تبیین مدل کیفیت‌های طراحی شهری پل‌های اجتماعی

فصلنامه مطالعات فضا و مکان

مقاله 2، دوره 1، شماره 1، آذر 1401، صفحه 19-32   

نوع مقاله: مقاله تخصصی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jsps.2022.1958656.1001

نویسندگان

زهرا جمشیدیان¹؛ سید علی صفوی^{* 2}؛ احسان رنجبر²

¹گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس تهران، ایران

²گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

موضوع فضاهای شهری پیاده‌ مدار به‌عنوان رویکردی غالب در ادبیات طراحی شهری دارای اهمیت فراوان است. ضرورت توجه به این موضوع در کلان‌شهرها به‌دلیل توسعه‌ی فضاهای خودرو ‌محور و کاهش قابلیت پیاده ‌مداری بیش‌از پیش احساس می‌شود. نوعی از فضاهای پیاده که از دیرباز در شهرها وجود داشته‌اند؛ پل‌های اجتماعی بوده‌اند. بنابراین مفهوم "پل به مثابه فضای اجتماعی" که به ‌خصوص در کشور ما جایگاه واجد ارزشی داشته ‌است می‌تواند بازتعریف و تدقیق شده و در توسعه‌ فضاهای امروزی مورد استفاده قرارگیرد. علاوه‌ بر قابلیت پیاده ‌مداری، پل‌های اجتماعی دارای فواید دیگری نیز هستند که می‌تواند در سطوح مختلف از محله تا سطح جهانی، تأثیرگذار باشد؛ چرا که پتانسیل زیادی برای طراحی خلاقانه را دارند و می‌توانند در جهت تأمین اهدافی مانند ایجاد تعاملات اجتماعی، خلق خاطرات جمعی، ایجاد هویت و کارکرد پویا برای شهرها به‌کار گرفته‌ شوند. این پژوهش با رویکرد کیفی، در پی کشف عواملی است که پل‌های شهری را به فضاهای اجتماعی موفق تبدیل می‌کند. بنابراین پس از مطالعات مبانی نظری و تجارب جهانی، دو مورد از پل‌های تهران که زندگی شهری در آن ‌ها جریان دارد مورد پژوهش قرار گرفتند. مراجعه‌کنندگان این فضاها به‌طور تصادفی انتخاب شده و مصاحبه‌ عمیق در رابطه با کشف کیفیت‌های فضا با آن‌ها انجام شده ‌است و جمع ‌آوری داده‌ها به روش مصاحبه تا اشباع نظری ادامه‌ یافته ‌است. سپس داده‌های جمع ‌آوری‌شده به روش تحلیل محتوا مورد تجزیه‌ و تحلیل قرار گرفته‌اند. بر‌اساس نتایج این پژوهش معیارهای کیفیت پل‌های اجتماعی برساخته‌ی دو مؤلفه‌ی عملکردی و ادراکی است. 

کلیدواژه‌ها

کیفیت طراحی شهری؛ پل‌های اجتماعی؛ پل پیاده؛ پیاده‌مداری؛ تفرجگاه پیاده

سایر فایل های مرتبط با مقاله

2- 1001 Safavi Eng. 031001.pdf

مراجع

امیرشاه کرمی، سیدعبدالعظیم. (1385). بازخوانی مهندسی پل خواجو. گلستان هنر. 6، 81-94.

بحرینی، سیدحسین، خسروی، حسین. (1389). معیارهای کالبدی-فضایی موثر بر میزان پیاده‌روی، سلامت و آمادگی جسمانی. نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی 2(43)، 5-16.

پاکزاد، جهانشاه. (1384). راهنمای طراحی فضاهای شهری در ایران، شرکت طرح و نشر پیام‌سیما، وزارت مسکن و شهرسازی.

پورجعفر، علی، رنجبر، احسان و خرمی، علی. (1396). تببین مدل نوین کیفیت‌های طراحی شهری فضاهای شهری زیرزمینی. نقش جهان، مطالعات نظری و فناوری‌های نوین معماری و شهرسازی. 7(3)، 79-94.

ترکاشوند، عباس، جهانبخش، حیدر و کریمی نژاد، مریم. (1395). بازشناسی مؤلفه‌های تأثیرگذار بر شکل‌گیری هویت و خاطره جمعی در فضاهای شهری پیرامون پل‌های تاریخی.  نشریه علمی – پژوهشی انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران. 8(13)، 5-14.

جیکوبز، جین. (1386). مرگ و زندگی شهرهای بزرگ آمریکایی. (ترجمه حمید پارسی و آرزو افلاطونی). تهران: انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.

حسین‌زاده دلیر, کریم و آشنا، لاله. (1390). نظم بصری در شهرسازی سنتی ایران، مطالعه موردی: بازار تبریز. نشریه جغرافیا و برنامه ریزی. 16(37), 25-57.

رنجبر, احسان، رئیس اسماعیلی, فاطمه. (1389). سنجش کیفیت پیاده راه های شهری در ایران نمونه موردی: پیاده راه صف (سپهسالار) تهران. نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی 2(42)، 83-93.

علی بخش، ندا و محمدخانی، ساناز. (1395). بررسی عملکرد زیبا شناسی طراحی پل در معماری شهری (نمونه مورد مطالعه پل طبیعت تهران). دومین همایش بین المللی معماری، عمران و شهرسازی در آغاز هزاره سوم. تهران. 

