واکاوی قلندریّات و مباحث مربوط به آن در آثار منظوم و منثور شیخ احمد جام

عرفان اسلامی

دوره 19، شماره 74، دی 1401، صفحه 141-162   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

جان‌محمد افرازی¹؛ حمید طبسی^{* 2}؛ ابوالقاسم رادفر³

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد جیرفت، دانشگاه آزاد اسلامی، جیرفت، ایران.

²استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد جیرفت، دانشگاه آزاد اسلامی، جیرفت، ایران .نویسنده مسئول: [e-mail]

³استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد جیرفت، دانشگاه آزاد اسلامی، جیرفت، ایران.

چکیده

شیخ احمد جام از جمله عارفان نامی حوزۀ خراسان بزرگ است. آثارش به دو دستۀ منثور و منظوم جای­می­گیرد. در این پژوهش، مباحث قلندری در آثار منثور و دیوان اشعار بررسی­شده­است. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه­ای انجام­شده­است. نتایج تحقیق نشان­می­دهد که بسامد موضوعات قلندری در دیوان اشعار از تنوّع بیشتری برخوردار است و شامل مواردی چون: تظاهر به فسق؛ بی­اعتباری دین و ردّ مظاهر شریعت؛ تظاهر به آیین­های غیراسلامی؛ تعریض به زاهدان و صوفیان؛ حضور در اماکن بدنام و بی­اعتنایی به نام و ننگ می­شود. در حالی که شیخ جام در آثار منثور خود تنها به مواردی چون انتقاد از صوفیان مرائی و عاریتی بودن نام­جویی اشاره­کرده­است. در مجموع، تفاوت آشکار سطح ایدئولوژیک آراء شیخ جام در آثار مئنثور و دیوان اشعار، این فرضیّه را تقویّت می­کند که این سروده­ها منسوب به اوست.

کلیدواژه‌ها

عرفان اسلامی؛ شیخ احمد جام؛ آثار منثور شیخ جام؛ دیوان اشعار؛ مضامین قلندری

مراجع