بازتاب هنری تضاد در شعر ابوتمام و ویکتور هوگو

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

دوره 16، شماره 63، مهر 1401، صفحه 43-60   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/clq.2022.697889

نویسندگان

امیر مقدم متقی^{* 1}؛ زهرا حقایقی²؛ محبوبه مهرآفرید³

¹دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی ـ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دکتر علی شریعتی ـ دانشگاه فردوسی مشهد- مشهد- ایران

²دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی ـ دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دکتر علی شریعتی ـ دانشگاه فردوسی مشهد/ مشهد/ ایران

³کارشناس ارشد زبان و ادبیات فرانسه دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

یکی از شیوه‌های سبکی و متمایز در شعر ابوتمام و ویکتورهوگو،کاربرد آرایة تضاد است.این جستار با هدف دست‌یابی به برخی نشانه‌های تشابه و تفاوت سبکی کاربرد آرایة تضاد در شعر ابوتمام و هوگو، با روش تحلیل محتوای کیفی در پی کشف نشانه‌های زیباشناختی تضاد در شعر این دو شاعر است تا در نهایت دانسته شود چگونه آرایة تضاد سبب غنای شعر این دو شاعر شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که تضاد در شعر ابوتمام‌ وهوگو، کارکرد زیبایی‌شناسی و فلسفی دارد و از پیوندی بنیادین با معنا حکایت می‌کند با این تفاوت که جنبة واژگانی تضاد در شعر هوگو بارزتر است.تضاد رفتاری و کاربردی از پربسامدترین تضادها در شعر ایشان است و دلیل این بسامد بالا پیوند این دو تضاد با مفهوم و ساختار کلی شعر است. ابوتمام برای تعبیر از افکار و فلسفة ذهنیش در کنار دیگر تصاویر، از رنگ این تضادها بهره ‌برده ‌است، هوگو نیز علی رغم سادگی بیان، هرگاه شعر خود را به این دو تضاد مزین نموده، شیوة بیان او همانند ابوتمام پیچیده گردیده ‌است.

کلیدواژه‌ها

صنایع ادبی؛ شعر؛ تداعی معانی؛ کارکرد زیباشناختی طباق

مراجع

ابن الأثیر، علی بن محمد بن عبدالکریم الشیبانی.(1982م)، الکامل فی التاریخ، مجلد6، بیروت:دارصادر.

أبوتمام،حبیب بن أوس.(لاتا)، دیوان أبی تمام، بشرح خطیب تبریزی، تحقیق: محمدعبده عزّام، ط4، القاهره: دارالمعارف.

__،______.(لاتا)، دیوان أبی تمام، ضبطه و شرحه: الأدیب شاهین عطیة،بیروت:دارالکتب العلمیه.

أرسطو.(1948م)، منطق ارسطو،حققه وقدم له: عبد الرحمن بدوی، القاهره: النهضة المصریة.

إسماعیل، عزالدین.(1972م)، الشعر العربی المعاصر،بیروت:دارالعودة و دارالثقافة.

دهخدا، علی اکبر.(1377ش)، فرهنگ لغت دهخدا، تهران:دانشگاه تهران.

روایی، محمد.(1365ش)، دستور زبان فارسی، با همکاری:جهانگیر معصومی، چاپ دوم، تهران: علوی.

السالحی، حسنی علی سلیمان.(1996م)،التضاد فی النقد الأدبی مع دراسة تطبیقیة من شعر أبی تمام،بنغازی:منشورات جامعةقان یونس.

سروش، عبدالکریم.(1357ش)، نقدی‌ و درآمدی ‌بر تضاد دیالکتیکی به ‌ضمیمه نقدی بر روش ‌شناخت، تهران: حکمت.

صفوی، کوروش.(1378ش)، درآمدی بر معناشناسی، تهران:سوره مهر.

ضیف، شوقی.(1384ش)، هنر و سبک‌های ‌شعر عربی، ترجمه: مرضیه ‌آباد، مشهد:دانشگاه فردوسی.

طباطبایی، محمد حسین.(1420ق)، بدایة الحکمة،صحح وعلّق علیه:عباس‌علی زارعی سبزواری، قم:مؤسسة النشرالإسلامی.

عمرانی، غلام‌رضا.(بی‌تا)، زبان دستور(44 مقاله درباره دستور جدید)،تهران:لوح زیبا.

فالک، جولیاس.(1377ش)، زبان‌شناسی و زبان، ترجمه: خسروغلام علی‌زاده، چاپ دوم، مشهد: آستان قدس.

فتوحی رودمعجنی، محمود.(1385ش)، بلاغت تصویر، تهران:سخن.

قریب،عبدالعظیم.(1350ش)،دستور زبان ‌فارسی،با همکاری:‌ ملک‌الشعرای‌بهار، بدیع‌الزمان فروزان‌فر،جلال‌الدین همایی، رشید یاسمی، چاپ اول، تهران.

المحارب، عبدالله‌ بن ‌حمد.(1992م)، ابوتمام بین ناقدیه قدیماً وحدیثاً«دراسة نقدیة لمواقف الخصوم والانصار»،القاهرة:مکتبة الخانجی.

مدرسی، فاطمه. (1387ش)، از واج تا جمله، چاپ دوم، تهران:چاپار.

معلوف، لویس.(1380ش)، المنجد، ترجمه: محمد بندرریگی، چاپ سوم،تهران:ایران.

مقدم متقی، امیر.(1395ش)، ابوتمام در ایران از خراسان تا آذربایجان، چاپ اول، تبریز:دانشگاه شهید مدنی آذربایجان.

وحیدیان‌کامیار، تقی.(1383ش)، بدیع از دیگاه زیباشناسی،تهران:سمت.

__________،______ و غلام‌رضا عمرانی (1379ش)، دستور زبان فارسی، چاپ هشتم، تهران:سمت.

یول، جورج.(1386ش)، نگاهی به زبان (یک ‌بررسی ‌زبان‌شناختی)،ترجمه:نسرین حیدری، چاپ هفتم، تهران:سمت.

مقالات

شیبانی، سعید.(2004م)،«الغموض والإبهام فی شعر أبی تمام»، مجلة العلوم الإنسانیة، السنة 11، العدد 4، صص35-44.

عزیزمحمدی، فاطمه وحامدرضا کهزاد.(1392ش)،«صنعت ادبی تناقض در آثار جان دان و سعدی شیرازی»، فصلنامة مطالعات ادبیات تطبیقی، سال7،شمارة25،صص37-47.

فارسیان، محمدرضا و ناهید رضایی.(1391ش)،«تعهد در شعر و اندیشه حافظ و هوگو»، پژوهشنامه ادب غنایی(زبان و ادبیات فارسی)،دوره 10، شماره  18، ص 72-51.