بررسی مؤلفه‌های مینی‌مالیستی در مقامات حریری (مقاله مروری)

فصلنامه زبان و ادب فارسی

دوره 15، شماره 54، خرداد 1402، صفحه 64-87   

نوع مقاله: علمی-پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/farsij.2022.1905108.1357

نویسنده

ندا ریحانی^*

کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی، پژوهشگر آزاد

چکیده

مینی‌مالیسم ریشه در ادبیات داستانی کلاسیک دارد. ماشینیزم حاکم بر جهان باعث شده که مردم وقت کافی و حوصله وافی برای خواندن داستان‌های بلند (long stories) یا رمان نداشته باشند. از این رو در این داستان‌ها نویسندگان با شگردهایی چون، مقدمه‌گریزی، استفاده فراوان از عنصر گفت وگو، استفاده از کلمات و جملات کوتاه و به کارگیری موضوعات جذاب و خواندنی و ... سعی می‌کنند که داستان‌های ساده و ماندگاری خلق نمایند. از آن‌جایی که هر مقامه در قالب داستانی کوتاه نگارش یافته و از حیث درون‌مایه به داستان‌های مینی‌مالیستی گرایش دارد؛ ضرورت انجام تحقیق حاضر به خوبی احساس شد. در این پژوهش که به شیوۀ توصیفی- تحلیلی صورت گرفته‌ است به بررسی مؤلفه‌های مینی‌مالیسمی مقامات حریری پرداخته شده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که مقامات حریری، با برخورداری از شخصیّت‌های محدود (برای هر داستان پنج شخصیت) و مقدمه‌گریزی با مقدمه‌های کوتاه و برق آسا، حجم بالای گفت و گوها (۸٫۴۴درصد) و سایر ویژگی‌های داستان مینی‌مال، از جمله طرح ساده و گنجاندن تعلیق مناسب دغدغه‌های فقر، مرگ، دریوزگی، خفت و خواری، وعظ، پرهیز از دنیا پرستی و... قابلیّت اطلاق داستانک را دارا است.

کلیدواژه‌ها

مینی‌مال؛ مقامات؛ حریری؛ مؤلفه

مراجع

منابع

ابراهیمی حریری، فارس. (۱۳۸۳). مقامه‌نویسی در ادبیات فارسی، چاپ دوم، تهران: دانشگاه تهران.

الشریشی، ابراهیم شمس‌الدین (۱۳۸۰). شرح مقامات حریری،۳ ج، بیروت: دارالکتب العلمیه.

الیوت، میریام. (۱۳۸۰). رمان به روایت رمان‌نویسان ترجمه علی‌محمد حق‌شناس، چاپ دوم، تهران: نشر مرکز.

انوشه، حسن. (۱۳۸۱). فرهنگنامه ادبی فارسی، ج ۲، چاپ دوم، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

بارت، جان. (۱۳۸۱). سخنی کوتاه درباره مینیً‌مالیسم، ترجمه کامران پارسی نژاد، فصلنامه ادبیات داستانی.

بتلاب اکبرآبادی، محسن. صفایی سنگری، علی. (۱۳۹۱). «سازوکار تعلیق در مقامات حریری»، مجله زبان و ادبیات عربی. ش ۶.

بهار، محمدتقی. (۱۳۷۶). سبک‌شناسی (تاریخ تطور نثر فارسی)، جلد ۲، چاپ نهم، تهران: انتشارات بدیهه.

بهروز، اکبر. (۱۳۷۷). تاریخ ادبیات عرب، تهران: انتشارات دانشگاه تبریز.

بیات، راضیه. (۱۳۹۸). مینی‌مالیسم (کمینه‌گرایی) در حکایت‌های کوتاه جوامع‌الحکایات و لوامع‌الروایات»، پایان‌نامهٔ کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور استان البرز، واحد کرج.

بی‌طرفان، امیر. (۱۳۹۸). کارکرد تعلیمی پایان‌بندی نمایشی روایت مینی مال با تحلیل موردی تذکره الاولیاء، پایان‌نامهٔ کارشناسی ارشد، دانشگاه صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران.

پارسا، سیداحمد. (۱۳۸۵). «مینی‌مالیسم و ادب پارسی (بررسی تطبیقی حکایت‌های گلستان با داستان‌های مینی مالیستی)»، نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، دورهٔ جدید شماره ۲۰، صص ۴۸-۲۸.

