دانش زیست ‌محیطی و استفاده از خدمات شهری: تحلیلی بر رفتار مصرف شهروندان با استفاده از مدلیابی معادلات ساختاری (مطالعه موردی: شهر رشت)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 20، دوره 18، شماره 4 - شماره پیاپی 65، اسفند 1402، صفحه 265-277   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محمد اسکندری^{* 1}؛ یاسر قلی پور²؛ سلمان فیضی³؛ امین حسن زاده⁴

¹استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه پیام‌نور، تهران، ایران

²دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

³دانش آموخته دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

⁴دانش آموخته کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه فردوسی مشهدف مشهد، ایران

چکیده

مقدمه:  تشویق شهروندان برای استفاده از خدمات عمومی جهت کاهش آلودگی­های شهری یکی از اولویت­های مدیریتی مهم در شهرها به­شمار می­رود. بر این اساس بررسی دانش­ زیست‌محیطی به عنوان عامل تاثیرگذار بر نیات رفتاری شهروندان به عنوان مصرف­کنندگان خدمات شهری می­تواند میزان گرایش آنان نسبت به استفاده از این خدمات را تعیین نماید.
هدف پژوهش: تحقیق حاضر با هدف بررسی تأثیر دانش زیست‌محیطی بر استفاده از خدمات شهری در شهر رشت انجام شده است.
روش شناسی تحقیق: تحقیق حاضر از لحاظ هدف کاربردی، از نظر ماهیت و روش توصیفی- تحلیلی، اسنادی، پیمایشی بوده که با استفاده از پرسشنامه­ محقق ساخته، انجام شده است. جامعه­ی آماری خانوارهای شهر رشت بوده­اند که بر اساس فرمول کوکران، حجم نمونه­ای برابر 384 نفر از بین آنها انتخاب شده و با روش نمونه­گیری خوشه­ای دو مرحله­ای، از آنها پرسش شده است. روایی پرسشنامه بر اساس روایی صوری و سنجش پایایی آن با استفاده از آلفای کرونباخ (763/0) تأیید شده است. ارتباط بین شاخص و گویه­های متناظر، در مدل اندازه­گیری (تحلیل عاملی مرتبه­ی اول) بررسی شده است. پایایی مرکب، میانگین واریانس استخراج شده و روایی همگرا برای شاخص­های تحقیق محاسبه و تأیید شده­اند. فرضیات تحقیق با کمک فرآیند مدلیابی معادلات ساختاری بررسی شده­اند.
قلمروجغرافیایی پژوهش:  قلمرو جغرافیایی تحقیق حاضر شهر رشت می‌باشد.
یافته ها:  مقدار یافته ­ها نشان می­دهد که بین دانش زیست­محیطی و رویکرد ساکنین به استفاده از خدمات شهری (51/0=Beta و 1/4=t) و میزان استفاده از این خدمات (30/0=Beta و 95/3=t) رابطه­ی آماری معناداری وجود دارد؛ همچنین بین رویکرد ساکنین به خدمات شهری و میزان استفاده از خدمات(68/0=Beta و 8/6=t) نیز رابطه­ی معناداری بر قرار است.
نتایج:  آگاهی و دانش زیست‌محیطی شهروندان در استفاده از خدمات شهری و پایداری این تعاملات موثر است؛ به طوری که رفتار یک شهروند مسئول و آگاه در مقایسه با دیگران تفاوت آشکاری را نشان می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

"؛ دانش"؛ دانش‌ زیست‌محیطی؛ خدمات شهری؛ رفتار مصرف؛ شهر رشت

مراجع

حسام، مهدی؛ پوراحمد، احمد و آشور، حدیثه. (1392). آثار زیست‌محیطی گسترش افقی شهر (مطالعۀ موردی: گرگان). محیط شناسی، 39 (3)، 104-91.

حسینی، مهدی؛ برقچی، معصومه؛ باقرزاده، فهیمه و صیامی، قدیر. (1394). ارزیابی تاثیرات زیست‌محیطی گسترش بی رویه شهرها (مطالعه موردی: پروژه مسکن مهر شهر طرقبه). برنامه­ریزی منطقه­ای، 5(18)، 58-43.

خواجه نوری، بیژن و مساوات، سید ابراهیم. (1391). مذهب و رفتار مصرف‌کننده. زن و جامعه، 3(3)، 104-79.

عباسی، عباس، یداللهی، شهربانو و بیگی، جمال. (1398). بررسی قصد مصرف‌کننده برای خرید محصولات سبز با استفاده از نظریة رفتار برنامه‌ریزی‌شده، نگرانی‌های زیست‌محیطی و دانش زیست‌محیطی. تحقیقات بازاریابی نوین، 8(4)، 111-130.‎

مرادی، حمید، شهاب بوشهری، نادر، کورنگ بهشتی، علی و حسین، حسین (1389). مکان یابی مراکز ارائه خدمات رقابتی با هدف کاهش ازدحام ترافیک شهری (مطالعه موردی: مکان یابی مراکز سلامت در شهر اصفهان). پژوهش در مدیریت تولید و عملیات، 1(1)، 52-31.

