بررسی کارکرد هنر(هنر نمایش و تصویر) در تبلیغ دین از دیدگاه قرآن

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 5، دوره 13، شماره 51، مهر 1401، صفحه 69-86   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/qsf.2022.1926579.2479

نویسندگان

ایرج یارمحمد¹؛ سیدحمید حسینی^{* 2}؛ حامد فتحعلیانی³

¹دانشجوی دکتری،گروه علوم قرآن و حدیث،واحد همدان،آزاد اسلامی، همدان،ایران

²استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان ، ایران

³استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، واحد ملایر، دانشگاه آزاد اسلامی، ملایر، ایران

چکیده

موضوع هنر نمایش و تصویر در آیات قرآن بحث جدیدی است که پژوهشگران در حوزه زیبایی شناسی قرآن با هدف بیان زیبایی های هنری در جهت تبلیغ دین در بافت آیات قرآنی به آن پرداخته اند. بررسی تصویر هنری در قرآن کریم به اثبات اعجاز درون و بیرون متنی قرآن و بیان کارکردهای تصاویر هنری می‌پردازد. مسأله تبلیغ و روشهای تبلیغی در قرآن از مهمترین موضوعاتی است که در طول تاریخ اسلام مورد بحث بوده است. تبلّیغ در اصل روش برقراری ارتباط با مردم جهت دعوت آنها به اهداف و مقاصدی است که خداوند آن را اراده نموده است. در این راستا هنر نمایش و تصویر ، با توجه به زبان ارتباطی خاص خود می‌تواند بهترین وسیله و عامل برای تبلیغ و اشاعه دین باشد. این تحقیق که با روش جمع آوری اطلاعات و تحلیل داده‌ها به انجام رسیده شامل دو بخش می باشد: بخش اول؛ به کلیات مباحث تبلیغ و پیشینه آن و نیز اهمیت روش در تبلیغ اختصاص دارد.در بخش دوم که مبحث مهم و بنیادی این تحقیق است به روش هنر در تبلیغ، مفهوم نمایش و تصویر، تصویر پردازی هنری در قرآن و در نهایت هنر نمایش در خدمت تبلیغات قرآن پرداخته است.

کلیدواژه‌ها

هنر؛ نمایش؛ کارکرد؛ تبلیغ؛ قرآن

مراجع

قرآن کریم

نهج البلاغه. ترجمه و تحقیق محمد دشتی .

ابن ابی الجمهور، محمد بن زین الدین.1403ق، عوالی اللئالی، قم: نشر موسسه سید الشهداء.

احمد الراغب عبدالسلام.2001م، وظیفه الصوره الفنیه فی القرآن کریم، سوریه: فصلت للدراسات و الترجمه.

احمد الراغب، عبدالسلام. 1387ش، کارکرد تصویر هنری در قرآن کریم، ترجمه سید حسین سیدی ، تهران: نشر سخن.

ادونیس، احد علی سعید. 1985م،  الشعریه العربیه، بیروت: دارالآداب.

اقبال لاهوری ، محمد.1368ش، بازسازی اندیشه دینی در اسلام، ترجمه محمد بقایی، تهران: انتشارات ماکان .

بابازاده ، علی اکبر. 1382ش، شیوه های تعلیم و تبلیغ ، قم: ‌انتشارات دانش و ادب .

برومند، مهدی . 1380ش، شیوه های تعلیم در قرآن و سنت، قم: انتشارات مبین

تولستوی، لئو .1383ش، هنر چیست؟،ترجمه کاوه دهگان، تهران:انتشارات امیرکبیر .

جوهری ، اسماعیل بن حماد. 1407 ق ، صحاح تاج اللغه ، بیروت :دارالعلم للملایین.

حسینی الهمدانی، محمد.1380ق،  تفسیر انوار در خشان، تهران: نشر لطفی.

حسینی علی اکبر. 1372ش ، سیری اجمالی در تاریخ تعلیم و تربیت اسلامی ، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی .

الخالدی، صلاح عبدالفلاح. 1420ق،  سید قطب من المیلاد الی الاستشهاد، دمشق: دار القلم.

خامنه ای، سید علی. 1372ش، هنر از دیدگاه مقام معظم رهبری، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

خفاجی، ابن سنان. 1995 م، سرالفصاحه، قاهره: مکتبه صبیح.

