حمیدرضا و قبادی سامیان پریسا (1392)، «بررسی رمان دختر رعیت محمود اعتمادزاده بر اساس دیدگاه ساخت­گرایی تکوینی لوسین گلدمن»، فصلنامۀ بهارستان سخن، سال نهم،شماره 21،ص 1-22.

فوتوگرافی، ناصر (1385)، «مروری اجمالی بر زندگی محمود اعتمادزاده» چیستا، ش230، ص724-731.

قادر مام­صالح، کمال (1398) «بررسی احوال و آثار ادبی ابراهیم احمد»، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد سنندج، گروه زبان و ادبیات فارسی.

کاظمی، بهار؛ احمدی، جمال؛ قوامی، بدریه و بزرویی، رضا (1399) «نمود رئالیسم سوسیالیستی در ادبیات کردی: بررسی جایگاه و آثار ابراهیم احمد»، پژوهشنامۀ ادبیات کردی، سال ششم شماره 2، پیاپی10، پاییز و زمستان،صص17-33.

موسوی، فاطمه (1392)، «نقد جامعه­شناختی ادبیات داستانی ایران بین سال­های 1320-1332 با تأکید بر داستان­های زن زیادی، به دزدی رفته­ها، حاجی­آقا و نامه­ها»، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه سمنان، گروه زبان و ادبیات فارسی.

نورزاده، مهناز (1393)، «تحلیل و بررسی رمان ژانی­گل (درد ملت) از دیدگاه رئالیسم»، دومین کنفرانس بین­المللی آینده پژوهی، مدیریت توسعه اقتصادی، صص1-13.

یزدانی خرم، مهدی (1385)، خداحافظ رفیق، 17 روزنامه شرق، شماره777.