مطالعه اثر تغییر تاریخ کشت بر مراحل فنولوژیکی و عملکرد سه لگوم گرمسیری در جنوب کرمان

مجله علمی- پژوهشی اکوفیزیولوژی گیاهی

دوره 13، شماره 46، آذر 1400، صفحه 41-54   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محمد حاتمی¹؛ حسین حیدری شریف آباد^{* 2}؛ حمید مدنی³؛ عنایت اله توحیدی نژاد⁴؛ غلام رضا افشارمنش⁵

¹دانشجوی دکتری زراعت، واحد جیرفت، دانشگاه آزاد اسلامی، جیرفت، ایران

²استاد گروه زراعت، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

³دانشیار فیزیولوژی گیاهان زراعی، واحد اراک، دانشگاه آزاد اسلامی، اراک، ایران

⁴دانشیار اکولوژی گیاهان زراعی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران

⁵دانشیار اکوفیزیولوژی گیاهان زراعی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی جنوب کرمان، کرمان، ایران

چکیده

به‌منظور مطالعه تغییر تاریخ کشت از بهار به زمستان بر طول مراحل فنولوژیکی و عملکرد سه نوع لگوم گرمسیری لوبیا محلی جیرفت، لوبیا چشم بلبلی و ماش، به‌صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل با سه تکرار، در سال‌های زراعی 98-1397 و 99-1398 در مزرعه مرکز تحقیقات جهاد کشاورزی شهرستان جیرفت اجرا شد. تیمار‌های آزمایشی شامل سه تاریخ کشت 10، 20 و 30 بهمن و سه لگوم بود. نتایج حکایت از این داشت که لگوم‌ها با توجه به دمای پایه 15 درجه سانتی‌گراد برای مراحل تکاملی خود 1200 درجه-روز رشد دما نیاز دارند. بیشترین درجه-روز رشد از کاشت تا جوانه-زنی، سبز شدن و از مرحله یک تا پنج برگی در هر سه تاریخ کشت متعلق به ماش بود. در الگوی کشت دیر‌هنگام، تأثیر دما‌های پائین منجر به عدم تأمین دمای تجمعی و شاخص درجه-روز رشد از کاشت تا گلدهی و رسیدگی گردید. ثبات عملکرد تولید دانه در ماش در هر سه تاریخ کشت با میانگین 7/0 تن در هکتار نشان داد که این گیاه توانایی انطباق بیشتری با دما نسبت به تغییر تاریخ کاشت دارد. عملکرد دانه در لوبیا محلی و چشم بلبلی با میانگین به‌ترتیب 3/2 و 6/4 تن در هکتار در کشت در 10 بهمن، از بیشترین مقدار برخوردار بود. کشت زود‌هنگام لگوم‌ها در زمستان، با توجه به تأمین دمای تجمعی در جنوب کرمان قابل توصیه بوده و می‌تواند به کاهش اثر منفی برخورد مراحل رشد و نمو با گرمای شدید و تبخیر و تعرق زیاد نسبت به الگوی کشت بهاره منطقه برتری داشته باشد.

کلیدواژه‌ها

تاریخ کشت؛ لوبیا محلی جیرفت؛ لوبیا چشم بلبلی؛ ماش سبز؛ تغییر اقلیم

مراجع

بنایان اول. م. ف. یعقوبی. ز. رشیدی. س. برده‌جی. 1396. اثر مقادیر مختلف نیتروژن بر فنولوژی، شاخص‌های رشدی و عملکرد دو رقم عدس در شرایط دیم مشهد. نشریه پژوهش‌های زراعی ایران. جلد 15. شماره 4: 956-939.

حاجی بابائی. م. م. گلدانی. ا.ح. شیرانی‌راد و ا. نظامی. 1394. ارزیابی صفات و شاخص‌های جوانه‌زنی مؤثر بر تحمل به خشکی لاین‌های جدید کلزا. فصلنامه علمی پژوهشی فیزیولوژی گیاهان زراعی- دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز. سال هفتم. شماره بیشت و ششم. 84-71.

