شناسایی الگوی بومی مسکن و عوامل مؤثر در شکل گیری آن در سکونتگاههای روستایی (نمونۀ موردی: بخش جرگلان شهرستان رازو جرگلان)

علوم جغرافیایی (جغرافیای کاربردی)

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 26 آذر 1401

نوع مقاله: مقاله پژوهشی (نظری و تحلیلی)

نویسندگان

مریم کاملی^{* 1}؛ تیمور جعفری²؛ مهوش نداف³

¹ارشد

²جغرافیا

³گروه جغرافیا،دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

مسکن روستایی بنایی است، که ا‌لگوی معماری آن دارای مبانی محیطی، ا قتصادی و اجتماعی ‌بوده لذا کارکردهای متنوعی را ارائه می-دهد. چنین مکانی ا‌لگوی معماری ویژه‌ای را بوجود آورده است که جدای از نیازهای ساکنان ریشه در سنتها و باورهای سازندگانی دارد که آن را با توجه به سنتها و هنجارها‌ی فرهنگی ، اقتصادی و زیست محیطی‌شان بنا نموده‌اند. بر این اساس مساکن بومی روستایی با توجه به نیازهای معیشتی روستاییان ، نوع نگرش آنها به مسکن و تنوع کارکردی آن طراحی و ساخته شده اند. روند خلق بنا به این ترتیب مسکن را در نواحی روستایی به عنصری تبدیل نموده که علاوه بر نقش مسکن شهری که صرفاً نقش سکونتی می‌باشد، نقش-های متنوع و مهم دیگری را نیز ایفا می‌کند. در این مقاله سعی شده تا به شناسایی و بررسی الگوهای معماری بومی مساکن روستایی بخش جرگلان (استان خراسان شمالی) پرداخته شود. همچنین تأثیر هریک از عوامل محیطی، اقتصادی و فرهنگی در شکل گیری الگوهای بومی مسکن روستایی مورد بررسی و کنکاش قرار گرفته است. در این راستا با تکیه بر منابع مکتوب، روشهای منطقی و استدلال قیاسی همچنین استفاده از تکنیک پیمایش و ابزار مصاحبه و مشاهده سعی شده است تا الگوها، اشکال، کارکردها و اثرات هریک از عوامل محیطی، اقتصادی و اجتماعی بر مساکن بومی روستایی مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد . نتایج این مقاله روشن می-سازد که عوامل محیطی، اقتصادی و اجتماعی شکل و کاربری مساکن روستایی را تحت تأثیر قرار داده است؛ به نحوی که جهت استقرار بنا ، ضخامت دیوارها ، مصالح مصرفی مسکن، تنوع کارکردها، تعدد اتاقها و رواج زندگی گسترده در میان خانواده ها، تحت تأثیر این عوامل بوده و شکل معماری خاصی را در بخش جرگلان خلق نموده است.

کلیدواژه‌ها

روستا؛ مسکن روستایی؛ الگوی بومی مسکن؛ جرگلان