بررسی هنجارگریزی نوشتاری درشعر یوسف الخال و احمد شاملو

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

دوره 16، شماره 63، مهر 1401، صفحه 79-100   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/clq.2022.1945749.2317

نویسندگان

محمدرضا بیگی¹؛ عزت ملاابراهیمی^{* 2}؛ بهرام پروین گنابادی³؛ لیلا قاسمی⁴

¹استادیارزبان و ادبیات عربی ، ، دانشگاه پیام نور ، ایران

²استاد زبان و ادبیات عربی ، دانشگاه تهران، تهران ، ایران

³استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی ، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران ، ایران.

⁴استادیار گروه زبان و ادبیات عربی ، واحد گرمسار ، دانشگاه آزاد اسلامی، گرمسار ، ایران.

چکیده

بررسی آثار شعرا و نویسندگان بر اساس نظریه‌های ادبی راه را برای بررسی جنبه‌های گوناگون ادبیات باز کرده است و اینگونه است که چگونگی به عمل آوردن نظریه‌ها در آثار به نمایش گذاشته می‌شود. مطالعاتی اینگونه و تطبیق آنها در زبان و ادبیات‌های مختلف عرصة مناسبی برای این است که این نظریه‌ها ملموس‌تر و عینی‌تر شوند. فراهنجاری بر مبنای زبانشناسی از نظریه‌های نقد ادبی جدید است که در چهارچوب مکتب فرمالیسم روسی بیان شده است. یوسف الخال و احمد شاملو دو شاعر بزرگ و تقریبا معاصر هم دیگر در ادب عربی و فارسی هستند که در اشعارشان از هنجارگریزی و آشنایی زدایی بهره برده‌اند یکی از این روش-ها، هنجارگریزی نوشتاری است که شاعر در این روش بدون توجه به لفظ و معنی دست به تغییر ظاهر کلمات و مصراع‌ها می‌زند و شعر را از نظر ظاهری هنجارگریز می‌کند که در این جستار نگارندگان بر آنند که به بررسی و تحلیل این نوع از زیبایی‌های شعر این دو شاعر بر اساس الگوی لیچ بپردازند و ضمن نشان دادن هنجارگریزی‌های نوشتاری در پایان میزان استفاده هر شاعر از هنجارگریزی را به صورت نمودار به تصویر کشیده است.

کلیدواژه‌ها

هنجارگریزی؛ یوسف الخال؛ احمد شاملو؛ الگوی لیچ

مراجع

پورنامداریان ، تقی . 1381ش، سفر در مه ، تأملی در شعر شاملو ، تهران : نگاه

جلیلی، فروغ .1387ش، آیینه ای بی طرح ، تبریز: آیدین.

خال، یوسف .1979ش، الأعمال الشعریة الکاملة، بیروت: دارالعودة.

الساسی، جاک آماتاپیس .2004ق، یوسف الخال ومجلته شعر، بیروت: دارالنشر.

سجودی، فرزان . 1387ش، نشانه شناسی کاربردی، تهران: علم. 

سرمزده، فاطمه و محمدجواد مهدوی. 1396ش، جای پای اسطوره در سرورده های یوسف الخال دومین کنفرانس بین المللی ادبیات و زبانشناسی ،صص  1-9 .

شاملو، احمد .1385ش، در جدال با خاموشی، منتخب 14 دفتر، تهران: سخن

شاملو، احمد .1395ش، ابراهیم در آتش، تهران: نگاه.

شاملو، احمد .1395ش، ترانه­های کوچک غربت، تهران: نگاه.

شاملو، احمد.1395ش، مرثیه­های خاک، تهران: نگاه.

شوشتری، محمد ابراهیم و جواد ماستری فراهانی. 1393ش، هنجارگریزی معنایی در قصیدة رحل النهار بدر شاکر السیاب، پژوهش­نامة ترجمه در زبان و ادب عربی، شمارة 4، صص 33- 59.

صالحی­نیا، مریم .1382ش، هنجارگریزی نوشتاری در شعر امروز، فصلنامة پژوهش­های ادبی، شمارة1، صص 83-94.

صفوی، کوروش .1373ش، از زبانشناسی به ادبیات، چاپ دوم، تهران: شرکت انتشارات سورة مهر.

صفوی، کوروش .1391ش، نوشته­های پراکنده، نشانه­شناسی و مطالعات ادبی، تهران: علمی.

فاضل ، جهاد .2007ق ، شخصیه انشقاقیه فی حرکه الحداثه العربیه؛ بیروت: دارالعلم.

مجابی ، جواد .1380ش، طنز و حماسه در آثار شاملو ، فصل سبز ، تهران.

محسنی، علی اکبر و رضا کیانی .2013ق، الإنزیاح الکتابی فی الشعر العربی المعاصر»، فصلیة الدولة المحکمة تصدر عن جامعتی سمنان وتشرین، عدد12، صص 85-110.