روایت‌شناسی رمان اندکی سایه بر اساس نظریۀ رابرت مک‌کی

فصلنامه زبان و ادب فارسی

دوره 14، شماره 53، بهمن 1401، صفحه 109-136   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/farsij.2022.1933936.1507

نویسندگان

فاطمه تسلیم جهرمی^* ؛ نسرین قاسمی

گروه زبان و ادبیات فارسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه جهرم

چکیده

رمان اندکی سایه، نوشتۀ احمد بیگدلی است که ماجرای مبارزات نفتی مردم جنوب را طی کودتای 28 مرداد 1332به صورت خاطره وار و فلاش بک بیان کرده است. از آنجا که بیگدلی خود دستی در فیلم‌نامه‌نویسی داشته و به دلیل ویژگی‌های روایات وی، این رمان بر اساس نظریۀ رابرت مککی دربارۀ ساختار روایت، با روشی توصیفی ـ تحلیلی، بررسی شده است.
رابرت مک‌کی، نظریه‌پرداز آمریکایی، معتقد است همۀ روایت‌ها از ساختاری خاص و تقریباً یکسان پیروی می‌کنند. یکی از ساختارهایی که وی برای روایت برمی‌شمارد، خُرده‌پیرنگ است و در تحلیل این ساختار، ویژگی‌هایی چون: پایان باز، تعدد قهرمان، قهرمان منفعل، زمان خطی و کشمکش را معرفی می‌کند. با توجه به وجود چند روایت در رمان اندکی سایه، پس از تحلیل‌ها، ویژگی های خرده پیرنگ با رمان اندکی سایه، منطبق می‌شود؛ همچنین دو عنصر گفت‌وگو و توصیفات تصویری نیز به دلیل نقش آن‌ها در روایت و ساختار رمان تشریح شده است. دستاوردهای این مقاله که ضمن بررسی عناصر ساختار داستان بر اساس نظریۀ مک‌کی و تعیین مناسبات بین این عناصر به جست‌وجوی این ویژگی‌ها در متن اندکی سایه پرداخته، نشان می‌دهد طرحی مبتنی بر روابط علیّ، این متن را از آغاز تا پایان، استحکام و انسجام می‌بخشد.

کلیدواژه‌ها

روایت‌شناسی؛ مک‌کی؛ اندکی سایه؛ احمد بیگدلی

مراجع

   فهرست منابع

                ایرانی، ناصر،(1380)، هنر رمان، تهران: آبانگاه.

اسکولز، رابرت،(1391)، عناصر داستان، ترجمه فرزانه طاهری، تهران: مرکز.

برسلر، چارلز،(1389)، درآمدی بر نظریه‌ها و روش‌های نقد ادبی، ترجمه مصطفی عابدینی‌فرد، تهران: نیلوفر

بورنوف، رولان و اوئله، رئال، (1378)، جهان رمان، ترجمه نازیلا خلخالی، تهران: مرکز.

بیگدلی، احمد،(1386)، «شخصیت‌های من اخلاق‌گرا هستند»، در گفت‌وگو با علی الله‌سلیمی، ماهنامه ادبیات داستانی، شماره 112، صص 48-51.

بیگدلی، احمد،(13۸۷)، اندکی سایه، چاپ سوم، تهران: چشمه.

پراپ، ولادیمیر،(1386)، ریخت‌شناسی قصه‌های پریان، ترجمه فریدون بدره‌ای، تهران: طوس

تولن، مایکل،(1386)، روایت‌شناسی: درآمدی زبانشناختی-انتقادی،تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب درسی.

حق‌شنو، فرخنده،(1389)، جستاری دیگر(نقد برخی از رمان‌های برگزیده)، تهران: خانه کتاب.

رنجبر، محمود؛ تسلیمی، علی؛ خائفی، عباس؛ صفایی سنگری، علی،(1389)، «کارکردهای روایی کشمکش در سه داستان کوتاه جنگ تحمیلی»، نشریه ادبیات پایداری، سال دوم، ش 2، صص 2۵۵- 2۳۴.

زرشناس، شهریار،(1388)، جستارهایی در ادبیات داستانی معاصر، تهران: کانون اندیشه جوان.

صحرایی، قاسم؛ حیدری، علی؛ میرزایی مقدم، مریم(۱۳۹۱)، «عنصر گفت‌وگو در تاریخ بیهقی»، نشریه زبان و ادب فارسی دانشگاه تبریز، ش ۲۲۶، صص ۷۴-۴۷.

طالبیان، یحیی؛ حسینی، نجمه،(1383)، «ساختار داستانی زال و رودابه»، پژوهش‌های ادبی، ش 5، صص ۱۱۶-۹۵.

فتاحی، حسین،(1386)، داستان، گام به گام، تهران: صریر.

فورستر، ای.ام،(1391)، جنبه‌های رمان، ترجمه ابراهیم یونسی، تهران: نگاه

مارتین، والاس،(1382)، نظریه‌های روایت، ترجمه محمد شهبا، تهران: هرمس.

مک‌کی، رابرت،(1388)، داستان، ساختار، سبک، ترجمه محمد گذرآبادی، تهران: هرمس.

نجّاری، محمد؛ قوام، ابوالقاسم،(۱۳۹۵)، «ظرفیت‌های نمایشی منظومۀ زرین‌قبانامه بر اساس شخصیت‌پردازی سلیمان نبی(ع)»، کهن‌‌نامه ادب پارسی، سال هفتم، ش ۴، صص ۱۵۳-۱۳۳.

وبستر، راجر،(1382)، پیش درآمدی بر مطالعۀ نظریۀ ادبی، ترجمه الهه دهنوی، تهران: روزنگار.

هرمن، دیوید،(1393)، عناصر بنیادین در نظریه‌های روایت، ترجمه حسین صافی، تهران: نی.

 

ب)منابع الکترونیک

زنوزی جلالی، فیروز (1393)،« اندکی سایه چگونه کتابِ سال شد؟»، در گفت‌وگو با مریم سمیعی، سایت تبیان،6/7/1393:

https://article.tebyan.net/285667/