پارسی نژاد، کامران. (۱۳۸۲). «مینی‌مالیسم داستان کوتاه کوتاه یا داستان کارت‌پستال»، ادبیات داستانی، شماره ۷۴، صص ۶۱-۵۸.

پاینده، حسین. (۱۳۸۵). «ژانر ادبی «داستانک» و توانمندی آن برای نقد فرهنگ»، فصلنامه پژوهش‌های ادبی، شماره ۱۲ و ۱۳.

جزینی، محمدجواد. (۱۳۷۸). «ریخت‌شناسی داستان‌های مینی‌مالیستی»، ماهنامه کارنامه، شماره ۶ صص ۲۱-۱۸.

جزینی، محمدجواد. (۱۳۸۹). آشنایی با داستان‌های مینی‌مالیستی و پلیسی، چاپ اول، تهران: نیلوفر سپید.

پروینی، خلیل و همکاران. (۱۳۹۱). «واکاوی عناصر نمایشی در مقامات حریری»، مجلهٔ انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی، صص ۱۲۵-۱۴۸.

حریری، قاسم بن علی. (۱۳۸۷). ترجمه مقامات حریری طوق گلی گل شاهی، چاپ اول، تهران: انتشارات امیرکبیر.

سجادی، محمد. (۱۳۸۹). «کوتاه گویی و گزیده نویسی در داستان»، نشریه کتب ماه ادبیات، ش ۵۳. صص ۱۲۳- ۱۲۱.

رزمجو، حسین. (۱۳۸۲). انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی، مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.

رضی، احمد. روستا، سهیلا. (۱۳۸۸). «کمینه‌گرایی در داستان‌نویسی معاصر»، فصلنامه پژوهش‌های زبان و ادبیات فارسی، شماره ۳.

دولتیان سمیه. (۱۳۸۲). «بررسی شروع داستانک با نگاهی به کتاب اپرای قورباغه‌های آدم‌خوار»، کتاب ماه ادبیات، شمارهٔ ۳۲، صص ۶۸-۷۱.

شمیسا، سیروس. (۱۳۸۳). انواع ادبی، چاپ دهم، تهران: انتشارات فردوس.

صابر پور، زینب. (۱۳۸۸). «داستان کوتاه مینی‌مالیستی»، فصلنامه نقد ادبی، شمارهٔ ۵، صص ۱۴۶ – ۱۳۶.

صالحی، پیمان؛ باقری، کلثوم. (۱۳۹۷). «بررسی تطبیقی مینی‌مالیستی داستان‌های کودکانه زکریا تأمر و صادق هدایت»، کاوش نامهٔ ادبیات تطبیقی، دورهٔ ۸، شمارهٔ ۳۰، صص ۸۷-۱۰۹.

کارور، ریموند. (۱۳۸۴). «مینی‌مالیسم در داستان‌های کوتاه مترجم رضا جامی»، نشریه گلستانه، شمارهٔ ۷۰، صص ۶۴-۶۶.

گوهرین، کاوه. (۱۳۷۷). «آینده رمان و شتاب زمان»، ماهنامه آدینه، شمارهٔ ۱۳۳-۱۳۲، صص ۲۰- ۱۸.

عبداللهیان، حمید. (۱۳۸۱). شخصیت و شخصیت‌پردازی در داستان معاصر، تهران: انتشارات آن.

فولادی تالاری، خیام. (۱۳۷۷). عناصر داستان‌های علمی تخیلی، چاپ اول، تهران: نشر نی.

محمدی، محمدعلی. (۱۳۸۹). تا هنوز (داستان‌های ۵۵ کلمه ایی دفاع مقدس)، چاپ اول، تهران: سوره مهر.

محمدی، برات. (۱۳۸۸). «مینی‌مالیسم و مقالات شمس»، پژوهش‌نامه فرهنگ و ادب، شماره ۹، صص ۳۱۳-۳۰۰.

مستور، مصطفی. (۱۳۷۹). مبانی داستان کوتاه، تهران: نشر مرکز.

میر صادقی، جمال. (۱۳۸۲). ادبیات داستانی، چاپ چهارم، تهران: انتشارات علمی.

یونسی، ابراهیم. (۱۳۸۸). هنر داستان‌نویسی، چاپ دهم، تهران: انتشارات نگاه.