بررسی تطبیقی نماد‌های طبیعت در شعر سهراب سپهری و سمیح قاسم

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

دوره 16، شماره 63، مهر 1401، صفحه 117-136   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/clq.2022.1972342.2485

نویسنده

یدالله رفیعی^*

عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

چکیده

رمز و نماد گاهی در قالب الفاظ و کلمات پدیدار می‌شود و در این صورت واژگان در معنای فرا واقعی خود به کار می‌روند، برخی از این واژگان، عناصر طبیعت است بر این اساس می‌توان گفت؛ دادن جنبه‌های نمادین و تمثیلی به عناصری از طبیعت، هنری است که اگر هوشمندانه در شعر به کار رود دلالت‌های ضمنی و خلاقانه‌ای را ایجاد می‌کند.

سهراب سپهری و سمیح قاسم دو شاعر از دو فرهنگ متفاوت ایرانی و عربی هستند که بررسی و تحقیق در شعرشان نشان می‌دهد که رمز و نماد در بیان مفاهیم، آموزه‌ها و افکارشان بسیار مورد توجه بوده است و طبیعت گرایی یکی از وجوه مشترک آنها به شمار می‌رود.

یافته‌های این پژوهش که به روش تحلیلی- توصیفی انجام شده است بیان‌کنندۀ آن است که سهراب به عنوان یک شاعر نوپرداز و رمانتیست در اشعار خود بسیاری از عناصر طبیعت را به تصویر کشیده است و سمیح قاسم به عنوان یکی از بزرگان رمزگرا در شعر معاصر عربی، برای بیان واقعیت جامعه و مشکلات اجتماعی به عناصری از طبیعت، خاصیت نمادین بخشیده است.

کلیدواژه‌ها

نماد؛ شعر فارسی و عربی؛ عناصر طبیعت؛ سهراب سپهری؛ سمیح قاسم

مراجع

پورنامداریان،تقی( 1368) رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی،تهران،علمی وفرهنگی.

ثروتیان؛ بهروز (1384) صدای پای آب، تهران، انتشارات نگاه.

جندی، درویش (1986) الرمزیة فی الادب العربی، قاهره، دارالنهضة.

خلیل جحا، میشل (1999) أعلام الشعر العربی الحدیث من أحمد شوقی إلی محمود درویش، بیروت، نشر العودة و دار الثقافة.

دوبوکور، مونیک (1373) رمزهای زنده‌جان، ترجمه جلال ستاری، تهران، نشر مرکز.

زرقانی، مهدی (1384) چشم انداز شعر معاصر ایران، تهران، ثالث.

سپهری، سهراب (1380) هشت کتاب، تهران، انتشارات طهوری

سلیمان، خالد (1376) فلسطین و شعر معاصر عرب، ترجمه شهره باقری و عبدالحسین فرزاد، تهران، نشر چشمه.

سید حسینی، رضا (1376) مکتب‌های ادبی، تهران، انتشارات نگاه.

شوالیه، ژان و آلن گرابران (1388) فرهنگ نمادها، ترجمه سودابه فضایلی، تهران، انتشارات جیحون.

صفاری، کوکب (1357) افسانه‌ها و داستان‌های ایرانی در ادبیات انگلیسی، تهران.

عابدی، کامیار (1376) از مصاحبت آفتاب، تهران، نشر ثالث.

قاسم، سمیح، (1987) دیوان سمیح القاسم، بیروت، دارالعودة.

ــــــــــــــــ، (1992)اعمال سمیح القاسم الکاملة، بیروت دارالجیل و دار الهدی.

ــــــــــــــــ،  (1993) الاعمال الکاملة للشاعر سمیح القاسم، قاهره، دار السعاد الصباح.

متحدین؛ ژاله (1355) نیلوفر، مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی مشهد، شمارۀ سوم- سال دوازدهم، شمارۀ پیاپی 47.

مقدادی، بهرام (1378) هدایت و سپهری، تهران، هاشمی

یاحقی، محمد جعفر (1386) فرهنگ اساطیر و داستان واره‌ها، تهران، انتشارات فرهنگ اساطیر