تحلیل جامعه‌شناسی رفتار حفاظت از محیط زیست

مطالعات جامعه شناسی

مقاله 8، دوره 16، شماره 60، آذر 1402، صفحه 143-163   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jss.2022.1964532.1483

نویسندگان

لقمان امامقلی^{* 1}؛ صادق صالحی²؛ احمد رضایی²؛ اسرین فیضی³

¹استادیار گروه جامعه شناسی دانشگاه کردستان – ایران . نویسنده مسئول [e-mail]

²دانشیار گروه جامعه شناسی دانشگاه مازندران ، ایران

³دانش آموخته دوره کارشناسی ارشد، مهندسی محیط زیست، دانشگاه کردستان ، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر تحلیل جامعه  ­شناسی رفتار حفاظت از محیط زیست در دو شهر سنندج و سلیمانیه است.  اهمیت محیط  ­زیست چه در ابعاد منطقه‌ای و ملی و چه در بعد بین‌المللی ضرورت توجه علمی به عوامل مختلف به­  ویژه نقش عوامل انسانی در تخریب یا حفظ محیط  ­زیست را به همراه داشته است. بنابراین مقایسه شباهت ها و تفاوت های رفتارهای محیط زیستی و  عوامل موثر بر آن می تواند به شناخت بهتر از وضعیت رفتارهای حفاظت از محیط زیست منجر شود. این پژوهش به صورت پیمایش انجام شده است و جامعه آماری شامل 382  از  ساکنین شهرهای سنندج در کشور ایران و سلیمانیه در کشور عراق  بوده که با استفاده از نمونه گیری خوشه­  ای، به عنوان نمونه انتخاب شدند ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه بوده است. پایایی سوالات آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ ارزیابی شده است. با توجه به این امر، فرضیه­  هایی حول تفاوت­های رفتاری، امکانات و شرایط، خودکارآمدی، نگرش و دانش محیط زیستی این دو شهر مطرح شد. نتایج پژوهش در خصوص شباهت­ها بین دو منطقه می­توان به ادراک آنها نسبت به توانایی تأثیر بر پیامدهای محیط زیستی اشاره کرد. ساکنین شهرهای سنندج و سلیمانیه دارای خودکارآمدی برابری در میزان تأثیر بر رفتار حفاظت از محیط زیست هستند. همچنین، تفاوت­های موجود بین ساکنین شهرهای سنندج و سلیمانیه از نظر رفتارهای حفاظت از محیط زیست به دو شکل است، شکل اول، به پایین بودن امکانات و شرایط برای رفتار حفاظت از محیط­  زیست در سلیمانیه نسبت به سنندج بر­می­گردد. شکل دوم به مسئولانه بودن به رفتار حفاظت از محیط زیست، زیست محورانه بودن نگرش محیط زیستی و درک و ارزیابی محیط زیستی ساکنین شهر سلیمانیه در جهت حفاظت از محیط زیست نسبت به ساکنین شهر سنندج اشاره دارد.

