شناسایی و تبیین مولفه‌های رفتار اخلاقی معلمان در فرایند آموزش با تاکید بر ابعاد دانش معلمی

فصلنامه رهبری و مدیریت آموزشی

دوره 16، شماره 3 - شماره پیاپی 61، آذر 1401، صفحه 147-182   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

رضا معصومی نژاد^{* 1}؛ قهرمان مددلو²؛ شهلا بابائی³؛ زهرا بابائی⁴؛ دل انگیز شامی⁵

¹دکتری مطالعات برنامه درسی، مدرس دانشگاه فرهنگیان (شهید مطهری)، خوی، ایران

²دکتری مطالعات برنامه درسی، استادیار دانشگاه فرهنگیان (شهید مطهری)، خوی، ایران.

³دکتری ادبیات عرب، دانشگاه خوارزمی، کرج، ایران

⁴دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد مرند، مرند، ایران

⁵دانشجوی کارشناسی آموزش ابتدایی دانشگاه فرهنگیان، خوی، ایران.

چکیده

هدف از مطالعه حاضر شناسایی شاخصه‌های رفتار اخلاقی معلمان و تبیین آن مطابق با ابعاد چندگانه دانش معلمی در فرایند آموزش دانش‌آموزان بود. رویکرد تحقیق کیفی از نوع  روش تحلیل محتوای متعارف با ماهیت خود مفهومی بود. مشارکت‌کنندگان پژوهش معلمان شهرستان‌های خوی و چایپاره در سال تحصیلی 1400-1399 بود که 23 نفر از آنان از طریق نمونه‌گیری هدف‌مند از نوع شاخص انتخاب شدند. در این راستا مصاحبه‌های نیمه ساختار یافته ای از آنها صورت گرفت و فرایند نمونه‌گیری تا اشباع کامل داده‌ها ادامه یافت. برای روایی یافته‌ها از روش خود بازبینی محقق و مرور مشارکت‌کنندگان و برای تعیین پایایی داده‌ها از بررسی موازی کدگذاران استفاده شد. یافته‌ها نشان داد که 7 مضمون اصلی رفتار اخلاقی معلمان در فرایند آموزش شامل خود هویت‌شناسی، هدف‌مندی آموزشی، همزیست‌پذیری نوعی، واقع‌گرایی اخلاقی، تعلق‌پذیری شناختی، کنشگری اقتضایی و بهزیستی آموزشی است که با 24 مضمون فرعی و 171 کد اولیه، در راستای پیاده‌سازی انواع دانش معلمی در کلاس درس هستند. نتایج نشان داد که مولفه‌های هفت‌گانه، به عنوان جنبه‌هایی از دانش معلمان در فرایند آموزش و تدریس، منعکس‌کننده‌ی ماهیت اخلاق‌مدارانه رفتار آنها در موقعیت‌های آموزشی هستند که می‌توانند انتظارات جامعه ذینفعان را در رابطه با ویژگی‌های یک معلم اثربخش محقق کرده و در عمل به کار گرفته شوند.

کلیدواژه‌ها

رفتار اخلاقی؛ فرآیند آموزش؛ دانش معلمی

مراجع

ایمان، محمد تقی. نوشادی، محمودرضا. (1390). تحلیل محتوای کیفی، فصلنامه پژوهش، 3(2): 44-15.

بزرگ، حمیده. مهرمحمدی، محمود. طلائی، ابراهیم. موسی پور، نعمت اله. (1398). فهم دانش شخصی-عملی؛ حرکت از آن چه معلمان باید بدانند به آن چه می دانند، نظریه و عمل در برنامه درسی، 13(7): 78-53.  

کد خدایی، محبوبه السادات. (1395). معلم دانشمند: نگاهی کاستی‌جویانه به دانش معلم، راهبردهای نوین تربیت معلمان، (2)2: 50-33.

میکائیلی منیع، فرزانه. فرجی، اسرین. (1400). ساخت و اعتباریابی مقیاسی برای سنجش دانش محتوای آموزشگری دانشجو معلمان رشته آموزش ابتدایی، مطالعات سیاستگذاری تربیت معلم، (3)4: 71-41.

Abedini, S., Imani, E., &   Fazli, A. (2019). Educational Ethical Challenges in the Viewpoint of Students in Medical Sciences: A Qualitative Study with Content Analysis Approach, Hormozgan Medical Journal, 23(2): 1-8.

Agir, M. S. (2019). The Effect of Perceived Teacher Behaviors on Students' Self-Esteem and Attitudes towards Learning, Journal of Education and Learning, 8(5): 203-218.

Al-Hothali, H. M. (2018). Ethics of the Teaching Profession among Secondary School Teachers from School Leaders' Perspective in Riyadh, International Education Studies, 11(9): 47-63.

Bjerke, A. H., & Solomon, Y. (2020). Developing Self-Efficacy in Teaching Mathematics: Pre-Service Teachers' Perceptions of the Role of Subject Knowledge, Scandinavian Journal of Educational Research, 64(5): 692-705.