فرشیدنیک, فرزانه و افهمی، رضا. (1389). پل‌_سکونتگاه سیر تکامل پیوستگی کاربرد عبور و سکونت در پل‌های ایران. نشریه هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی. 2(41)، 55-66.

فرشید نیک، فرزانه، افهمی، رضا و طاووسی، محمود. (1390). بررسی تجلی حکمت صدرایی در معماری اصفهان عصر صفوی (پل خواجو، ترجمان اسفار اربعه ملاصدرا). دو فصلنامه‌ی دانشگاه هنر، نامه‌ی معماری و شهرسازی. 4(7)، 49-66.

کریمی نژاد، ..... ......... ......... (1394)،

گلکار، کوروش. (1379). مؤلفه‌های سازنده کیفیت طراحی شهری. نشریه علمی_ پژوهشی صفه. 32، 38-65.

لک، آزاده و جلالیان، سحر. (1397). تجربه ی معنای مکان فضای شهری: کاربرد تحلیل محتوای کیفی در کشف معنای باغ فردوس. مجله علمی_پژوهشی مطالعات معماری ایران. 13، 71-88.

محمدی، محمود، چنگلوایی, یونس. (1392). ارزیابی مؤلفه های کیفیت فضای شهری بر میزان مطلوبیت مسیرهای پیاده گردشگری (مورد پژوهی الویت بندی مسیرهای گردشگری پیاده در شهر اصفهان). معماری و شهرسازی ایران. 5(4)، 32-15.

مدنی پور، علی. (1379).  طراحی فضای شهری، نگرشی به فرایند اجتماعی و مکانی، ترجمه فرهاد مرتضایی. تهران: شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری.

مروج تربتی، خاطره و پورنادری، حسین. (1392). بررسی تداوم سنت‌های مؤثر در شکل‌گیری پل خواجو براساس مطالعه تطبیقی پل‌های تاریخی شهر اصفهان. فصلنامه علمی پژوهشی مرکز پژوهشی هنر معماری و شهرسازی نظر (باغ نظر). 27، 61-70.

منصوری، مریم‌السادات. (1394). زیباشناسی فضای جمعی؛ ارزیابی زیبایی در سه فضای شهر تهران. مجله علمی منظر، 7(30)، 62-69.

ناظمی، الهام، حبیب، فرح و ماجدی، حمید. (1394). کارکرد پل به عنوان فضای شهری. فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی 4(16)، 23-34.

ناظمی، الهام و محقق نسب، عنایت الله. (1394). لزوم بازطراحی پل‌های عابر پیاده در جهت بهبود منظر شهری (با الگوگیری از نمونه‌های موفق ایران و جهان). دومین کنفرانس ملی معماری و منظر شهری پایدار، موسسه بین المللی معماری، شهرسازی مهرازشهر.

ندائی، سمیه و کاملی، محسن. (1396). بررسی پل طبیعت تهران و تأثیر آن در منظر شهری. اولین همایش ملی معماری و شهرسازی (اندیشه، نظریه‌ها و روش‌ها). ملایر، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ملایر. 9(31)، 1-11.

Alison C. (2002). Brooklyn Bridge, NY, USA; Available from: https://www.pps.org/places/ brooklyn-bridge [20 October 2019].

Bentley, I. et al. (1985). Responsive Environments: A Manual for Designers, London: The Architectural.

Bogle M, Diby S, Burnstein E. Equitable Development Planning and Urban Park Space, Early Insights from DC’s 11th Street Bridge Park Project, Urban Institute, Washington,2016;  Available from: www.urban.org [20 October 2019].

Bupp M. (2002). Charles bridge, Prague; Available from: https://www.pps.org/places/charles-bridge [20 October 2019].

Burke S. (2015). Building Bridge as a Public Spaces not just Infrastructure, project for public spaces; Availablefrom:  https://www.pps.org/article/bridge-and-placemaking [1 October 2019].

Carmona, M. (2003). Public places, Urban spaces; Architectural press.

Gehl, J. (1986).

Habermas, J. (1978). L’espace public: archéologie de la publicité comme dimension constitutive de la société bourgeoise, traduit par Marc Buhot de Launay, Paris: Payot.

Holsti Ole-R. (2002). Content analysis for the social sciences and humanities; Translated by Salarzadeh-Amiri N, Tehran, Allameh Tabataba’i University.

Jacobs, A & D. Appleyard. (1987). Toward an Urban Design Manifesto; JAPA, 53(1): 112-120.

Lynch, K. (1981). A Theory of Good City Form, Cambridge, Mass: MIT Press.

Punter J. V. & M. Carmona. (1997).The Design Dimension of Planning: Theory, Content and Best Practice for Design Policies, London: E & FN Spon.

Salamak M, Fross K. (2016). Bridges in Urban Planning and Architectural Culture, Journal of Procedia Engineering; 161: 207-212. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1877705816327382

Trancik, R. (1986). Finding Lost Space: Theory of Urban Design, New York: Van Nostrand Reinhold.

Whyte W H. (1980). The Social Life of Small Urban Spaces, Tuxedo Maryland: Printers II Inc.

https://www.archdaily.com [20 October 2019].