ارزیابی تاب‌آوری جوامع شهری و روستایی دربرابر مخاطرات طبیعی و ارائه الگوی تاب-آوری در هر یک از جوامع (مطالعه موردی شهرستان گلپایگان)

علوم جغرافیایی (جغرافیای کاربردی)

دوره 18، شماره 41، اسفند 1401، صفحه 73-86   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی (کاربردی)

شناسه دیجیتال (DOI): 1353

نویسندگان

امیر صفایی¹؛ مجید ولی شریعت پناهی^{* 2}؛ بتول باهک³؛ محسن رنجبر⁴؛ بهرام آزاد بخت⁵

¹دانشجوی دکترای برنامه ریزی روستایی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام(ره)، شهر ری، تهران، ایران

²دانشیار جغرافیا وبرنامه ریزی روستایی،دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام (ره)، شهر ری، تهران، ایران( نویسنده مسئول)

³استادیار آب و هواشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام (ره)، شهر ری، تهران، ایران

⁴دانشیار برنامه ریزی محیطی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام (ره)، شهر ری، تهران، ایران

⁵استادیار ژئومورفولوژی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام (ره)، شهر ری، تهران، ایران

چکیده

مخاطرات طبیعی همیشه و در همه زمان­ها به صورت ناگهانی رخ داده است. جوامع انسانی همیشه از این مخاطرات زیان­های بسیار زیادی دیده­اند. یکی از راه­های مقابله با این مخاطرات افزایش تاب آوری جوامع در مقابل این خطرات است. هدف این پژوهش ارزیابی تاب آوری جوامع شهری و روستایی در برابر مخاطرات طبیعی و ارائه الگوی تاب­آوری در هریک از جوامع در شهرستان گلپایگان است. پژوهش حاضر به لحاظ هدف کاربردی و به لحاظ روش انجام کار، توصیفی- تحلیلی است. جامعه آماری تحقیق را تمام سرپرستان خانوارهای شهری و روستایی شهرستان گلپایگان (30419خانوار) تشکیل می‌دهد که از میان آنها حجم نمونه‌ای با استفاده از فرمول کوکران به تعداد 379 نفر به‌ صورت تصادفی انتخاب ‌شده است. جهت تجزیه و تحلیل یافته از آزمون تی تک نمونه­ای، تحلیل رگرسیون و تحلیل مسیر استفاده شده است. نتایج تحلیل رگرسیون نتایج نشان داد که شاخص اقتصادی با ضریب بتای 434/0 بیشترین تاثیر را بر جوامع شهری و روستایی دارد و شاخص نهادی با ضریب بتای 167/0 کم­ترین تاثیر را داشته است. همچنین نتایج تحلیل مسیر نشان داد که متغیر اقتصادی با اثر کلی 723/0 و متغیر اجتماعی با اثر کلی 526/0 به ترتیب بیشترین تاثیر را بر تاب آوری جوامع شهری و روستایی  شهرستان گلپایگان دارند و متغیر کالبدی- محیطی با اثر کلی 265/0 کم­ترین تاثیر را در میان سایر متغیرها بر تاب آوری جوامع شهری و روستایی  شهرستان گلپایگان داشته است. همچنین نتایج بررسی کارشناسان نشان داد که میزان تاب آوری جوامع روستایی به مراتب پایین­تر از میزان تاب آوری جوامع شهری است. همچنین نتایج بررسی­ها نشان داد که در مجموع میزان تاب آوری جوامع روستایی برابر با 807/2 و در جوامع شهری برابر با 188/3 است که نشان دهنده تفاوت تاب آوری در دو جامعه شهری و روستایی است.

کلیدواژه‌ها

مخاطره؛ تاب‌آوری؛ جامعه شهری؛ جامعه روستایی؛ شهرستان گلپایگان