Boru, N. (2020). Ethical Dilemmas: A Problematic Situation for Teachers, International Journal of Progressive Education, 16(3): 1-17.

Bulakh, V. P., & Shandruk, S. I. (2022). The Future of Ukrainian EFL Professional Education: Certificates of Excellence or Certificates of Attendance, Review of Education, 10(1): 1-28.

Da silva, P. F., Ishii, I., & Krasilchik, M. (2020). Code of Ethics for Teachers: A Dilemma, Educacao em Revista, 36: 1-12.

Debes, G. (2021). Teachers' and Administrators' Perception about the Concepts of "Ethical Behavior" and "Attitude", International Journal of Curriculum and Instruction, 13(1): 756-772.

Ding, A. C., & Wang, H. H. (2018). Unpacking teacher candidates’ decision-making and justifications in dilemmatic spaces during the student teaching year, Asia-Pacific Journal of Teacher Education, 46(3): 1-18.

Donnelly, J., & Berry, L. (2019). Considering the Environment: An Expanded Framework for Teacher Knowledge, Journal of Learning Spaces, 8(1): 42-49.

Ernest, P. (2019). The ethical obligations of the mathematics teacher, Journal of Pedagogical Research, 3(1): 80- 91.

Jambunathan, S., Jayaraman, J. D., & Adesanya, R. (2022). Comparison of Beliefs about Classroom Ethical Practices among Early Childhood Teachers in India and the USA: An Exploratory Study, Education, 50(2): 197-210.

Ilgan, A., & Ekiz, M. (2020). The Relationship between the Teachers' Expectation on the School Principals' Ethical Behaviors and the School Principals' Ethical Leadership Behaviors, Journal of Education and Educational Development, 7(2): 193-215.

Koc, M. H., & Fidan, T. (2020). Teachers' opinions on ethical and unethical leadership: A phenomenological research, Kuram ve Uygulamada Egitim Yonetimi, 26(2): 355-400.

Komardi, D., & Ayu, S. N. (2018). Pengaruh Disiplin Kerja dan Motivasi Kerja Terhadap Kinerja Guru SMA Muhammadiyah 1 Pekanbaru, Jurnal KURS, 3(1): 56-66.

Lee, D. J., Grace, B. Y., Sirgy, M. J., Singhapakdi, A., & Lucianetti, L. (2018). The effects of explicit and implicit ethics institutionalization on employee life satisfaction and happiness: The mediating effects of employee experiences in work life and moderating effects of work–family life conflict, Journal of Business Ethics,147(4): 855-874.

Lishchinsky, O. S. (2019). Toward Lifelong Learning: A Cross-National Analysis of Codes of Ethics for Educators, Curriculum and Teaching, 34(2): 73-95.

Ozan, M. B., Polat, H, Gundüzalp, S, & Yaras, Z. (2017). Etik kodlara iliskin okul yoneticilerinin gorusleri ve etik kod onerileri School administrators’ opinions and suggestions on codes of ethics, Fırat Universitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 27(1): 43-52.

Ozen, F. (2018). On the Intermediary Effect of Organizational Policy: The Effect of Perceived Ethical Climate on Corruption Behavior of Teachers, Journal of Education and Training Studies, 6(8): 52-65.

Ozyıldırım, G., & Gumus, F. O. (2019). Relationship Between Classroom Management Beliefs and Ethical Sensitivity Levels of Prospective Elementary Math-ematics Teachers, Journal of Teacher Education and Educators, 8(2): 131-155.

Peace, H., Fuentes, S. Q., & Bloom, M. (2018). Preservice Teachers' Transforming Perceptions of Science and Mathematics Teacher Knowledge, International Journal of Educational Methodology, 4(4): 227-241.

Riedler, M. & Eryaman M.Y. (2016). Complexity, Diversity and Ambiguity in Teaching and Teacher Education: Practical Wisdom, Pedagogical Fitness and Tact of Teaching, International Journal of Progressive Education, 12(3): 172-186.

Sahin, F., & Yuksel. I. (2021). Meaning and Uniqueness of Ethics and Ethical Teacher Behaviors in the Teaching Profession, inquiry in education, 13(2): 1-17.

Shapira-Lishchinsky, O. (2020). A multinational study of teachers’ codes of ethics: Attitudes of educational leaders, NASSP Bulletin, 104(1): 5-19.

Sozer, M. A. (2019). Effective Teacher Immediacy Behaviors Based on Students' Perceptions, Universal Journal of Educational Research, 7(2): 387-393.

Turk, M., & Vignjevic, B. (2016). Teachers Work Ethic: Croatian Students Perspective, Foro de Educacion, 14(20): 489-514.

Zhunusbekova, A., Koshtayeva, G., Zulkiya, M., Muratbekovna, O. L., Kargash, A., &Vasilyevna, S. M. (2022). The Role and Importance of the Problem of Ethics in Education, Cypriot Journal of Educational Sciences, 17(3): 787-797.