حبیب‌زاده. ی. ر. مامقانی. و ع. کاشانی. 1385. اثر تراکم بوته بر عملکرد دانه و خصوصیات مرفوفیزیولوژیک سه ژنوتیپ ماش Vigna radiate (L.) Wilczk در شرایط اهواز. مجله علوم زراعی ایران، جلد هشتم. شماره 1: 78-66.

حسن‌پور. ج. ک. زرگری. ب. زند. م. کنانی. 1394. عملکرد و شاخص‌های فیزیولوژیکی رشد ژنوتیپ‌های ماش بر اساس تاریخ کاشت. به‌زراعی کشاورزی. دوره 17. شماره 4: 966-953.

حمزه‌ئی. ج. و م. سیدی. 1391. واکنش سه رقم نخود به تاریخ‌های مختلف کاشت تحت شرایط دیم در منطقه همدان. ویژه‌نامه نشریه دانش کشاورزی و تولید پایدار. 3: 94-83.

درینی. ف. ح. مدنی. م.ح. شیرزادی. 1387. مقایسه روند تغییرات شاخص‌های فیزیولوژیک رشد لوبیا چشم بلبلی و لوبیا تپاری محلی جیرفت در تراکم‌های گیاهی مختلف. یافته‌های نوین کشاورزی. سال سوم. شماره 2: 120-105.

سلیمانی‌فرد. ع. و ر. ناصری. 1399. واکنش عملکرد دانه و برخی صفات مورفوفیزیولوژیکی ماش Vigna radiate L. رقم گوهر به درجه روز رشد دریافتی و تراکم بوته در منطقه ایلام. نشریه علمی اکوفیزیولوژی گیاهان زراعی. جلد چهاردهم. شماره 3 (55): 423-446.

شریفی. ر.س. ع. جوانشیر. م.ر. شکیبا. ک. قاسمی گلعذانی. س.ا. محمدی. ی. راعی. 1387. ارزیابی مراحل مختلف فنولوژیک ذرت متأثر از تراکم و دوره‌های مختلف تداخل سورگوم با استفاده از شاخص‌های حرارتی. دانش کشاورزی. 18 (2): 59-71.

کمالی. م. و م. عدالت. 1396. اثر تداخل علف‌های هرز، تاریخ و روش کاشت بر فنولوژی، رشد، پروتئین و عملکرد لوبیا قرمز (Phaseolus vulgaris L.). نشریه تولید و فرآوری محصولات زراعی و باغی. سال هفتم. شماره سوم: 61-47.

مدنی. ح. م.ح. شیرزادی. ف. درینی. 1387. تأثیر تراکم بوته بر عملکرد و اجزای عملکرد لوبیا چشم بلبلی و لوبیا تپاری محلی جیرفت. یافته‌های نوین کشاورزی. سال سوم. شماره 1: 104-93.

مدنی. ح. م. سالاری. م.ح. شیرزادی. 1389. تأثیر آرایش کاشت بر عملکرد و اجزای عملکرد لوبیا چشم بلبلی و لوبیا تپاری جیرفت. یافته‌های نوین کشاورزی. سال چهارم. شماره 4: 374-361.

نادری. ا. 1392. کارایی واحد دمایی و درجه-روز رشد تجمعی مراحل فنولوژیکی و رابطه آنها با عملکرد دانه ژنوتیپ‌های گندم. فصلنامه علمی پژوهشی گیاهان زراعی- دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز. سال پنجم. شماره هجدهم: 128-115.

Adudal Haris. A. and V. Chhabra. 2014. Climate change impact on Chickpea yield over a Sub Humid climatic environment. Int. J. Agric. Sci. 4:2348-3997.

Ahmad Alsajri. F. Ch. Wijewardana. L. Jason Krutz. J. Trenton Irby. B. Golden. and K. Raja Reddy. 2019. Quantifying and validation soybeen seed emergence model as a function of temperature. Am. J. Plant. Sci. 10: 111-124.

