واکاوی ماهیت امانت شرعیه از دیدگاه قرآن و حدیث

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 2، دوره 13، شماره 51، مهر 1401، صفحه 21-30   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/qsf.2022.1796032.1365

نویسندگان

ابوذر صیادی¹؛ رضا عباسیان^{* 2}؛ سید محمد هادی مهدوی³

¹دانشجوی گروه الهیات ومعارف اسلامی ،واحد نجف آباد،دانشگاه آزاد اسلامی ،نجف آباد،ایران

²استادیار گروه حقوق،واحد نجف آباد،دانشگاه آزاد اسلامی ،نجف آباد،ایران

³دانشیار گروه حقوق،واحد نجف آباد،دانشگاه آزاد اسلامی ،نجف آباد،ایران

چکیده

چکیده

در این تحقیق، مولَفه هایِ ساختاریِ امانتِ شرعیه که عبارتند از اذن شارع به تصرف و احسان متصرف، مورد بررسی قرار می گیرد. در این فرایند، آیه احسان و مفاد احادیث مربوطه، مورد تحلیل قرار می گیرد. اذن شارع به تصرف، قطع نظر از احسانِ واقعیِ متصرف، موجب امانتِ متصرف نیست. اذن شارع مانند اذن مالک به تصرف، قطع نظر از احسان متصرف، تصرفِ غیر را تصرفی ضمانی قرار می دهد. اذن شارع به تصرف در مال غیر همیشه، مسبوق به رضای تقدیری مالک به تصرف است، به تعبیر دیگر اباحه شارع مبتنی بر اباحه مالک است.

در این تحقیق، مولَفه هایِ ساختاریِ امانتِ شرعیه که عبارتند از اذن شارع به تصرف و احسان متصرف، مورد بررسی قرار می گیرد. در این فرایند، آیه احسان و مفاد احادیث مربوطه، مورد تحلیل قرار می گیرد. اذن شارع به تصرف، قطع نظر از احسانِ واقعیِ متصرف، موجب امانتِ متصرف نیست. اذن شارع مانند اذن مالک به تصرف، قطع نظر از احسان متصرف، تصرفِ غیر را تصرفی ضمانی قرار می دهد. اذن شارع به تصرف در مال غیر همیشه، مسبوق به رضای تقدیری مالک به تصرف است، به تعبیر دیگر اباحه شارع مبتنی بر اباحه مالک است.

کلیدواژه‌ها

امانت شرعیه؛ قرآن؛ حدیث

مراجع

ابن ابی جمهور احسایی، محمد ابن زین الدین، ( 1403 ه.ق )، عوالی اللئالی العزیزیه فی الاحادیث الدینیه، تحقیق آقا مجتبی تهرانی، چاپخانه سید الشهداء، قم، چاپ اول.

ابن ابی  الحدید، عبد الحمید ابن هبه الله، ( 1404 ه.ق ) شرح نهج البلاغه، دار الاحیاء الکتب العربیه، قم، ج 4، بی چا.

بجنوردی، حسن، ( 1419 ه.ق ) القواعد الفقهیه، نشر الهادی، قم، ج 4،  چاپ اول.

حسینی مراغی، میر عبد الفتاح، ( 1418 ه.ق )، العناوین، موسسه نشر اسلامی، قم، ج 2، چاپ اول.

نراقی، احمد، ( 1408 ه.ق)، عوائد الایام،  مکتب بصیرتی ، قم. چاپ دوم.

محقق داماد، سید مصطفی، ( 1389 ه.ش )، قواعد فقه مدنی، مرکز نشر علوم اسلامی، تهران، ج 1، چاپ بیست و چهارم.

خویی، سید ابوالقاسم، ( 1413 ه.ق ) مصباح الفقاهه، مطبعه الآداب النجف الاشرف، قم، ج 3، چاپ اول.

فاضل لنکرانی، محمد، ( 1416 ه.ق ) القواعد الفقهیه، چاپخانه مهر، قم، ج 1 : چاپ اول.

نوری، فضل الله، 1414 ه.ق، قاعده ضمان ید، موسسه نشر اسلامی، قم، بی چا.

حماد الجوهری، اسماعیل، ( 1417 ه.ق )، الصحاح تاج اللغه و الصحاح العربیه، دار العلم للملایین، بیروت، ج 5، چاپ چهارم.

راغب اصفهانی، حسین ابن محمد، ( 1404 ه.ق )، مفردات الفاظ القرآن، دفتر نشر کتاب، تهران، چاپ دوم.

الخوری، سعید، ( بی تا )، اقرب المواردفصح العربیه و الشوارد، ج1، بی چا.

فیروز آبادی، محمد بن یعقوب، ( بی تا )، القاموس المحیط، مصر، مکتبه التجاریه، ج 4. بی چا.

غروی اصفهانی، محمد حسین، ( 1418 ه.ق ) حاشیه المکاسب، تحقیق عباس محمد آل سباع، دار المصطفی لاحیاء التراث، قم، ج1، چاپ اول.

فصیحی زاده، علیرضا، ( 1380 ه.ش )، اذن و آثار حقوقی آن، انتشارات بوستان کتاب، قم، چاپ دوم.

مظفر، محمد رضا، ( 1388 ه.ق )، اصول فقه، ترجمه محسن غرویان، انتشارات دار الفکر، انتشارات دار الفکر، قم، چاپ پنجم، ج 1.

طباطبایی حکیم، سید محسن، ( 1391 ه.ق )، مستمسک العروه الوثقی، مطبعه الآداب النجف الاشرف، نجف اشرف، ج 1، چاپ چهارم.

روحانی، سید محمد صادق، ( 1414 ه.ق )، فقه الصادق، موسسه دار الکتاب، قم، ج6و 15و 19 ، چاپ سوم.

غروی اصفهانی، محمد حسین، ( 1409 ه.ق )، الاجاره، موسسه نشر اسلامی، قم، چاپ دوم.

خمینی، روح الله، ( 1407 ه.ق )، البیع، وزارت ارشاد اسلامی، تهران، ج 5، بی چا.

نجفی، محمد حسن، ( بی تا )، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، تحقیق شیخ علی آخوندی، بی جا، ج 27، بی چا.