کلیدواژه‌ها

جامعه شناسی محیط زیست؛ رفتار حفاظت از محیط زیست؛ سنندج؛ سلیمانیه؛ پیمایش

مراجع

1. ادهمی، عبدالرضا (1395) بررسی عوامل فرهنگی موثر بر رفتاهای معطوف به حفاظت از محیط زیست مورد مطالعه ساکنین مناطق 5 و 18 شهر تهران، بررسی مسائل اجتماعی ایران، دوره 7 شماره 1 : 1-26.
2. امامقلی لقمان (1393) جامعه و محیط زیست. سومین همایش ملی تحقیقات منابع طبیعی ایران با محوریت محیط زیست. ایران. دانشگاه کردستان.
3. امامقلی، لقمان. (1390). بررسی تاثیر سرمایه اجتماعی بر رفتارهای زیست محیطی(مطالعه موردی: استان کردستان)، پایان نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: صادق صالحی، دانشگاه مازندران.
4. بلیکی نورمن. (1389). " طراحی پژوهش­های اجتماعی" ترجمه حسن چاوشیان. تهران : نشر نی.
5. بوتکین، دانیل و ادوراد کلر(1385)، "شناخت محیط زیست، زمین سیّاره زنده"، ترجمة عبدالحسین وهّاب‌زاده، مشهد، انتشارات جهاد دانشگاهی دانشگاه مشهد، چاپسوم.
6. جعفری نیا، غلامرضا. (1400). بررسی رابطة کنش های اجتماعی با دانش محیط زیستی (موردمطالعه: ساکنان شهر بوشهر). علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد، 18(1)، 319-287.
7. رشیدی، علی رضا و رشیدی مریم (1390) بررسی نقش رسانه ها در حفاظت از محیط زیست و تاثیر آنها در رفتار مردم و مدیران از منظر شکل گیری فرهنگ مصرف، ماهنامه مهندسی فرهنگی، شماره 55 و 56: 31 -43
8. رفیعی، حامد، امیرنژاد حمید (1388) بررسی نقش آموزش در افزایش تمایل افراد به حفاظت از محیط زیست (مطالعه مورد: دریای خزر). علوم محیطی، سال هفتم، شماره اول: 95 - 108.
9. سبزه ای، م.، و قلی پور، س.، و آدینه وند، م. (1395). بررسی رابطه بین آگاهی, نگرش و رفتار حامی محیط زیست دانشجویان دختر دانشگاه قم. آموزش محیط زیست و توسعه پایدار, 4(4), 5-16.
10. صالحی، صادق و امامقلی، لقمان (1391). سرمایه فرهنگی و نگرش و رفتارهای محیط زیستی مطالعه موردی استان کردستان، فصلنامه مطالعات فرهنگی و ارتباطات ، دانشگاه تهران، سال هشتم، شماره 28.
11. صالحی، صادق و امامقلی، لقمان (1392)،“استراتژی­های مدیریت مصرف انرژی“، بیست و هشتمین کنفرانس بین المللی برق، تهران.
12. صالحی، صادق و امامقلی، لقمان (1393)تحلیل اجتماعی رفتار مصرف برق. مجله بررسی مسائل اجتماعی ایران، دانشگاه تهران، دوره 4 شماره 2: 287-304
13. صالحی، صادق(1392)، “بررسی نقش عوامل نوین فرهنگی در اصلاح الگوی مصرف برق”،طرح پژوهشی شرکت توزیع نیروی برق استان مازندران.
14. کاستلز، مانوئل (1384) "عصر اطلاعات اقتصاد، جامعه و فرهنگ"، ترجمه حسن چاووشیان انتشارات طرح نو چاپ چهارم.
15. کامونر، باری (1382)، "انسان و محیط زیست"، ترجمه بهزاد دهزاد، چاپ اول، تهران: انتشارات موج سبز.
16. محمودی، حسین و ویسی هادی. (1384) ترویج و آموزش محیط زیست رهیافتی در حفاظت اصولی از محیط زیست. مجله علوم محیطی سال 8 شماره 2: 57-64.
17. مدوز دونلا، راندرز یورگن و مدور دنیس(1388). محدویت­های رشد(به هنگام شده پس از سی سال)، ترجمه: علی حبیبی و فرزام پوراصغر سنگاچین، ناشر موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه ریزی، تهران.

 

18. Ajzen, I., & Driver, B. L. (1992). Application of the theory of planned behavior to leisure choice. Journal of Leisure Research, 24, 207- 224.
19. Bandura, A. ,& Adams, N. E.(2000). Analysis of self-efficacy theory in behavior change, cognitive theory. Ther & Res, 23(1), 287- 310.
20. Barr, S. (2003). "Strategies for Sustainability: Citizens and Responsible Environmental Behaviour". Area, 35(3), 227-240.
21. Budak, B.D., Budak, F., Zaimoglu, Z., Kekeç, S. and Sucu, Y.M. 2005. Behaviour and attitudes of students towards environmental issues of Faculty of Agriculture, Turkey. J. App.Sci., 5(7): 1224-1227.
22. Burgess, J., Harrison, C.M. and Filius, P. 1998. Environmental communication and the cultural politics of environmental citizenship. Environment and Planning, A. 30, 1445-1460.
23. Dunlap, R. E., & Van Liere, K. D. (1978). "The New Environmental Paradigm: A proposed Measuring Instrument and Preliminary Results". Journal of Environmental Education, 9, 10-19.
24. Fietkau, H.J. and Kessel, H. 1981. Umweltlernen: veraenderungsmoeglichkeite des umwelbewusstseins. Model- erfahrungen (Koenigtein, Hain).
25. Fishbein, M. & Ajzen, I. (1975). "Belief, attitudeand behavior: an introduction to theory and research" Reading, MA: Addison Wesley.
26. Intergovernmental Panel on Climate Change [IPCC] (2018). Climate Change 2022: Synthesis Report. Contribution of Working Groups I, II and III to the Sixth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change. Incheon:IPCC.
27. Kairser, F.G. Wolfing, S & Fuhrer, U.)1999( "Environmental Attitude and Ecological Behavior". Journal of Environmental Psychology. 19: 1-19.
28. Quimbita & Pavel.(2005). " Assessing On Environmental Attitude Development Model: Factor Influencing the Environmental Attitude of College Student".
29. Redclift, M. and Benton, T. (1994). "Social Theory and the Global Environment (Global Environmental Change Series)" First published by Routledge.
30. Salehi, S. (2010). People and The Environment: A Study of Environmental Attitudes and Behaviour in Iran. LAP Lambert Academic Publishing.
31. Salehi, Sadegh )2008( ”A Study of Factors Underpinning Environmental Attitudes and Behaviours” P.hd.The University of Leeds.