تحلیل شخصیت بلبل در منظومه «هنرستان عالی مرغان» ریاضی یزدی براساس نظریه‌ی عشق «اریک فروم»

مطالعات زبان و ادبیات غنایی

دوره 12، شماره 43، مرداد 1401، صفحه 82-96   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مژگان کمال مهریزی^{* 1}؛ سیدخلف حوتی نژاد²؛ آسیه ذبیح نیا عمران³

¹دانشجوی کارشناسی ارشد ادبیات کودک و نوجوان، دانشگاه پیام نور، ایران

²کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور، ایران

³دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور، ایران

چکیده

مقاله حاضر به بررسی مثنوی «هنرستان عالی مرغان» از ریاضی یزدی (1290-1360 ه.ق) براساس نظریۀ عشق اریک فروم (1900- 1980م.) می‌پردازد. «هنرستان عالی مرغان» شعری است غنایی که از زبان مرغان بصورت سمبولیک و تمثیلی، در چهارصد بیت و در هفت قسمت سروده شد. فروم نخستین کسی بود که بحث هنر عشق ورزیدن را مطرح کرد و زمینه‌ای گسترده برای تحقیق و بررسی، ارائه راهکارهای عملی دربارۀ عشق را فراهم ساخت. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر ابزار کتابخانه‌ای و با بهره‌مندی از نظریه‌ی روانشناختی عشق اریک فروم، بر آنست که به این پرسش اصلی پاسخ دهد: بلبل از دیدگاه روانشناسی اریک فروم، به چه میزان از شرایط عاشقی برخورداراست؟ براساس ما‌حصل تحقیق، بلبل در «هنرستان عالی مرغان» عاشقی راستین است که در راه عشق، سختی‌های بسیاری تحمل می‌کند و مطابق نظریه‌ی فروم از خصایصی چون استغنا، مهربانی، احساس مسئولیت، احترام و معرفت، به طور کامل برخوردار است و با نمودهای واقعی عاشق حقیقی اریک فروم کاملا مطابقت دارد.

کلیدواژه‌ها

ریاضی یزدی"؛ هنرستان عالی مرغان"؛ شخصیت بلبل"؛ اریک فروم؛ "؛ نظریه‌ی عشق"

مراجع

اسداللهی، خدابخش؛ قاسمی‌زاده، حسین (1399). تحلیل شخصیّت فرهاد در منظومۀ خسرو و شیرین نظامی بر اساس نظریۀ اریک فروم. فصلنامۀ ادبیّات و پژوهش‌های میان رشته‌ای. 2 (3)، 20-1.

اعتمادی‌زاده، هدایت‌اله؛ نصر، احمدرضا؛ لیاقت‌دار، محمدجواد (1388). نگاهی کلی به برنامۀ درسی میان‌رشته‌ای. فصلنامۀ مطالعات میان رشته‌ای در علوم انسانی. 1 (3)، 53-19.

افلوطین (1389). دورۀ آثار افلوطین (تاسوعات). ترجمۀ محمدحسین لطفی. تهران: نشرخوارزمی.

جاهد خانشی، نرگس؛ نجفی افرا، مهدی؛ جلالی شیجانی، جمشید (1399). رابطه عشق با معرفت شهودی نزد افلوطین. پژوهش‌های معرفت‌شناختی، 9 (20)، 23-7.

رحمانی، غلامرضا (1387). فلسفۀ عرفان افلوطین. تهران: نشرسفینه.

ریاضی یزدی، سیدمحمدعلی (1395). دیوان ریاضی یزدی. گردآوری و تدوین سید محمود رستگار. چاپ دوم. یزد: نشر آرتاکاوا.

شعیبی، فاطمه (1392). عشق از دیدگاه روان‌شناسی و جامعه‌شناسی. تهران: نشر الکترونیکی کتاب سبز.

طغیانی، اسحاق؛ هادی، حکیمه (1389). بررسی مفهوم فقر و استغنا در مثنوی معنوی. پژوهشنامه زبان و ادبیات تعلیمی. 2 (5)، 56-41.

عباس‌زاده، خداویردی؛ طاهرلو، هانیه (1392). تجلی عشق در اشعار مولانا. عرفان اسلامی (ادیان و عرفان). 9 (36)، 119-93.

عبدالرحیمی، محمد؛ فعّالی، محمّدنقی (1394). تأثیر عشق بر سلامت معنوی نزد فروم و مولوی. پژوهشنامه ادیان. 9 (18)، 105-73.

علوی زاده، مریم؛ فضائلی، سیده مریم (1391، اردیبهشت ماه). بررسی و تحلیل رویکردهای بینارشته‌ای زبان‌شناسی. دومین همایش ملی نقد ادبی. تهران: خانه کتاب.

فروم، اریک (1397). هنر عشق ورزیدن. ترجمۀ پوری سلطانی. چاپ 33. تهران: نشر مروارید.

 فروم، اریک (1399). هنر عشق ورزیدن. ترجمۀ شهناز کمیلی زاده. تهران: نشر سنگ.

فلوطین (1366). مجموعه آثار فلوطین. ترجمۀ محمدحسن لطفی. 2 جلد. تهران: خوارزمی.

قلمسیاه، اکبر (1387). گل سرخ ریاضی و هزار دستان اسکار وایلد. مجلۀ یغما. 2 (47). صص212-221.

قنبرعلی باغنی، زهرا (1396). تفسیر کاربردی گونه‌های مختلف معشوق در اشعار سیمین بهبهانی بر تکیه بر نظریات اریک فروم. مجله تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا). 9 (32)، 310-273.

 قیصریان، اسحاق؛ زاهدی مازندرانی، محمد جواد؛ مهرآیین، مصطفی؛ ملکی، امیر (1396). مطالعه عشق از منظر روان‌شناسی، جامعه­شناسی، فلسفه و زبان شناسی؛ ارائه یک نظر ترکیبی. فصلنامه پژوهش‌های روان‌شناسی اجتماعی. 7 (28)، 82-55.

مولوی،‌ جلال الدین محمد (1378). مثنوی معنوی. بر اساس نسخه رینولد الین نیکلسون به کوشش کاظم دزفولیان. تهران: نشر طلاییه.

نظری، نجمه؛ کمالی، راهله (1394). عشق از دیدگاه سعدی و اریک فروم. پژوهشنامه ادب غنایی. 13 (24)، 282-267.

نوروزی خشت، مریم (1395، تیر ماه). تفاوت عشق از دیدگاه عطار و مولانا. اولین کنفرانس بین المللی ادبیات و زبان‌شناسی. تهران: انجمن علمی هم‌اندیشان ایران زمین.