بررسی عقل و عشق در اشعار شاه نعمت‌الله ولی

عرفان اسلامی

دوره 19، شماره 74، دی 1401، صفحه 343-362   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مریم پهلوان¹؛ تورج عقدایی^{* 2}؛ حسین آریان³؛ حیدر حسنلو³

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.

²دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.نویسنده مسئول: [e-mail]

³استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.

چکیده

عقل و عشق یکی از اساسی­ترین موضوعات در دیوان شاه نعمت­الله ولی است. از نظر او عشق ودیعه­ای الهی است که در وجود انسان نهاده­شده و وسیلۀ رسیدن به کمال و سعادت است. اساس طریقت شاه نعمت­الله کشف و شهود است، نه دلیل و برهان. اندیشۀ وحدت وجود در سراسر کلام وی، موج­می­زند که به تأثیر از عرفان نظری ابن­عربی است. عقل و خردی که شاه ولی با بهره­گیری از اشعار عطار، با آن درافتاده، عقل جزئی و معاش است که نه تنها قادر به درک حقیقت عشق نیست بلکه حجاب و مانعی در راه رسیدن به سرمنزل معرفت و عشق حقیقی است. در مقابل، او عقل کلی را نایب خدا دانسته و آن را مدح کرده و معتقد است که  این عقل به عنوان اولین مخلوق، یاور عشق است و با روح و جان عشق و جنون عارفانه، عجین­گشته و تقابل و تعارضی میان آن دو متصوّر نیست. این پژوهش به شیوۀ کتابخانه­ای و به روش توصیفی – تحلیلی صورت­گرفته­است

کلیدواژه‌ها

عقل؛ عشق؛ شاه نعمت‌الله ولی؛ دیوان

مراجع