بررسی تطبیقی وجوه اشتراک حجاب و موانع وصل در تائیۀ ابن فارض و تمهیدات عین‌القضات همدانی

فصلنامه بهارستان سخن

دوره 19، شماره 57، آذر 1401، صفحه 1-24   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/bahar.2022.697988

نویسندگان

سکینه طالب زاده¹؛ سید فضل الله میر قادری^{* 2}

¹1. دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیّات عرفانی، دانشگاه شیراز، دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی، شیراز، ایران.

²استاد گروه زبان و ادبیّات عرب، دانشگاه شیراز، دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی، شیراز، ایران.

چکیده

ابن فارض مصری و عین‌القضات همدانی دو عارف بلند مرتبۀ ادب عرب و ادب فارسی هستند که از دیرباز اندیشه و افکار و زندگی شان مورد توجّه بسیاری از محقّقان و پژوهشگران قرار گرفته است، و در مورد مضامین و اندیشه‌های عرفانی این دو، سخنان بسیاری گفته‌اند. یکی از مضامین کلیدی ادبیّات عرفانی، حجاب و موانع وصل است، که در بسیاری از متون نظم و نثر ادب فارسی بازتاب فراوان داشته است. در این نوشتار به بازتاب حجاب و موانع وصل در قصیدۀ تائیه ابن فارض و تمهیدات عین‌القضات پرداخته‌ایم و نظرگاه این دو عارف شهیر را دنبال کرده‌ایم. یافته‌های این جستار نشان می‌دهد هر دو عارف به موضوع حجاب و موانع وصل توجّه خاص داشته‌اند و عمده‌ترین حجاب‌ها و موانع وصل در خلال  آن دو اثر عبارتند از: حیات و هستی  مجازی، خودبینی و خودپسندی، اشتغالات دینی و دنیوی، تمنّا و آرزوهای دل، تعلّقات و وابستگی‌ها، حجاب عشق، حجاب طلب و نفس.

کلیدواژه‌ها

تائیه ابن فارض؛ تمهیدات عین‌القضّات؛ حجاب؛ موانع وصل

سایر فایل های مرتبط با مقاله

تقدیر و تشکر سازمان مرکزی از فصلنامه بهارستان سخن =25 مرداد .pdf

تقدیر و تشکر آقای دکتر حداد عادل از فصلنامه بهارستان سخن =.jpg

تقدیر و تشکر سازمان مرکزی از فصلنامه بهارستان سخن =25 مرداد .pdf

تقدیر و تشکر آقای دکتر حداد عادل از فصلنامه بهارستان سخن =.jpg

مراجع

فهرست منابع و مآخذ

الف- کتابنامه

• قرآن کریم، ترجمة ابوالفضل بهرام پور، قم: آوای قرآن.
• ابن فارض مصری، عمربن علی، (۱۳۹۵)، دیوان سلطان العاشقین، ترجمه و تحقیق سیّد فضل‌الله میرقادری و اعظم السادات میرقادری، قم: آیت اشراق، چ2.
• افراسیابی، غلامرضا، (1372)، سلطان العشاق، شیراز: دانشگاه شیراز، چ1.
• انورفواد، ابوخزام، (۱۹۹۳)، معجم المصطلحات الصوفیه، بیروت: مکتبه لبنان ناشرون، چ1.
• تبریزی، شمس‌الدّین، (۱۳۷۷)، مقالات شمس، ویرایش جعفر مدرس صادقی، تهران: مرکز، چ7.
• جامی، عبدالرّحمان، (۱۳۶۹)، رباعیّات جامی، تصحیح محمود مدبری، تهران: پاژنگ، چ1.
• چیتیک، ویلیام، (۱۳۸۸)، در آمدی بر تصوّف، ترجمۀ محمّدرضا رجبی، قم: مرکز مطالعات و تحقیقات دانشگاه ادیان و مذاهب، چ1.
• حافظ شیرازی، خواجه شمس‌الدّین محمّد، (۱۳۶۲)، دیوان غزلیّات، شرح و توضیح خلیل خطیب رهبر، تهران: صفی‌علی شاه، چ5.
• حقیقت، عبدالرفیع، (1370) ، تاریخ عرفان و عارفان ایرانی، تهران: کومش، چ5.
• دهخدا، علی اکبر،(1372). لغت نامه دهخدا، تهران: دانشگاه تهران، چاپ اوّل.
• سجّادی، سیّد جعفر، (1370)، فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، تهران: طهوری، چ7.
• سهروردی، شیخ شهاب‌الدّین یحیی، (۲۵۳۵)، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، تصحیح و تحشیه سیّد حسین نصر و هنری کربن، تهران: نشر مطالعات و تحقیقات فرهنگی، چ2.
• عراقی، فخرالدّین، (۱۳۸۴)، کلّیّات عراقی، تصحیح سعید نفیسی، تهران: نگاه، چ8.
• عطار نیشابوری، فریدالدّین، (۱۳۸۵)، مصیبت نامه، مقدّمه و تصحیح‌ محمّدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن، چ5.
• فرغانی، سعیدالدّین سعید، ( 1379 )، مشارق الدّراری، با مقدّمه و تعلیقات جلال‌الدّین آشتیانی، قم: بوستان کتاب قم، چ1 .
• معین، محمّد، (1377)، فرهنگ فارسی، تهران: امیر کبیر، چاپ دوازدهم.
• نسفی، عزیزالدّین، (۱۹۶۲)، الانسان الکامل، تهران: طهوری، چ 4.
• هجویری غزنوی، ابوالحسن علی، (۱۳۷۶)، کشف المحجوب، تصحیح و ژکوفسکی، تهران: طهوری، چ 8 .
• همدانی، عین القضّات، ( 1373 )، تمهیدات، با مقدّمه و تصحیح عفیف عسیران، تهران: منوچهری، چ 7.
• یثربی، یحیی، (۱۳۸۴)، عرفان نظری، قم: بوستان کتاب، چ 9.

 

 

ب- مقالات

• حمزئیان، عظیم؛ خیاطیان، قدرت‌الله و خادمی، سمیّه، (۱۳۹۶)، «تحلیل حجاب عرفانی از دیدگاه ابن عربی»، پژوهش‌های ادب عرفانی، دورة سوم، سال یازدهم، صص: 19- ۴۴.
• خیّاطیان، قدرت‌الله، (1391)، «حجاب قرآنی و نسبت آن با حجاب عرفانی»، خودنامه صدرا، دانشکدة علوم انسانی، دانشگاه سمنان، شمارة 67، صص: 44-25.
• فرجام، فروغ، (۱۳۷۸)، «حجاب­های ظلمانی و نورانی سلوک در مثنوی معنوی»، با راهنمایی محمّد یوسف نیری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد فسا.
• کریم پسندی، کورس؛ احمدی، شهرام، (1397)، «بررسی مقایسه‌ای حجاب عرفانی در اندیشة عطاّر و مولوی»، نشریه زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد چالوس، تابستان، دورة 14، شمارة 14.
• عدالت‌پور، هادی، (1395)، «حجاب‌ها، کشف حجاب‌ها در کشف المحجوب»، انوار معرفت (حکمت عرفانی سابق)، سال پنجم، بهار و تابستان، شمارة1 (پیاپی 11)، صص: 59-49.