پیش‌بینی کیفیت زندگی، مسئولیت‌پذیری و رفتار اجتماعی انتظاری براساس استفاده از شبکه‌ها و رسانه‌های اجتماعی در جوانان (پیک چهارم شیوع کرونا)

روانشناسی اجتماعی

دوره 10، شماره 65، مهر 1401، صفحه 1-13   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سپیده سلطانی بیرق¹؛ مهرناز آزادیکتا^{* 2}؛ صدیقه حیدری³

¹کارشناسی ارشد روانشناسی تربیتی، دانشکدۀ علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز، تهران، ایران.

²دانشیار، روانشناسی، گروه روانشناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، تهران، ایران.

³دکتری سنجش و اندازه گیری، پژوهشگر باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی، ساوه، ایران.

چکیده

دوران انقلاب فن‌آوری و افزوده شدن اینترنت، به ویژه رسانه‌های اجتماعی، در ابعاد زندگی روزمره جوامع و دانشجویان، واقعیت جدیدی ایجاد کرده است. این واقعیت جدید بدون شک تأثیرات کلی را بر ما تحمیل می‌کند. استفاده از رسانه‌های اجتماعی همه مناطق و جوامع را تحت تأثیر قرار داده است و دارای اثرات مثبت و منفی است. هدف این پژوهش، پیش‌بینی کیفیت‌زندگی؛ مسئولیت-پذیری و رفتاراجتماعی انتظاری براساس استفاده از شبکه‌ها و رسانه‌های اجتماعی در جوانان، بود. جامعۀ پژوهش، جوانان (30-18 سال) شهرستان مراغه در سال 1399 (پیک چهارم شیوع کرونا) و حجم نمونه، 381 نفر با استفاده از جدول مورگان تخمین زده شد. به دلیل پیش‌بینی احتمال جمع‌آوری اطلاعات نامعتبر 5 درصد به حجم نمونه، اضافه شد و نمونه نهایی 384 نفر بود. افراد با استفاده از روش نمونه‌گیری خوشه‌ای دو مرحله‌ای انتخاب شدند. ابزار مورد استفاده، پرسشنامه‌های شبکه‌ها و رسانه‌های اجتماعی جهانبانی(1397)، کیفیت‌زندگی سازمان بهداشت جهانیWHOQOL-BREF(1996)، مسئولیت‌پذیری روانشناختی کالیفرنیا (1987) و رفتارهای اجتماعی انتظاری ASBQ (2003) بود. یافته‌های حاصل از بررسی ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون خطی نشان داد، براساس استفاده از شبکه‌ها و رسانه‌های اجتماعی؛ کیفیت زندگی، مسئولیت‌پذیری و رفتار اجتماعی انتظاری جوانان قابل پیش‌بینی بود. براساس نتایج بدست آمده، در حال حاضر با توجه به زیرساخت‌ها و سرمایه‌گذاری‌های انجام شده، استفاده از شبکه‌ها و رسانه‌های اجتماعی برای ترویج و اشاعه فرهنگ مسئولیت‌پذیری، تغییر رفتاراجتماعی و ارتقای ابعاد کیفیت زندگی ابزار مطمئن و کافی نمی‌باشد و نمی‌توان برای آموزش این مفاهیم به شبکه‌ها و رسانه‌های اجتماعی اکتفا کرد. برای پاسداری از نیروی عظیم جوانان و بهره‌گیری مناسب از پتانسیل آنان به عنوان آینده‌سازان کشور، ارتقای سواد رسانه‌ای در جامعه و آموزش استفاده صحیح، آگاهانه و فعالانه از شبکه‌ها و رسانه‌های اجتماعی توصیه می‌شود. بنابرین باید برای سیاستگذاری و مدیریت برنامه‌های آموزشی از طریق رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی در سازمان‌ها، برنامه‌ریزی مناسب صورت گیرد.

