تجربه مشترک انحلال فردیت در عرفان اسلامی و عرفان هندی

عرفان اسلامی

دوره 19، شماره 74، دی 1401، صفحه 301-322   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مهناز دانائی‌فر¹؛ علی عین‌علیلو^{* 2}؛ شهین اوجاق‌علیزاده³

¹دانشجوی دکتری زبان وادبیات فارسی،واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، رودهن،ایران.

²استادیارگروه زبان وادبیات فارسی،واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، رودهن،ایران.نویسنده مسئول: [e-mail]

³استادیارگروه زبان وادبیات فارسی،واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، رودهن،ایران.

چکیده

هدف از این تحقیق بررسی تجربیات مشترکی است که دو مکتب عرفانی اسلامی و هندی در باب انحلال فردیت دارند. انحلال فردیت به معنای گذشتن از خود تن و یکی­شدن با خالق است که در عرفان اسلامی با نام فنا فی الذات شناخته­می­شود. در این پژوهش به روش تحلیلی، با بررسی متون عرفان هندی و عرفان اسلامی به­دنبال­یافتن مشترکات و مفاهیم کلی که تحت این مشترکات توسعه داده شده­اند، بودیم. نتیجه این­که در متون‌ اوپانیشاد‌ و عرفان اسلامی؛ انسان علت غایی آفرینش‌ دانسته‌­شده و در هر دو مکتب عرفانی انسان مـظهر‌ و آیـنۀ‌ صفات‌ الهی است. در عرفان هندی،  روح انسان تحت­تأثیر کرمه بر جیوه؛ در چرخه سمساره؛ از جسمی به جسمی بالاتر یا حضیض­تر حلول­می­کند. و تنها راه نجات از این چرخه و انحلال در برهمن؛ همانا دانش، عمل یا عشق می­باشد. در عرفان اسلامی اما تناسخ وجودندارد و موضوعیت انحلال فردیت و فنای در ذات با رها شدن از قیود مادّی و یافتن صدق و صفای باطنی؛ ممکن­است. انحلال فردیت به عنوان تجربه مشترک بین دو اندیشه عرفان اسلامی و عرفان هندی را از نظر مفاهیم کلی شبیه به همدیگر است اما از نظر جزئیات و توسعه مفاهیم با یکدیگر تفاوت­دارند. هرچند در هر دو مکتب عرفانی؛ عشق نجات­بخش روح انسان معرفی ­شده ­است.

کلیدواژه‌ها

عرفان اسلامی؛ عرفان هندی؛ انحلال فردیت

مراجع