روستایی، شهریور؛ بابایی، الی ناز و کاملی‌فر، زهرا. (1393). ارزیابی عدالت فضایی در پراکنش خدمات شهری (مطالعه‌ موردی کلان شهر تبریز). مجله آمایش جغرافیایی فضا، 3(10)، 101-82.

صیاد بیدهندی، لیلا؛ قلی‌پور، یاسر و فیصی، سلمان. (1396). تحلیل عوامل موثر بر پایداری شهری(مطالعه موردی: شهر اردبیل). مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاههای انسانی، 12(2)، 462-449.

زیاری، کرامت الله؛ مهدیان، معصومه و مهدی، علی. (1391). بررسی و سنجش عدالت فضاییِ بهره مندی از خدمات عمومی شهری براساس توزیع جمعیت و قابلیت دسترسی در شهر بابلسر. تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 13(12)، 241-217.

Ajzen, I. (1991). The theory of planned behavior. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 50(2), 179–211.

Asilsoy, B., & Oktay, D. (2018). Exploring environmental behaviour as the major determinant of ecological citizenship. Sustainable cities and society, 39, 765-771.

Bamberg, S., & Möser, G. (2007). Twenty years after Hines, Hungerford, and Tomera: A new meta-analysis of psycho-social determinants of pro-environmental behaviour. Journal of environmental psychology, 27(1), 14-25.

Cuadrado-Ballesteros, B., García-Sánchez, I.M., & Prado-Lorenzo, J.M. (2013). Effect of modes of public services delivery on the efficiency of local governments: A twostage approach. Utilities Policy, 26, 23–35.

Dewulf, A., Klenk, N., Wyborn, C., & Lemos, M. C. (2020). Usable environmental knowledge from the perspective of decision-making: the logics of consequentiality, appropriateness, and meaningfulness. Current Opinion in Environmental Sustainability, 42, 1-6.

Dilling, L., Lackstrom, K., Haywood, B., Dow, K., Lemos, MC., Berggren, J., & Kalafatis, S. (2015). What stakeholder needs tell us aboutenabling adaptive capacity: the intersection of context andinformation provision across regions in the United States.Weather Clim Soc, 7, 5-17.

Eagly, A.H., & Chaiken, S. (1993). The psychology of attitudes. Orlando, FL: Harcourt Brace Jovanovich College Publishers.

Ellen, P. S., Wiener, J. L., & Cobb-Walgren, C. (1991). The role of perceived consumer effectiveness in motivating environmentally conscious behaviors. Journal of public policy & marketing, 10(2), 102-117.

Fraj, E., Matute, J., & Melero, I. (2015). Environmental strategies and organizational com-petitiveness in the hotel industry: the role of learning and innovation as determinantsof environmental success. Tour. Manag, 46, 30–42.

Frantz, C. M., & Mayer, F. S. (2014). The importance of connection to nature in assessing environmental education programs. Studies in Educational Evaluation, 41, 85-89.

Grosskopf, S., & Yaisawarng, S. (1990). Economies of scope in the provision of local public services. National Tax Journal, 43(1), 61–74.

Han, H., Hsu, L. T. J., Lee, J. S., & Sheu, C. (2011). Are lodging customers ready to go green? An examination of attitudes, demographics, and eco-friendly intentions. International Journal of Hospitality Management, 30(2), 345-355.

Haron, S.A., Paim, L., & Yahaya, N. (2005). Towards sustainable consumption: an ex-amination of environmental knowledge among Malaysians. Int. J. Consum. Stud, 29,426–436.

Hu, H.-.H., Parsa, H.G., & Self, J. (2010). The dynamics of green restaurant patronage. Cornell Hosp. Q, 51, 344–362.

James, O. (2009). Evaluating the expectations disconfirmation and expectations anchoring approaches to citizen satisfaction with local public services. Journal of Public Administration Research and Theory, 19(1), 107–123.

Jansson, K. (1993). Optimal public transport price and service frequency. Journal of Transport Economics and Policy, 27, 33–50.

Joshi, Y., & Rahman, Z. (2015). Factors affecting green purchase behaviour and future re-search directions. Int. Strateg. Manag. Rev, 3, 128–143.

Kautish, P., Paul, J., & Sharma, R. (2019). The moderating influence of environmental consciousness and recycling intentions on green purchase behavior. J. Clean. Prod, 228, 1425–1436.

King, S., & Coterill, S. (2007). Transformational government? The role of information technology in delivering citizen-centric local public services. Local Government Studies, 33(3), 333–354.

Kumar, B., Manrai, A. K., & Manrai, L. A. (2017). Purchasing behaviour for environmentally sustainable products: A conceptual framework and empirical study. Journal of Retailing and Consumer Services, 34, 1-9.

Kwon, W. S., Englis, B., & Mann, M. (2016). Are third-party green–brown ratings believed?: The role of prior brand loyalty and environmental concern. Journal of Business Research, 69(2), 815-822.