کلیدواژه‌ها

شبکه‌ها و رسانه‌های اجتماعی# کیفیت زندگی# مسئولیت‌پذیری# رفتار‌ اجتماعی ‌انتظاری

مراجع

آقایی، کورش.(1394). رابطه فرهنگ سازمانی و جو سازمانی با مسئولیت­پذیری کارکنان مراکز آموزش فنی و حرفه ای شیراز. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی، واحد مرودشت. ##

پورمودت، خاتون.، کجباف، محمدباقر. (1395). بررسی اضطراب اجتماعی در دانش­­آموزان استفاده کننده از اینترنت و شبکه­های اجتماعی مجازی. پژوهش­های روانشناسی اجتماعی، 6(23): 93-105. ##

تولایی، روح اله؛ صباغی، زهرا و نظافتی، نوید.(1396). شناسایی و تحلیل فرصت­ها و تهدیدهای شبکه‌های اجتماعی در فضای مجازی، مورد مطالعه، دانشجویان دانشگاه شهید بهشتی. فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران، 10(3): 175-153. ##

جوکار، حمیدرضا.، فولادچنگ، محبوبه.، انجم­شعاع، محمدرئوف.، کرهانی، نادر. (1398). روایی و پایایی مقیاس مسئولیت‌پذیری شخصی برای نوجوانان. رویش روانشناسی، 8(10)، پیاپی(43): 161-169. ##

جهانبانی، نادر. (1397). بررسی رابطه بین شبکه­ها و رسانه­های اجتماعی بر سلامت روان مدیران مدارس متوسطه دوره اول آموزش و پرورش شهرستان چابهار.پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی، واحد بندر جاسک. ##

جهانبخش، اسماعیل.، حقیقتیان، منصور.، میرمحمدی، منیرسادات. (1395). عوامل اجتماعی- فرهنگی موثر بر مسئولیت پذیری جوانان شهر تهران. مجلۀ علمی – پژوهشی مطالعات راهبردی ورزش و جوانان، 10(34): 151-167. ##

حسینقلی­پور، اصغر.، بیگ­زاده، بهداد.، پورشالچی، حسام. (1395). آشنایی با شبکه­های اجتماعی و نقش آن در زندگی افراد. ارایه مقاله در سومین کنفرانس بین المللی علوم رفتاری و مطالعات اجتماعی، ترکیه، استانبول. ##

حکیمیان، امیرناصر. (1395). نقش شبکه‌های اجتماعی (باتاکید بر شبکه اجتماعی فیس بوک)بر کیفیت زندگی و نشاط جوانان مناطق شرق،مرکز و غرب تهران. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکز. ##

حیدری، مریم؛ محمدی، اکبر و حقیقت، سارا. (1399). تأثیر کمال­گرایی بر مسئولیت­پذیری با میانجی­گری اضطراب امتحان در دانشجویان. فصلنامه تعالی مشاوره و روان درمانی، 9(33): 23-14. ##

دوله، معصومه.، اسماعیلی،رضا.، امیرمظاهری، امیرمسعود. (1395). بررسی نقش شبکه‌های اجتماعی مجازی در کیفیت زندگی(مورد مطالعه : کاربران 49-20 ساله شبکه‌های اجتماعی مجازی در شهر تهران). فصلنامه علمی – پژوهشی علوم اجتماعی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر، 10 (4)، پیاپی (35): 97-120. ##

سید­نعمت­اله­روشن، فاطمه‌سادات.، الحانی، فاطمه.، زارعیان، آرمین.، کاظم­­نژاد، انوشیروان. (1398). تحلیل مفهوم کیفیت زندگی زنان: مدل هیبرید. مجله تحقیقات کیفی در علوم سلامت، 8 (3): 204-220. ##

فرامرزیانی، سعید.، هاشمی، شهناز.، فرهنگی، علی‌اکبر. (1395). نقش استفاده از شبکه­های اجتماعی تلفن همراه بر ارزش­های اجتماعی (مطالعه موردی: جوانان و میانسالان ساکن در شهرهای پنج استان کشور). فصلنامه پژوهش­های ارتباطی، 23(3)، پیاپی(87): 113-135. ##

مکرمی، علیرضا.، یوسفی، فتانه. (1396). بررسی رابطه بین آسیب­های شبکه‌های اجتماعی بر رفتار نوجوانان و جوانان ( بخش مرکز شهرستان شیروان) . فصلنامه دانش انتظامی خراسان شمالی، دفتر تحقیقات کاربردی، فا.ا.خراسان شمالی، 4 (16): 77-96. ##

نجات، سحرناز.، منتظری، علی.، هلاکویی نایینی، کورش.، محمد، کاظم.، مجدزاده، رضا. (1385). استانداردسازی پرسشنامه کیفیت زندگی سازمان جهانی بهداشت(WHOQOL-BREF)  ترجمه و روانسنجی گونه ایرانی. مجله دانشکده بهداشت و انستیتو تحقیقات بهداشتی، 4(4): 1-12. ##

