نام و القاب فردوسی و شاهنامه در شعر نمایندگان دورۀ بازگشت ادبی

فصلنامه زبان و ادب فارسی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 27 آذر 1401

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/farsij.2022.1949558.1591

نویسنده

صادق ارشی^*

دانش‌آموختۀ دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پبام نور، تهران، ایران (نویسندۀ مسئول)

چکیده

‌شاهنامۀ‌ فردوسی به دلیل جایگاه ویژه و بی‌مانندِ آن در تاریخ ادبی و فرهنگیِ ایران همواره در حوزه‌ها و زمینه‌های مختلف زندگی و اندیشۀ ایرانیان حضور و تأثیر داشته‌است. مکتب بازگشت عصر قاجار یکی از ادوار مهم شعر فارسی است که از سبک‌ها و آثار پیشینیان به‌ویژه سبک خراسانی بسیار تأثیر پذیرفته‌است و در این میان تأثیرپذیری از شاهنامۀ فردوسی در شعر شاعران این دوره رنگ‌وبوی خاصی دارد. ذکر نام فردوسی و کتاب شاهنامۀ وی در شعر و نثر پس از آنان یکی از انواع تأثّرات از فردوسی و شاهنامه است. هدف مقالۀ حاضر بررسی و تحلیل چگونگی رویکرد شاعران دورۀ بازگشت به نام‌ها و القاب فردوسی و شاهنامه به روش توصیفی با رویکرد تحلیل محتوا است. کاوش‌های انجام شده در پنج دیوان از پنج شاعر برجستۀ دورۀ قاجار یعنی صحبت لاری، فتحعلی‌خان صبا، قاآنی، سروش و داوری شیرازی، نشان می‌دهد که شاعران مذکور علاوه بر تأثیرپذیری از نام‌ها، داستان‌ها و سبک شاهنامه، نظرات جالب‌توجّهی در مورد نام فردوسی و کتاب شاهنامه داشته‌اند. برخی از شاعران به فردوسی و شاهنامه نگاه تحقیرآمیزی داشته و خود را از فردوسی برتر پنداشته‌اند و گاهی نیز به آن‌ها به دیدۀ تکریم و احترام نگریسته‌اند.

کلیدواژه‌ها

نام؛ القاب؛ فردوسی؛ شاهنامه؛ بازگشت ادبی