روایت شناسی «سمفونی مردگان» عباس معروفی براساس نظریۀ سیمپسون

تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)

دوره 14، شماره 54، دی 1401، صفحه 51-73   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/dk.2022.697625

نویسندگان

سمانه پاسبان وطن¹؛ فاطمه حیدری^{* 2}

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.

²دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.

چکیده

این پژوهش به شیوۀ تحلیلی- توصیفی می­کوشد تا دیدگاه روایتگری را در رمان عباس معروفی با عنوان «سمفونی مردگان» بررسی کند. این مطالعه براساس الگوی پیشنهادی سیمپسون 1993م. صورت می­گیرد که در آن روایت و دیدگاه روایی به شکلی نظام یافته و روشمند بررسی می­شوند. ابتدا تلاش بر آن است که دریابیم راوی در این داستان براساس الگوی سیمپسون، از چه نوعی است و سپس بررسی کنیم که آیا وجهیّت داستان مثبت، منفی و یا خنثی است. فرض ما براین است که راوی سوم‌شخص و وجهیّت داستان در متن براساس تقسیم‌بندی‌های سیمپسون، مثبت است. در این تحقیق داده ها بر اساس گفته­ها و ابزارهای تحلیلی بیان شده در نظریه مذکور، مورد بررسی قرار گرفته است. با مطالعۀ این پژوهش   درمی­یابیم که راوی میان اول‌شخص و سوم‌شخص در تغییر است که هرکدام در پیشبرد روایت تأثیرداشته است. وجهیت غالب در متن داستان براساس تقسیم‌بندی‌های سیمپسون، مثبت است که‌نشان از تعهّد و اعتمادبه‌نفس راوی دربارة ماجراهای داستان و دیدگاه قاطع او در مورد جهل و تعصب درتقابل با روشنفکری وآگاهی است. نظام وجهی به‌کاررفته در رمان امری و التزامی است که بااستفاده از فعل‌های وجهی-واژگانی، کلمات احساسی مانند صفات و قیود ارزیابی‌کننده، افعال گزارشی که بیانگر افکار و کنش‌هاست و جملات تعمیم‌دهنده، آن را نشان داده است. البته در برخی قسمت‌های داستان وجهیت منفی است که حاکی از تردید و دودلی شخصیت‌های داستان است.

کلیدواژه‌ها

عباس معروفی؛ سیمپسون؛ سمفونی مردگان؛ روایت شناسی؛ وجهیت

مراجع

کتاب‌ها

اخوت، احمد (1371) دستور زبان داستان، اصفهان: نشر فردا.

اسکولز، رابرت (1383) درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیات، ترجمه ف. طاهری، تهران: نشر آگاه.

ایرانی، ناصر (1364) داستان: تعاریف، ابزارها و عناصر، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.

ایگلتون، تری (1368) پیش درآمدی بر نظریۀ ‌ادبی، ترجمۀ ع، مخبر، تهران: نشر مرکز.

پاینده، حسین (1391) داستان کوتاه در ایران، جلد 2، تهران: نشر نیلوفر.

پرینس، جرالد (1391) روایت‌شناسی، ترجمۀ م، شهبا، تهران: نشر مینوی خرد.

تولان، مایکل (2001) روایت‌شناسی درآمدی نقادانه-زبان‌شناختی بر روایت، ترجمۀ ا. حری. تهران: انتشارات بنیاد سینمایی فارابی.

داد، سیما، (1378) فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران: نشر مروارید.

فلکی، محمود (1382) روایت داستان (تئوری‌های پایه‌ای داستان‌نویسی)، تهران: نشر بازتاب نگار.

کوری، گریگوری (1390) روایت‌ها و راوی‌ها، ترجمۀ م. شهبا، تهران: نشر مینوی خرد.

معروفی، عباس (1380) سمفونی مردگان، تهران: نشر ققنوس.

مقالات

آقاگلزاده، فردوس. (1387). بررسی زبان‌شناختی دیدگاه روایتگری داستان «روز اول قبر» صادق چوبک در چارچوب مدل سیمپسون. ‌نقد ادبی، 1(3)، 7-28. .dor:20.1001.1.20080 360.1387.1.3.7..

خادمی، نرگس. (1391). الگوی دیدگاه روایی سیمپسون در یک نگاه. ‌نقد ادبی، 5(17)، 7-36. dor:20.1001.1.20080360.1391.5.17.8.

صالحی، پیمان. (1395). بررسی و تحلیل داستان حضرت یوسف در قرآن کریم در چارچوب الگوی سیمپسون. پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن، 4(2)، 69-94. doi: 10.30473/ quran.2016.3057.

منابع لاتین

Fowler, R. (1996) Linguistic Criticism, Oxford: Oxford university Press.

Genett,G. (1980) Narrative Discourse, New York: Cornell Universitypress.

Simpson,P. (1993) Language, Ideology and Point of View, Londan: Routledg.