یوسفی، علی.، فرهودی­زاده، مارینا.، لشکری دربندی، مرضیه. (1391). فشار هنجار تعهد اجتماعی در ایران. جامعه­شناسی کاربردی، مجله پژوهشی علوم انسانی دانشگاه اصفهان، 23(2)، پیاپی(46): 179-192. ##

Aljuboori, A. F., Fashakh, A. M., & Bayat, O. (2020). The impacts of social media on University students in Iraq. Egyptian Informatics Journal.‏ ##

Carter, A. S., Hundhausen, C. D., & Adesope, O. (2017). Blending measures of programming and social behavior into predictive models of student achievement in early computing courses. ACM Transactions on Computing Education (TOCE), 17(3), 1-20. ##

Cheok A.D., Edwards B., Muniru I. (2017). Human Behavior and Social Networks. In: Alhajj R., Rokne J. (eds) Encyclopedia of Social Network Analysis and  Mining. Springer, New York, NY. https://doi.org/10.1007/978-1-4614-7163- 9_235##

Dumrique, D. O., & Castillo, J. G. (2018). Online Gaming: Impact on the academic performance and social behavior of the students in Polytechnic University of the Philippines Laboratory High School. KnE Social Sciences, 1205-1210. ##

Hong, M., De Gagne, J. C., & Shin, H. (2018). Social networks, health promoting‐behavior, and health‐related quality of life in older Korean adults. Nursing & health sciences, 20(1), 79-88.‏‏ ##

Huan, V. S., Ang, R. P., & Chye, S. (2014, October). Loneliness and shyness in adolescent problematic internet users: the role of social anxiety. In Child & Youth Care Forum (Vol. 43, No. 5, pp. 539-551). Springer US. ##

Jenkins, R. H., Shen, C., Dumontheil, I., Thomas, M. S., Elliott, P., Röösli, M., & Toledano, M. B. (2020). Social networking site use in young adolescents: association with health-related quality of life and behavioural difficulties. Computers in Human Behavior, 106320##

Khalaila, R., & Vitman-Schorr, A. (2018). Internet use, social networks, loneliness, and quality of life among adults aged 50 and older: mediating and moderating effects. Quality of Life Research, 27(2), 479-489. ##

Kumar Swain, R., & Pati, A. K. (2019). Use of social networking sites (SNSs) and its repercussions on sleep quality, psychosocial behavior, academic performance and circadian rhythm of humans–a brief review. Biological Rhythm Research, 1-40, ##

Mills, A. C., Grant, D. M., Lechner, W. V., & Judah, M. R. (2013). Psychometric properties of the anticipatory social behaviours questionnaire. Journal of Psychopathology and Behavioral Assessment, 35(3), 346-355. ##

O’Day, E. B., & Heimberg, R. G. (2021). Social media use, social anxiety, and loneliness: A systematic review. Computers in Human Behavior Reports, 3, 100070. ##

Peng, C., Nelissen, R. M., & Zeelenberg, M. (2018). Reconsidering the roles of gratitude and indebtedness in social exchange. Cognition and Emotion, 32(4), 760-772. ##

Ribeiro, I. J., Pereira, R., Freire, I. V., de Oliveira, B. G., Casotti, C. A., & Boery, E. N. (2018). Stress and quality of life among university students: A systematic literature review. Health Professions Education, 4(2), 70-77. ##

Saini, N., Sangwan, G., Verma, M., Kohli, A., Kaur, M., & Lakshmi, P. V. M. (2020). Effect of Social Networking Sites on the Quality of Life of College Students: A Cross-Sectional Study from a City in North India. The Scientific World Journal, 2020. ##

Smakotina, N., & Melnikova, N. (2018). The impact of social networks on consumer behavior of young people. Espacios, 39(38), 9-15. ##

Weinstein, A., Dorani, D., Elhadif, R., Bukovza, Y., Yarmulnik, A., & Dannon, P. (2015). Internet addiction is associated with social anxiety in young adults. Annals of Clinical Psychiatry, 27(1), 4-9. ##

WHOQOL Group. (1997). The world health organization quality of life instruments. Geneva: WHO (MSA/MNH/PSF/97.4). ##

Zeky, A., & Mustafa, S. (2018). University girls use social media sites in relation to assuming responsibility. International Design Journal, 8(3), 241-249.‏ ##