Atak. M. M.D. Kaya. G. Kaya. Y. Cıkılı. and C.Y. Ciftçi. 2006. Effects of NaCl on the germination, seedling growth and water uptake of triticale. Truk. J. Agric. For. 30: 39-47.

Bag. H. A. Mukherjee. and L. Bhoi. 2020. Effect of date of sowing and irrigation regimes on growth and yield of Mung Bean. Int. J. Curr. Microbiol. Appl. Sci. 9:1274-1281.

Bewley. J.D. and M. Black. 1986. Seeds: Physiology of Development and Germination. Plenum press N.Y. and London.

Boulch. G. Ch. Elmerich. A. Djemel. and B. Lange. 2021. Evaluation of soybean (Glycine max L.) adaptation to northern European regions under different agro-climatic scenarios. Plants. 3: 1-13.

El-Zohiri. S.S.M. and A.A Farag. 2014. Relation planting date, cultivars and growing degree-days on growth, yield and quality of garlic. Middle East J. Agric. Res. 3: 1169-1183.

Ezeaku. I.E. B.N. Mbah. and K.P. Baiyeri. 2015. Planting date and cultivar effects on growth and yield performance of cowpea (Vigna unguiculata (L.) Walp). Afr. J. Plant. Sci 9: 439-448.

Gordon, R. and Bootsma, A. 1993. Analyses of growing degree -days for agriculture in Atlantic Canada. Clim. Res. 3 :.169 -176.

Kaya. M.D. G. Okcu. M. Atak. Y. Cıkılı. and O. Kolsarıcı. 2006. Seed treatments to overcome salt and drought stress during germination in sunflower (Helianthus annuus L.). Eur. J. Agron. 24: 291-295.

Khanalizadegan, A.R. Madandoust, M. Mohajeri, F. and Bagheri, M. 2020. Effects of planting date on yield characterististics of Quinoa (Chenopodium quinoa Wild.). eIJPPR. 10 (5): 290-298.

Meleha, A. A.F.A. Hassan. M. El-Bialy. and M. El-Mansoury. 2020. Effect of planting dates and planting methods on water pelations of wheat. Int. J. Agron. 2020: 1-11.

Lopez-Bellido. F. J. R. J. Lopez-Bellido. S. Kasem Khalil. and L. Lopez-Bellido. 2008. Effect of planting date on winter kabuli chickpea growth and yield under rainfed Mediterranean conditions. J. Argon. 4: 954- 964.

Rafaele Alves Barros. J. M. Julio Machado Guimarães. W. Lima Simões. N. Franklin de Melo. and F. Angelott. 2021. Water restriction in different phenological stages and increased temperature affected cowpea production. Cienc. Agrotecnologia. 45: 1-12.

Richards. M.L. A. Preston. T. Napier. L. M. Jenkins. and L. Maphosa. 2020. Sowing date affects the timing and duration of key chickpea (Cicer arietinum L.) growth phases. Plants. 9: 1-17.

Roth. G.W. and J.O. Yocum. 1997. Use of hybrid groing degree day ratings for corn in the north eastern USA. J Produc Agrica. 10: 283-288. 

Schultze-kraft, R.I. M. Rao. R.J. Peters. Ch. Clements. M. Bai. and G. Liu. 2018. Tropical forage legumes for environmental benefits: an overview. Trop. grassel. 6: 1-14.

Sharma. A. R. S. Deepe. M. Sankar. B. Pryor. E. Stewart. A. Johanson. and A. Ananadhi. 2021. Use of growing degree indicator for developing adaptive responses: a case atudy of cotton in Florida. Ecol. J. Indic. 124: 1-11.

Shunmugam. A.S.K. U. Y. Kannan. K.A. Jiang. S. Daba. and L.Y. Gorim. 2018. Physiology based approaches for breeding of next-generation food legumes. Plants. 7, 72-80.

Zabel, F. Putzenlechner. B. and W. Mauser. 2014. Global agricultural land resources – A high resolution suitability evaluation and its perspectives until 2100 under climate change conditions. PLoS ONE. 9: 1-9.