بررسی نمادهای جانوری در نگارستان معین‌الدین جوینی

تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)

دوره 14، شماره 54، دی 1401، صفحه 194-222   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/dk.2022.1950809.2423

نویسندگان

نرگس رضوانی مقدم¹؛ ایرج مهرکی^{* 2}؛ آذر دانشگر³؛ زهرا دری³

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.

²دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.

³استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.

چکیده

نمادها اغلب از طبیعت، آیین‌های ملی و اساطیری و دین و مذهب سرچشمه می‌گیرند و یکی از شیوه‌های ارتباط و انتقال مفاهیم‌اند. در ادبیات فارسی از نام‌ انواع جانوران در موارد متعدّد و در معانی متنوّع استفاده شده است. جانورانی که نامشان گاه در معنای واقعی و گاه در معنای غیرواقعی و نمادین به کار رفته‌ است. در پژوهش حاضر به بررسی نمادین چارپایان و پرندگان در کتاب نگارستان جوینی پرداخته شده و از جهت معنای نمادین و معنای واقعی دسته‌بندی شده، سپس بسامد هر مورد نیز آورده شده است. نگارستان معین‌الدین جوینی کتابی است که به تقلید از گلستان سعدی در قرن هشتم نوشته شده است. روش تحقیق بر پایۀ مبانی نظری و به شیوۀ توصیفی‌ ـ تحلیلی است و ابزار تحقیق، کتاب و کتابخانه و منابع اطلاعاتی در این زمینه بوده است. هدف از نگارش  تحقیق این بوده که جانوران در نگارستان معین‌الدین جوینی در چه مفاهیم نمادینی به کار رفته‌اند و بسامد هرکدام را مشخص کند. نتیجۀ پژوهش نشان می‌دهد جوینی در کتاب نگارستان به ترتیب فراوانی از حیوانات و پرندگان، در مفهوم نمادین و مفهوم حقیقی استفاده کرده است. تعداد کاربرد مفاهیم حقیقی در همۀ گونه‌ها بیشتر از مفاهیم نمادین است.

کلیدواژه‌ها

جانوران؛ نماد؛ نگارستان؛ معین‌الدین جوینی

مراجع

کتاب‌ها

پورنامداریان، تقی (‌1383) رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی، تهران: علمی و فرهنگی.

تهرانی، شیخ آقا بزرگ (1408ه.ق) الذریعه إلی تصانیف الشیعه، جلد 25، قم: اسماعیلیان/ تهران، کتابخانۀ اسلامیه.

جوینی، معین‌الدین (‌1398) نگارستان، تصحیح علی اکبر عباس‌آبادی، هادی عباس‌آبادی، نرگس رضوانی‌مقدم، طبس: انتشارات فراونگ.

خالقی مطلق، جلال (2536) اساس اشتقاق فارسی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.

داد، سیما (1390) فرهنگ اصطلاحات ادبی، واژه‌نامه، مفاهیم و اصطلاحات ادبی فارسی و اروپایی، جلد 5، تهران: مروارید.

دادگی، فرنبغ (‌1385) بندهش، گزارش مهرداد بهار، تهران: توس.

دوستخواه، جلیل (‌1385) اوستا، کهن‌ترین سرودهای ایرانیان، تهران: مروارید.

دولتشاه سمرقندی، امیر (1366) تذکرة الشّعرا، به کوشش محمّد رمضانی، تهران: انتشارات پدیدۀ خاور.

رضی، هاشم (1385) وندیداد، تهران: بهجت.

شریفی، محمّد (1387) فرهنگ ادبیّات فارسی، تهران: انتشارات فرهنگ نشر نور معین.

عطوفت شمسی، مسعود (‌1387) دایرة‌المعارف حیوانات ایران، تهران: بدرقۀ جاویدان.

فتوحی، محمود (‌1386) بلاغت تصویر، تهران: سخن.

قلی‌زاده، خسرو (‌1387) فرهنگ اساطیر ایرانی، بر پایۀ متون پهلوی، تهران: کتاب پارسه.

کوپر، جی. سی (1392) فرهنگ نمادهای آیینی، ترجمه رقیه بهزاد، تهران: علمی.

معین‌، محمد (‌1386) فرهنگ فارسی معین، جلد 1 تا 4، تهران: نامن.

مقالات

ذاکری، احمد، جماران، فایزه. (1389). حیوانات در آثار سعدی. تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، 2(6)، 29-56.

منزوی، احمد. (1352). تتبّع در گلستان سعدی. نشریه وحید، 11(5)، 552-556.

پایان‌نامه‌ها

ایاز، حمید (‌1396) بررسی تطبیقی مفاهیم نمادین جانوران در متون حماسی، غنایی و عرفانی با تکیه بر شاهنامۀ فردوسی، خمسۀ نظامی و مثنوی معنوی مولوی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب.