نقش احمد قوام در گسترش نفوذ آمریکا در ایران

فصلنامه تاریخ

مقالات آماده انتشار، اصلاح شده برای چاپ، انتشار آنلاین از تاریخ 12 دی 1401

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

زهرا امیری¹؛ رضا شعبانی صمغ آبادی^{* 2}؛ محمد کلهر³

¹دانشجوی دکترای تاریخ ، واحد یادگار امام خمینی (ره )شهر ری، دانشگاه آزاد اسلامی تهران،ایران

²استاد گروه تاریخ، دانشگاه شهید بهشتی، تهران ،ایران

³استادیار گروه تاریخ ، واحد یادگار امام خمینی (ره )شهر ری، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران،ایران

چکیده

با به قدرت رسیدن قوام در خرداد 1301 هـ.ش سیاست ورود آمریکا به عنوان نیروی سوم در دستور کار دولت قوام قرار گرفت. ماحصل این سیاست چیرگی آرتو میلسپو بر اقتصاد ایران بود. با به سلطنت رسیدن رضاشاه سیاست گسترش نفوذ آمریکا روبه افول رفت، کما این که در آذر 1314 هـ.ش، به قطع روابط سیاسی ایران و آمریکا منجر شد. اگر چه روابط میان دو کشور در دی 1318 هـ.ش، مجددا برقرار شد، اما به گسترش نفوذ آمریکا منتهی نشد. حوادث ناشی از شهریور 1320 ش، سبب حضور مجدد قوام در سپهر سیاست شد. قوام در دولت های سوم (مرداد –دی 1321 هـ.ش) و چهارم (بهمن 1324-دی 1326 هـ.ش) خود گام های موثری در گسترش نفوذ سیاسی نظامی و اقتصادی آمریکا به عنوان نیروی سوم برداشت. پژوهش حاضر با بهره مندی از روش تحقیق تاریخی مبتنی بر تحلیل برآن است تا به نقش دولت های قوام در گسترش نفوذ آمریکا در ایران، طی سال های 1301 ش تا 1326 هـ.ش، بپردازد. سیاستی که ابتدا آمریکا را به عنوان نیروی سوم در ایران مطرح کرد و پس از کودتای 28 مرداد 1332 هـ.ش، به پرنفوذترین کشور در ایران تبدیل کرد. یافته اساسی پژوهش حاضر نشان می دهد که قوام السلطنه، پس از شهریور 1320 هـ.ش/ 1941 م، با هدف جلوگیری از رشد کمونیسم، در ورود آمریکا به صحنه سیاست خارجی ایران نقشی اساسی داشته است.

کلیدواژه‌ها

احمد قوام؛ آمریکا؛ ایران؛ نیروی سوم؛ آرتور میلسپو

مراجع