شیوه‌های تأثیرپذیری محمّد اقبال لاهوری به شیوۀ اقتباس از قرآن کریم

جستار نامه: ادبیات تطبیقی (فارسی- انگلیسی)

مقاله 4، دوره 6، شماره 21، آذر 1401، صفحه 71-106   

نوع مقاله: مروری

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/rpcl.2022.697411

نویسندگان

علی زابلی مهدی آبادی¹؛ احمد صادقیان^{* 2}؛ ابوالقاسم عاصی مذنب³

¹دانشجوی دکتری گروه علوم قرآن و حدیث، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران

²استادیارگروه علوم قرآن و حدیث، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران. (نویسندۀ مسئول)

³استادیارگروه علوم قرآن و حدیث، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران

چکیده

تجلّی کلام الهی در شعر، مایۀ طراوت، عمق و استواری آن می‌شود و هر اندازه که اثر ادبی از مفاهیم متعالی پر بارتر باشد، قدرت نفوذ و تأثیرگذاری آن بیشتر می‌شود. اقبال لاهوری، یکی از شاعران برجستۀ پاکستانی در بهره‌گیری از آیات قرآن است که در سروده‌هایش به شیوه‌های گوناگون به بهره‌گیری گسترده از آیات قرآن پرداخته است. آرایۀ اقتباس، یکی از مهم‌ترین و مؤثرترین صنایع ادبی در بلاغت به شمار می‌رود که در شعر اقبال به انحای مختلف به‌کار رفته است. با توجه ‌به بسامد فراوان این آرایه و شکل‌های گوناگون کاربرد آن، ضرورت انجام این پژوهش ایجاب می­کند. این پژوهش به شیوۀ توصیفی - تحلیلی، و با ابزار کتاب‌خانه‌ای، درصدد است تا سروده‌های اقبال را که صنعت اقتباس در آن‌ها با استفاده از آیات قرآن انجام‌ گرفته، واکاوی نماید و شیوه‌های اثرپذیری و تفسیر اقبال از قرآن در شیوه‌های کاربرد این آرایه و جنبه‌های گوناگون معنایی و اسرار و رموز بلاغی آن را بررسی کند. نتایج پژوهش نشان­دهندۀ آن است که بلاغت قرآن، علاوه بر تأثیری که بر اندیشه و زبان اقبال داشته، در تحوّل و تطوّر انواع تلمیح و تضمین در شعر اقبال نیز نقش چشمگیری داشته است.

کلیدواژه‌ها

اقتباس؛ اعجاز قرآن؛ بلاغت؛ قرآن؛ دیوان اشعار اقبال

مراجع