Levy, A., Orion, N., & Leshem, Y. (2018). Variables that influence the environmental behavior of adults. Environmental Education Research, 24(3), 307–325.

Liobikienė, G., & Poškus, M. S. (2019). The importance of environmental knowledge for private and public sphere pro-environmental behavior: Modifying the value-belief-norm theory. Sustainability, 11(12), 3324.

López-Bonilla, J., Reyes-Rodríguez, M., López-Bonilla, L., López-Bonilla, J.M., Reyes-Rodríguez, M.D.C., & López-Bonilla, L.M. (2018). The environmental attitudes and be-haviours of european golf tourists. Sustainability, 10, 27-35.

Mattingly, K., & Morrissey, J. (2014). Housing and transport expenditure: Socio-spatial indicators of affordability in Auckland. Cities, 38, 69–83.

Maurer, M., & Bogner, F. X. (2020). Modelling Environmental Literacy with environmental knowledge, values and (reported) behavior. Studies in Educational Evaluation, 65, 100863.

Mintenig, S. M., Int-Veen, I., Löder, M. G. J., Primpke, S., & Gerdts, G. (2017).Identification of micro plastic in effluents of waste water treatment plants using focal plane array-based micro-Fourier-transform infrared imaging. Water Research, 108,365–372.

Mohring, H. (1972). Optimization and scale economies in urban bus transportation. American Economic Review, 62(4), 591–604.

Mulley, C., & Moutou, C.J. (2015). Not too late to learn from the Sydney Olympics experience: Opportunities offered by multimodality in current transport policy. Cities, 45, 117–122.

Neirotti, P., De Marco, A., Cagliano, A.C., Mangano, G., & Scorrano, F. (2014). Current trends in Smart City initiatives: Some stylised facts. Cities, 38, 25–36.

Otto, S., & Pensini, P. (2017). Nature-based environmental education of children: Environmental knowledge and connectedness to nature, together, are related to ecological behaviour. Global Environmental Change, 47, 88-94.

Panda, S. M. R. K. (2017). Environmental consciousness and brand equity: An impact assessment using analytical hierarchy process (AHP). Marketing Intelligence & Planning, 35(1), 40-61.

Pena-Vinces, J., Solakis, K., & Guillen, J. (2020). Environmental knowledge, the collaborative economy and responsible consumption in the context of second-hand perinatal and infant clothes in Spain. Resources. Conservation and Recycling, 159, 104840.

Roczen, N., Kaiser, F. G., & Bogner, F. X. (2014). A competence model for environmental education. Environment and Behavior, 46(8), 972–992.

Schultz, P. W. (2013). Does connecting kids to nature have an impact on conservation over the long term? Expertsadvise. In N. Ardoin, J. Heimlich, J. Braus, & C. Merrick.Influencing conservation action: What research says aboutenvironmental literacy, behavior, and conservation results, Chapter 14. 55–59. New York, NY: The NationalAudubon Society.

Solomon, M. R. (1993) Consumer Behavior. Englewood Cliffs: Prentice Hall.

Suki, N. (2017). Green products usage: structural relationships on customer satisfaction and loyalty. International Journal of Sustainable Development & World Ecology, 24(1), 88-95.

Sumargo, B. (2018). Comparing better environmental knowledge based on education and income using the odds ratio. Procedia Computer Science, 135, 105-112.

Taufique, K.M.R., Siwar, C., Chamhuri, N., & Sarah, F.H. (2016). Integrating general environmental knowledge andeco-label knowledge in understanding ecologically conscious consumer behavior.Procedia Econ.  Financ, 37, 39–45.

Taylor, S., & Todd, P.A. (1995). Understanding information technology usage: A test of competing models. Information Systems Research, 6(2), 144–176.

Tiwari, R., Cervero, R., & Schipper, L. (2011). Driving CO2 reduction by integrating transport and urban design strategies. Cities, 28, 394–405.

Tong, Q., Anders, S., Zhang, J., & Zhang, L. (2020). The roles of pollution concerns and environmental knowledge in making green food choices: Evidence from Chinese consumers. Food Research International, 130, 108881.

Webb, E., Netuveli, G., & Milett, C. (2012). Free bus passes, use of public transport andobesity among older people in England. Journal of Epidemiology & Community Health, 66, 176–180.

Wilkie, W. L. (1994). Consumer Behavior. New York: John Wiley and Sons.

Zenker, S., & Rutter, N. (2014). Is satisfaction the key? The role of citizen satisfaction, place attachment and place brand attitude on positive citizenship behavior. Cities, 38, 11–17.

Zhao, H.H., Gao, Q., Wu, Y.P., Wang, Y., & Zhu,  X.D.  (2014). what affects green consumer behavior in China?  A case study from Qingdao. Journal of Cleaner Production, 63, 143-151.

Zsóka, Á., Szerényi, Z.M., Széchy, A., & Kocsis, T. (2013).  Greening due to environmental education? Environmental knowledge, attitudes, consumer behavior and everyday pro-environmental activities of Hungarian high school and university students’. Clean. Prod, 48, 126–138.