دشتی ،محمد. 1379ش، امام علی(ع) و علم وهنر ، قم: موسسه فرهنگی تحقیقاتی امیرالمومنین (ع) .

دهخدا ، علی اکبر. 1338ش ، لغت نامه دهخدا، تهران: انتشارات سازمان لغت نامه دهخدا دانشگاه تهران.

راغب اصفهانی،حسین ابن محمد.1376، معجم المفردات الفاظ القرآن ،‌ تهران: انتشارات مرتضوی.

رزاقی ، احمد. 1377ش، تبلیغات دینی ابزار و شیوه ها ، تهران: انتشارات سازمان تبلیغات اسلامی.

رزمجو، حسین.1366ش، شعر کهن فارسی در ترازوی نقد اخلاق اسلامی، مشهد:  انتشارات آستان قدس رضوی .

رهبر . محمد تقی. 1371ش ، پژوهشی در تبلیغ ، تهران: انتشارات سازمان تبلیغات اسلامی .

زورق ، محمد حسن. 1368ش، مبانی تبلیغ ، تهران: انتشارات صدا و سیما .

سیدی، سید حسین. 1387ش، اساس و مبانی تصویر هنری در قرآن،مجله پژوهشهای قرآن، شماره 4،صص1-14.

شریفی، فاطمه. 1384ش ،گذری بر شیوه های تبلیغی پیامبران اولوالعزم در قـرآن، قـم : مرکـز پژوهشهای اسلامی صدا وسیما.

عباسی مقدم، مصطفی. 1371ش ، نقش اسوه ها در تبلیغ، تهران: نشر سازمان تبلیغات اسلامی.

العشماوی، محمد زکی . 1994م، دراسات فی النقد السرحی و الادب المقارن، بیروت: دارالشروق.

عصفور، جابر. 1992 م، النقد العربی، بیروت: دارالکتاب المصندی.

غُریِّب، روز1971. م، تمهید فی نقد الحدیث، بیروت:  دارالمکشوف.

فتوحی رودمعجنی، محمود. 1389ش، بلاغت تصویری، تهران: انتشارات سخن.

قائمی ، علی. بی تا ، دیدگاه اسلامی هنر، قم: انتشارات هادی.

قطب، بن ابراهیم شاذلی. 1415ق، التصویرالفنّی فی القرآن، بیروت: دارالشروق.

 قطب، بن ابراهیم شاذلی. 1988م،  فی ظلال القرآن، بیروت: دار الشروق.

قطب، بن ابراهیم شاذلی.1360 ش، آفرینش هنری در قرآن، ترجمه محمد مهدی فولادوند، تهران: بنیاد قرآن.

کرمی ، رضا­علی. 1378ش، روشهای تبلیغ ،‌ قم: نشر دارالثقلین.

کلانتری، الیاس. 1377ش، ‌المعجم المفهرس لآیات القرآن الکریم ، تهران: ‌انتشارات اسوه.

کارنگی،دیل. 1399ش، آئین سخنرانی، ترجمه پروین ادب، تهران: انتشارات قاصدک صبا.

کپس، جئورگی. 1382ش، زبان تصویر، ترجمه ی فیروزه مهاجر، تهران: سروش.

کلینی،محمد بن یعقوب . 1386ش، اصول کافی،  ترجمه سید مهدی آیت اللهی،تهران: انتشارات جهان آرا.

مصاحب ، غلامحسین. 1381ش، دائره المعارف فارسی مصاحب ، تهران: نشر امیر کبیر .

مطهری ،مرتضی.1380ش، مقدمه اى بر جهان بینى اسلامى، تهران: صدرا .

مطهری، مرتضی.1370ش، داستان راستان، تهران: انتشارات صدرا.

معرفت، محمدهادی1414. م، التمهید فی علوم القرآن، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.

نصیری، علی. 1392ش، هنر و زیبا شناسی از منظر قرآن،قم: انتشارات وحی و خرد.

هاشمی رفسنجانی، اکبر. 1375ش، تفسیر راهنما، قم: نشر دفتر تبلیغات اسلام .

مقالات

احمدپناه، سید مصطفی ، چالدره،طاهره و همکاران ،1398ش،«شرح و بررسی تناسب تصویری از جلوه های زیباشناسی قرآن کریم» فصلنامه مطالعات علوم قرآنی جیرفت،شماره 39،پاییز،صص286-271.